Everything you need to know to read "Frankenstein" - Iseult Gillespie

Wszystko, co trzeba wiedzieć przed przeczytaniem „Frankensteina” - Iseult Gillespie

Tłumaczenie: Agnieszka Jaromin Korekta: Ola Królikowska

In 1815, the eruption of Mount Tambora plunged parts of the world into darkness

W 1815 roku wybuch Tambory pogrążył część świata w ciemności.

and marked a gloomy period that came to be known as The Year Without a Summer.

Rozpoczął się mroczny okres znany jako "rok bez lata".

So when Mary and Percy Shelley arrived at the House of Lord Byron on Lake Geneva,

Kiedy Mary i Percy Shelley odwiedzili lorda Byrona nad Jeziorem Genewskim,

their vacation was mostly spent indoors.

większość wakacji spędzili w jego domu.

For amusement, Byron proposed a challenge to his literary companions:

Dla zabawy Byron zaproponował gościom-literatom wyzwanie.

Who could write the most chilling ghost story?

Kto napisze najstraszniejszą historię o duchach?

This sparked an idea in 18-year-old Mary.

To zaowocowało pomysłem u osiemnastoletniej Mary.

Over the next few months, she would craft the story of Frankenstein.

W ciągu następnych kilku miesięcy powstała historia Frankensteina.

Popular depictions may evoke a green and groaning figure,

To nazwisko może przywodzić na myśl zieloną jęczącą postać,

but that's not Mary Shelley's monster.

ale nie tak wyglądał potwór Mary Shelley.

In fact, in the book, Frankenstein refers to the nameless monster's maker,

W rzeczywistości tytułowym Frankensteinem był twórca bezimiennego potwora,

Dr. Victor Frankenstein.

doktor Victor Frankenstein.

So tense is the struggle between creator and creature

Konflikt między stwórcą a stworzeniem jest tak pełny napięcia,

that the two have merged in our collective imagination.

że w zbiorowej wyobraźni stopili się oni w jedno.

Before you read or reread the original text,

Zanim przeczytacie książkę lub do niej wrócicie,

there are several other things that are helpful to know about Frankenstein

jest kilka rzeczy, które warto wiedzieć o Frankensteinie,

and how it came to assume its multiple meanings.

i o tym, skąd się wzięło tyle znaczeń.

The book traces Dr. Frankenstein's futile quest to impart and sustain life.

Książka opowiada o daremnej misji Frankensteina

w stworzeniu i utrzymaniu życia.

He constructs his monster part by part from dead matter

Z fragmentów ciał zmarłych doktor tworzy potwora kawałek po kawałku

and electrifies it into conscious being.

i przy użyciu prądu zmienia go w świadomą istotę.

Upon completing the experiment, however, he's horrified at the result and flees.

Po zakończeniu eksperymentu jest przerażony jego skutkami i ucieka.

But time and space aren't enough to banish the abandoned monster,

Ale nie można się wiecznie ukrywać przed potworem,

and the plot turns on a chilling chase between the two.

więc zaczyna się mrożący krew w żyłach pościg między tą dwójką.

Shelley subtitled her fireside ghost story,

Shelley nadała strasznej historii podtytuł

"The Modern Prometheus."

"Współczesny Prometeusz".

That's in reference to the Greek myth of the Titan Prometheus

To odniesienie do greckiego mitu o tytanie Prometeuszu,

who stole fire from the gods and gave it to humanity.

który ukradł bogom ogień i dał go ludziom.

This gave humanity knowledge and power,

Ogień dał ludzkości wiedzę i siłę,

but for tampering with the status quo,

ale za zburzenie status quo

Prometheus was chained to a rock and eaten by vultures for eternity.

Prometeusz został przykuty do skały i skazany na wieczne pożeranie przez sępy.

Prometheus enjoyed a resurgence in the literature of the Romantic Period

Mit o Prometeuszu przeżył odrodzenie w literaturze romantyzmu

during the 18th century.

w XVIII wieku.

Mary was a prominent Romantic,

Mary była znaczącą pisarką romantyczną

and shared the movement's appreciation for nature, emotion, and the purity of art.

i podzielała uznanie, jakim darzono naturę, emocje i czystość sztuki.

Two years after Mary released "Frankenstein",

Dwa lata po wydaniu przez Mary "Frankensteina"

Percy reimagined the plight of Prometheus in his lyrical drama,

Percy zreinterpretował losy Prometeusza w dramacie lirycznym

"Prometheus Unbound."

"Prometeusz rozpętany".

The Romantics used these mythical references

Romantycy używali mitycznych odniesień

to signal the purity of the Ancient World in contrast to modernity.

do pokazania czystości antyku w kontraście do współczesności.

They typically regarded science with suspicion,

Zwykle nieufnie traktowali naukę,

and "Frankenstein" is one of the first cautionary tales

a "Frankenstein" to jedna z pierwszych historii z przestrogą

about artificial intelligence.

przed sztuczną inteligencją.

For Shelley, the terror was not supernatural,

Dla Shelley terror nie był czymś nadprzyrodzonym,

but born in a lab.

a czymś stworzonym w laboratorium.

In addition, gothic devices infuse the text.

Książka jest też pełna elementów gotyckich.

The gothic genre is characterized by unease,

Gotyk jako gatunek charakteryzuje się niepokojem,

eerie settings,

mroczną oprawą,

the grotesque,

groteską

and the fear of oblivion -

i lękiem przed nicością.

all elements that can be seen in "Frankenstein."

Wszystko to można znaleźć we "Frankensteinie".

But this horror had roots in personal trauma, as well.

Ale ten horror ma też korzenie w osobistej traumie.

The text is filled with references to Shelley's own circumstances.

Pełno w nim odniesień do sytuacji Shelley.

Born in 1797, Mary was the child of William Godwin and Mary Wollstonecraft.

Urodzona w 1797 roku Mary była dzieckiem Williama Goldwina i Mary Wollstonecraft.

Both were radical intellectual figures,

Oboje byli radykalnymi intelektualistami,

and her mother's book, "A Vindication of the Rights of Women,"

a książka jej matki "Wołanie o prawa kobiety"

is a key feminist text.

to kluczowy tekst feminizmu.

Tragically, she died as a result of complications from Mary's birth.

Niestety Mary zmarła przy porodzie w wyniku powikłań.

Mary was haunted by her mother's death,

Śmierć matki dręczyła Mary,

and later experienced her own problems with childbirth.

a ona sama doświadczyła później problemów z macierzyństwem.

She became pregnant following her elopement with Percy at 16,

Po ucieczce z Percym w wieku 16 lat zaszła w ciążę,

but that baby died shortly after birth.

ale dziecko zmarło krótko po urodzeniu.

Out of four more pregnancies, only one of their children survived.

Z kolejnych czterech ciąż przeżyło tylko jedno dziecko.

Some critics have linked this tragedy to the themes explored in "Frankenstein."

Niektórzy krytycy łączą tę tragedię z tematyką "Frankensteina".

Shelley depicts birth as both creative and destructive,

Shelley przedstawia narodziny jako zjawisko twórcze i niszczycielskie,

and the monster becomes a disfigured mirror of the natural cycle of life.

a potwór staje się zniekształconym odbiciem naturalnego cyklu życia.

The monster, therefore, embodies Dr. Frankenstein's corruption of nature

Potwór uosabia zepsucie natury przez doktora Frankensteina

in the quest for glory.

w poszukiwaniu chwały.

This constitutes his fatal flaw, or hamartia.

To jego wina tragiczna, czyli hamartia.

His god complex is most clear in the line,

Kompleks boga najlepiej widać w zdaniu

"Life and death appear to me ideal bounds which I should first break through

"Zdawało mi się, że granice między życiem i śmiercią są tylko urojone,

że wpierw je przełamię,

and pour a torrent of light onto our dark world."

a potem zaleję ciemny świat strumieniem światła".

Although he accomplishes something awe-inspiring,

Choć Frankenstein osiąga coś niesamowitego,

he has played with fire at his own ethical expense.

igra z ogniem, naruszając normy etyczne.

And that decision echoes throughout the novel,

Widać to w powieści

which is full of references to fire and imagery that contrasts light and dark.

pełnej odniesień do ognia i symboliki kontrastującej światło z ciemnością.

These moments suggest not only the spark of Prometheus's fire,

Momenty te dotyczą nie tylko iskry ognia Prometeusza,

but the power of radical ideas to expose darker areas of life.

ale i zdolności radykalnych idei do ukazania mroczniejszej strony życia.