This is Sparta: Fierce warriors of the ancient world - Craig Zimmer

Tłumaczenie: Patrycja Macyszyn Korekta: Rysia Wand

In ancient Greece, violent internal conflict between bordering neighbors

W starożytnej Grecji gwałtowny wewnętrzny konflikt między sąsiadami

and war with foreign invaders was a way of life,

i wojna z obcymi najeźdźcami była sposobem na życie,

and Greeks were considered premier warriors.

a Grecy uznawani byli za najlepszych wojowników.

Most Greek city-states surrounded themselves with massive defensive walls

Większość greckich miast-państw otaczały masywne mury

for added protection.

jako dodatkowa ochrona.

Sparta in its prime was a different story,

Sparta w okresie świetności była inna.

finding walls unnecessary

Nie potrzebowali murów, mając armię

when it had an army of the most feared warriors in the ancient world.

najstraszniejszych wojowników w starożytnym świecie.

So what was Sparta doing differently than everyone else

Co wyróżniało Spartę,

to produce such fierce soldiers?

że wytwarzała tak strasznych wojowników?

To answer that question, we turn to the written accounts of that time.

By odpowiedzieć na pytanie, cofniemy się do spisanych relacji z tego okresu.

There are no surviving written accounts from Spartans themselves,

Nie ma żadnych spisanych relacji samych Spartan,

as it was forbidden for Spartans to keep records,

bo Spartanie nie przywiązywali wagi do spisywania wydarzeń,

so we have to rely on those of non-Spartan ancient historians,

dlatego musimy bazować na relacjach historyków nie-spartańskich,

like Herodotus, Thucydides, and Plutarch.

jak Herodot, Tukidydes i Plutarch.

These stories may be embellished

Historie te mogą być podkoloryzowane

and depict Sparta at the apex of its power,

i opisywać Spartę u szczytu potęgi,

so take them with a grain of salt.

więc traktujcie je z rezerwą.

For Spartans, the purpose for their existence was simple:

Spartanie mieli prosty cel istnienia:

to serve Sparta.

służyć Sparcie.

On the day of their birth,

W dniu narodzin każdy noworodek

elder Spartan leaders examined every newborn.

było dokładnie oglądany przez starszych przywódców Spartan.

The strong healthy babies were considered capable of fulfilling this purpose,

Silne i zdrowe dzieci uważano za zdolne do wypełnienia tego celu,

and the others may have been left on Mount Taygetus to die.

pozostałe podobno porzucano w górach Tajget.

Every Spartan, boy or girl, was expected to be physically strong,

Każdy Spartanin, chłopiec czy dziewczyna,

mieli być silni fizycznie, inteligentni

mentally sharp,

and emotionally resilient.

i emocjonalnie odporni.

And it was their absolute duty to defend and promote Sparta at all costs.

Ich najważniejszym obowiązkiem były

obrona i wspieranie Sparty za wszelką cenę.

So in the first years of their lives,

Od małego uczono ich, że lojaność

children were raised to understand that their loyalty belonged first to Sparta,

w pierwszej kolejności należy się Sparcie,

and then to family.

a dopiero potem rodzinie.

This mindset probably made it easier for the Spartan boys,

To nastawienie pomagało spartańskim chłopcom,

who upon turning seven, were sent to the agoge,

których w wieku siedmiu lat odsyłano do agoge,

a place with one main purpose:

miejsca mającego jeden główny cel:

to turn a boy into a Spartan warrior

zmienić chłopca w spartańskiego wojownika

through thirteen years of relentless, harsh, and often brutal training.

przez surowy, ciężki i często brutalny trening, trwający 13 lat.

The Spartans prized physical perfection above all else,

Spartanie cenili fizyczną perfekcję ponad wszystko,

and so the students spent a great deal of their time learning how to fight.

dlatego też uczniowie spędzali mnóstwo czasu na nauce walki.

To ensure resilience in battle,

By zapewnić odporność podczas walki,

boys were encouraged to fight among themselves,

chłopców nakłaniano do bójek,

and bullying, unlike today, was acceptable.

a nękanie było akceptowane, inaczej niż dziś.

In order to better prepare the boys for the conditions of war,

W celu lepszego przygotowania do warunków wojennych,

the boys were poorly fed,

chłopcy byli słabo żywieni,

sometimes even going days without eating.

a czasami nawet głodzeni przez kilka dni.

They also were given little in the way of clothing

Dostawali skąpe ubranie,

so that they could learn to deal with different temperatures.

żeby umieli radzić sobie w różnych temperaturach.

Spartan boys were encouraged to steal in order to survive,

Zachęcano ich do kradzieży dla przetrwania.

but if they were caught,

ale jeśli wpadli,

they would be disciplined,

not because they stole, but because they were caught in the act.

byli karani,

nie za kradzież, tylko za wpadkę.

During the annual contest of endurance

Podczas dorocznych zawodów wytrzymałościowych,

in a religious ritual known as the diamastigosis,

w religijnym rytuale zwanym diamastigosis,

teenage boys were whipped in front of an altar

młodych chłopców biczowano na wprost ołtarza

at the Sanctuary of Artemis Orthia.

w Sanktuarium Artemidy Orthia.

It was common for boys to die on the altar of the goddess.

Często chłopcy umierali na ołtarzu bogini.

Fortunately, not everything was as brutal as that.

Na szczęście nie wszystko było aż tak brutalne.

Young Spartans were also taught how to read,

Młodzi Spartanie uczyli się czytać,

write,

pisać

and dance,

i tańczyć,

which taught them graceful control of their movements

co uczyło ich kontroli i wdzięku ruchów

and helped them in combat.

i pomagało w walce.

While the responsibilities for the girls of Sparta were different,

Choć obowiązki spartańskich dziewcząt były inne,

the high standards of excellence

wysokie standardy doskonałości

and expectation to serve Sparta with their lives remained the same.

i wymóg służenia Sparcie przez całe życie pozostawały bez zmian.

Spartan girls lived at home with their mothers as they attended school.

Dziewczynki mieszkały w domu z matkami i chodziły do szkoły.

Their curriculum included the arts,

Ich program nauczania obejmował sztukę,

music,

muzykę,

dance,

taniec,

reading,

czytanie

and writing.

i pisanie.

And to stay in peak physical condition, they learned a variety of sports,

Dla utrzymania świetnej kondycji fizycznej uczyły się wielu dyscyplin sportowych,

such as discus,

takich jak rzut dyskiem,

javelin,

rzut oszczepem

and horseback riding.

i jazda konna.

In Sparta, it was believed that only strong and capable women

W Sparcie wierzono, że tylko mocne i sprawne kobiety

could bear children that would one day become strong and capable warriors.

mogą rodzić dzieci, które pewnego dnia staną się silnymi i sprawnymi wojownikami.

To all Spartans, men and women,

Dla wszystkich Spartan, mężczyzn i kobiet,

perhaps the most important lesson from Spartan school

najważniejszą lekcją spartańskiej szkoły była prawdopodobnie

was allegiance to Sparta.

wierność Sparcie.

To die for their city-state was seen as the completion of one's duty to Sparta.

Śmierć za miasto-państwo

uchodziła za spełnienie obowiązku w stosunku do Sparty.

Upon their death,

Po śmierci tylko mężczyźni, którzy zginęli w walce

only men who died in battle and women who died in childbirth

i kobiety, które umarły przy porodzie

were given tombstones.

otrzymywali nagrobki.

In the eyes of their countrymen, both died so that Sparta could live.

W oczach rodaków, zginęli, by Sparta mogła żyć.