The Atlantic slave trade: What too few textbooks told you - Anthony Hazard

Tłumaczenie: Arnika Rakowska Korekta: Rysia Wand

Slavery, the treatment of human beings as property, deprived of personal rights,

Niewolnictwo, czyli traktowanie ludzi jak przedmiotów bez żadnych praw,

has occurred in many forms throughout the world.

istniało na świecie w wielu formach.

But one institution stands out for both its global scale and its lasting legacy.

Ale jeden przykład wyróżnia się pod względem skali i spuścizny:

The Atlantic slave trade,

atlantycki handel niewolnikami,

occurring from the late 15th to the mid 19th century

mający miejsce od końca XV aż do połowy XIX wieku

and spanning three continents,

i obejmujący trzy kontynenty.

forcibly brought more than 10 million Africans to the Americas.

Wywiózł do obu Ameryk ponad 10 milionów Afrykanów.

The impact it would leave affected not only these slaves

Miało to wpływ nie tylko na niewolników

and their descendants,

oraz ich dzieci,

but the economies and histories of large parts of the world.

ale też na ekonomię i historię dużej części świata.

There had been centuries of contact between Europe and Africa

Przez wieki Europa i Afryka utrzymywały kontakty

via the Mediterranean.

przez Morze Śródziemne.

But the Atlantic slave trade began in the late 1400s

Ale handel niewolnikami rozpoczął się pod koniec XV wieku,

with Portuguese colonies in West Africa,

gdy Portugalia zaczęła kolonizację zachodniej Afryki,

and Spanish settlement of the Americas shortly after.

a niedługo potem Hiszpania założyła osady w obu Amerykach.

The crops grown in the new colonies, sugar cane, tobacco, and cotton,

Uprawa roślin w nowych koloniach, trzciny cukrowej, tytoniu i bawełny,

were labor intensive,

była bardzo pracochłonna,

and there were not enough settlers or indentured servants

a brakowało osadników i najemników.

to cultivate all the new land.

American Natives were enslaved, but many died from new diseases,

Zniewolono tubylców, ale wielu zmarło na skutek nowych chorób.

while others effectively resisted.

Inni stawiali natomiast skuteczny opór.

And so to meet the massive demand for labor,

Żeby zaspokoić ogromny popyt na siłę roboczą,

the Europeans looked to Africa.

Europejczycy zwrócili się ku Afryce.

African slavery had existed for centuries in various forms.

Niewolnictwo istniało w Afryce od wieków w różnych formach.

Some slaves were indentured servants,

Niektórzy niewolnicy pracowali jako służba najemna

with a limited term and the chance to buy one's freedom.

przez określony czas i mogli wykupić swoją wolność.

Others were more like European serfs.

Inny byli jak chłopi na pańszczyźnie.

In some societies, slaves could be part of a master's family,

W niektórych społeczeństwach niewolnicy mogli zostać członkami rodziny pana,

own land, and even rise to positions of power.

mieć ziemię, a nawet awansować na wysokie stanowiska.

But when white captains came offering manufactured goods,

Ale kiedy Europejczycy przywieźli zagraniczne dobra,

weapons, and rum for slaves,

broń i rum w zamian za niewolników,

African kings and merchants had little reason to hesitate.

afrykańscy królowie i kupcy bez wahania się zgodzili.

They viewed the people they sold not as fellow Africans

Nie postrzegali sprzedanych jako równych sobie Afrykanów,

but criminals, debtors, or prisoners of war from rival tribes.

ale jako kryminalistów, dłużników albo jeńców wojennych.

By selling them, kings enriched their own realms,

Na ich sprzedaży królowie i ich królestwa bogacili się

and strengthened them against neighboring enemies.

i umacniali przeciw wrogim sąsiadom.

African kingdoms prospered from the slave trade,

Afrykańskie królestwa zyskiwały na handlu niewolnikami,

but meeting the European's massive demand created intense competition.

ale ogromny popyt ze strony Europejczyków tworzył konkurencję.

Slavery replaced other criminal sentences,

Wszelkie wyroki zastępowano karą niewolnictwa,

and capturing slaves became a motivation for war,

a chwytanie niewolników stało się motywacją do wojen,

rather than its result.

zamiast być ich wynikiem.

To defend themselves from slave raids,

Aby uchronić się przed najazdami,

neighboring kingdoms needed European firearms,

królestwa potrzebowały europejskiej broni,

which they also bought with slaves.

którą również kupowano za niewolników.

The slave trade had become an arms race,

Handel niewolnikami zamienił się w wyścig zbrojeń,

altering societies and economies across the continent.

przekształcając społeczeństwa i gospodarkę na kontynencie.

As for the slaves themselves, they faced unimaginable brutality.

Niewolników spotykała niewyobrażalna brutalność.

After being marched to slave forts on the coast,

Gdy już znaleźli się w przybrzeżnych obozach,

shaved to prevent lice, and branded,

golono im głowy, by uniknąć wszy, i wypalano znamiona,

they were loaded onto ships bound for the Americas.

a następnie ładowano na statki do Ameryki.

About 20% of them would never see land again.

20% z nich nigdy nie zobaczyła już lądu.

Most captains of the day were tight packers,

Większość kapitanów ciasno pakowała statki,

cramming as many men as possible below deck.

upychając jak najwięcej ludzi pod pokładem.

While the lack of sanitation caused many to die of disease,

Brak higieny powodował choroby i śmierć,

and others were thrown overboard for being sick,

a ofiary wyrzucano za burtę.

or as discipline,

Wyrzucano też buntowników.

the captain's ensured their profits by cutting off slave's ears

Kapitanowie pilnowali, by nie przepadły im zyski,

as proof of purchase.

i odcinali niewolnikom uszy na dowód zakupu.

Some captives took matters into their own hands.

Niektórzy zniewoleni wzięli sprawy w swoje ręce.

Many inland Africans had never seen whites before,

Wielu Afrykanów z głębi Afryki nigdy nie widziało białych

and thought them to be cannibals,

i uważało ich za kanibali,

constantly taking people away and returning for more.

bo zabierali ludzi i ciągle wracali po więcej.

Afraid of being eaten, or just to avoid further suffering,

W obawie przed zjedzeniem lub by uniknąć dalszego cierpienia

they committed suicide or starved themselves,

popełniali samobójstwo lub głodzili się.

believing that in death, their souls would return home.

Wierzyli, że po śmierci ich dusze wrócą do domu.

Those who survived were completley dehumanized,

Tych, którzy przeżyli nie traktowano jak ludzi,

treated as mere cargo.

tylko jak towar.

Women and children were kept above deck and abused by the crew,

Kobiety i dzieci trzymano na pokładzie, a załoga znęcała się nad nimi.

while the men were made to perform dances

Mężczyznom kazano tańczyć

in order to keep them exercised and curb rebellion.

w ramach ćwiczeń i żeby zapobiec buntom.

What happened to those Africans who reached the New World

Wiadomo, co stało się z Afrykanami,

and how the legacy of slavery still affects their descendants today

którzy dotarli do Nowego Świata

i jak niewolnicze dziedzictwo

is fairly well known.

wciąż wpływa na ich potomków.

But what is not often discussed

Nie mówi się natomiast o wpływie

is the effect that the Atlantic slave trade had on Africa's future.

atlantyckiego handlu niewolnikami na los Afryki.

Not only did the continent lose tens of millions of its able-bodied population,

Kontynent stracił dziesiątki milionów sprawnych ludzi,

but because most of the slaves taken were men,

a ponieważ wywożono głównie mężczyzn

the long-term demographic effect was even greater.

skutki demograficzne były jeszcze poważniejsze.

When the slave trade was finally outlawed in the Americas and Europe,

Kiedy obie Ameryki i Europa zakazały w końcu handlu niewolnikami,

the African kingdoms whose economies it had come to dominate collapsed,

upadły afrykańskie królestwa, które czerpały z nich zyski

leaving them open to conquest and colonization.

i nie miał kto chronić kontynentu przed podbojami i kolonizacją.

And the increased competition and influx of European weapons

Rosnąca rywalizacja oraz napływ europejskiej broni

fueled warfare and instability that continues to this day.

podsyciły walki i niestabilność, które trwają po dzień dzisiejszy.

The Atlantic slave trade also contributed to the development of racist ideology.

Atlantycki handel niewolnikami

przyczynił się do powstania ideologi rasistowskiej.

Most African slavery had no deeper reason than legal punishment

Głównymi powodami afrykańskiego niewolnictwa

było wymierzenie kary lub walki plemienne,

or intertribal warfare,

but the Europeans who preached a universal religion,

ale Europejczycy głoszący uniwersalną religię,

and who had long ago outlawed enslaving fellow Christians,

którzy już dawno zakazali niewolenia chrześcijan,

needed justification for a practice

potrzebowali teraz usprawiedliwienia

so obviously at odds with their ideals of equality.

dla postępowania, które tak wyraźnie godziło w ideę równości.

So they claimed that Africans were biologically inferior

Stwierdzili, że Afrykanie byli biologicznie gorszą rasą

and destined to be slaves,

przeznaczoną do niewolnictwa

making great efforts to justify this theory.

i dołożyli wszelkich starań, by udowodnić tę teorię.

Thus, slavery in Europe and the Americas acquired a racial basis,

Tym sposobem niewolnictwo w Europie i Amerykach nabrało wymiaru rasowego

making it impossible for slaves and their future descendants

i uniemożliwiło niewolnikom oraz ich potomkom

to attain equal status in society.

uzyskanie statusu społecznego równego białym.

In all of these ways,

Z tych powodów

the Atlantic slave trade was an injustice on a massive scale

atlantycki handel niewolnikami był olbrzymią niesprawiedliwością,

whose impact has continued long after its abolition.

którego skutki odczuwamy do dziś, długo po jego zakazaniu.