Why should you read “The Master and Margarita”? - Alex Gendler

Tłumaczenie: Ilona Janiec Korekta: Agnieszka Fijałkowska

The Devil has come to town.

Diabeł przybył do miasta.

But don’t worry – all he wants to do is stage a magic show.

Bez obaw, chce tylko zorganizować pokaz magicznych sztuczek.

This absurd premise forms the central plot

Ten absurd jest podstawą fabuły arcydzieła Michała Bułhakowa

of Mikhail Bulgakov’s masterpiece, "The Master and Margarita."

zatytułowanego "Mistrz i Małgorzata".

Written in Moscow during the 1930s,

Powieść napisana w Moskwie w latach 30.

this surreal blend of political satire, historical fiction,

to surrealistyczna mieszanka satyry politycznej,

fikcji historycznej i mistycyzmu okultyzmu,

and occult mysticism

has earned a legacy as one of the 20th century’s greatest novels–

która jest jedną z najwspanialszych powieści XX wieku...

and one of its strangest.

i jedną z najdziwniejszych.

The story begins when a meeting between two members

Akcja zaczyna się, kiedy spotkanie dwóch członków moskiewskiej elity literackiej

of Moscow’s literary elite

is interrupted by a strange gentleman named Woland,

zakłóca dziwny jegomość imieniem Woland,

who presents himself as a foreign scholar

podający się za uczonego z zagranicy

invited to give a presentation on black magic.

zaproszonego, aby udzielić wykładu o czarnej magii.

As the stranger engages the two companions in a philosophical debate

Kiedy nieznajomy angażuje dwóch towarzyszy w filozoficzną dyskusję

and makes ominous predictions about their fates,

i dokładnie przewiduje ich losy,

the reader is suddenly transported to 1st century Jerusalem.

czytelnik nagle zostaje przeniesiony do Jerozolimy w I wieku.

There a tormented Pontius Pilate

Tam udręczony Poncjusz Piłat

reluctantly sentences Jesus of Nazareth to death.

niechętnie skazuje Jezusa z Nazaretu na śmierć.

With the narrative shifting between the two settings,

Narracja skacze między tymi dwoma miejscami.

Woland and his entourage– Azazello, Koroviev, Hella,

Woland i jego świta: Asasello, Korowiow, Hella

and a giant cat named Behemoth–

i ogromny kot Behemot

are seen to have uncanny magical powers,

posiadają zadziwiające magiczne moce.

which they use to stage their performance

Używają ich do wystawienia pokazu,

while leaving a trail of havoc and confusion in their wake.

pozostawiając za sobą spustoszenie i zamęt.

Much of the novel’s dark humor comes not only from this demonic mischief,

Demoniczne intrygi to nie jedyne źródło czarnego humoru w powieści,

but also the backdrop against which it occurs.

ale też tło, w jakim się pojawiają.

Bulgakov’s story takes place in the same setting where it was written–

Powieść Bułhakowa dzieje się tam, gdzie została napisana,

the USSR at the height of the Stalinist period.

czyli w ZSRR u szczytu okresu stalinizmu.

There, artists and authors worked under strict censorship,

Artyści tworzyli tam pod ścisłą cenzurą,

subject to imprisonment, exile, or execution

byli narażeni na więzienie, wygnanie lub stracenie,

if they were seen as undermining state ideology.

jeśli uznano, że podważają ideologię państwa.

Even when approved, their work–

Nawet po zaakceptowaniu, ich praca,

along with housing, travel, and everything else–

mieszkanie, podróże i wszystko inne

was governed by a convoluted bureaucracy.

było kontrolowane przez skomplikowaną biurokrację.

In the novel,

W powieści Woland manipuluje systemem i strukturą rzeczywistości,

Woland manipulates this system along with the fabric of reality,

to hilarious results.

co ma zabawne skutki.

As heads are separated from bodies and money rains from the sky,

Głowy są oddzielane od ciał, a z nieba spadają pieniądze.

the citizens of Moscow react with petty-self interest,

Moskwianie są tym mało zainteresowani i skupieni na sobie.

illustrating how Soviet society bred greed and cynicism

To obrazuje, jak społeczeństwo sowieckie

wbrew ideałom pielęgnowało chciwość i cynizm.

despite its ideals.

And the matter-of-fact narration

Rzeczowa narracja celowo przeplata

deliberately blends the strangeness of the supernatural events

nadnaturalne wydarzenia

with the everyday absurdity of Soviet life.

z codziennymi absurdami sowieckiego życia.

So how did Bulgakov manage to publish such a subversive novel

Jak Bułhakow zdołał opublikować tak przewrotną powieść

under an oppressive regime?

w czasach reżimu?

Well… he didn’t.

Cóż, nie udało mu się.

He worked on "The Master and Margarita" for over ten years.

Pracował nad "Mistrzem i Małgorzatą" przez ponad 10 lat.

But while Stalin’s personal favor

Podczas gdy osobista przychylność Stalina

may have kept Bulgakov safe from severe persecution,

chroniła go przed ciężkimi prześladowaniami,

many of his plays and writings were kept from production,

wiele jego sztuk i utworów nie zostało opublikowanych.

leaving him safe but effectively silenced.

Był bezpieczny, ale skutecznie uciszony.

Upon the author’s death in 1940,

Do śmierci autora w 1940 roku

the manuscript remained unpublished.

rękopis pozostał nieopublikowany.

A censored version was eventually printed in the 1960s,

Ocenzurowaną wersję wydano w latach 60.,

while copies of the unabridged manuscript

ale kopie nie skróconego oryginału

continued to circulate among underground literary circles.

wciąż krążyły wśród podziemnych kręgów literackich.

The full text was only published in 1973,

Całość opublikowano dopiero w 1973 roku,

over 30 years after its completion.

ponad 30 lat po napisaniu.

Bulgakov’s experiences with censorship and artistic frustration

Frustracja Bułhakowa i doświadczenia z cenzurą

lend an autobiographical air to the second part of the novel,

pozostawiły autobiograficzną nutę w drugiej części powieści,

when we are finally introduced to its namesake.

kiedy to zostaje wprowadzony tytułowy bohater.

"The Master" is a nameless author who’s worked for years on a novel

Mistrz to bezimienny autor pracujący latami nad powieścią,

but burned the manuscript after it was rejected by publishers–

który pali rękopis po odrzuceniu go przez wydawcę,

just as Bulgakov had done with his own work.

tak jak Bułhakow robił ze swoimi pracami.

Yet the true protagonist is the Master’s mistress Margarita.

Prawdziwą główną bohaterką jest ukochana Mistrza - Małgorzata.

Her devotion to her lover’s abandoned dream

Jej oddanie porzuconemu marzeniu ukochanego ma dziwny związek

bears a strange connection to the diabolical company’s escapades–

z działaniami diabolicznej kompanii

and carries the story to its surreal climax.

i prowadzi opowieść do surrealistycznego zakończenia.

Despite its dark humor and complex structure,

Mimo czarnego humoru i złożonej budowy,

"The Master and Margarita" is, at its heart,

"Mistrz i Małgorzata" jest refleksją nad sztuką, miłością i wybawieniem,

a meditation on art, love, and redemption,

które nigdy nie giną wśród cynizmu.

that never loses itself in cynicism.

And the book’s long overdue publication and survival against the odds

Długo odwlekana publikacja i przetrwanie powieści mimo przeciwności losu

is a testament to what Woland tells the Master:

jest potwierdzeniem słów Wolanda skierowanych do Mistrza:

“Manuscripts don’t burn.”

"rękopisy nie płoną".