The true story of 'true' - Gina Cooke

Het ware verhaal over 'true' (waar) - Gina Cooke

Vertaald door: Janneke Meijntjes-Lok Nagekeken door: Christel Foncke

Everyone knows that stories

Iedereen weet dat verhalen uit woorden bestaan.

are made up of words,

Iedereen weet dat verhalen uit woorden bestaan.

from short poems

Van gedichtjes tot epische romans.

to epic novels.

Van gedichtjes tot epische romans.

But did you know

Maar wist je ook

that a single word itself

dat een enkel woord op zichzelf

can tell an entire story?

al een verhaal vertelt?

You see, just as we can look at a story's plot,

Zoals we de lijn, de entourage en de karakters

setting,

van een verhaal kunnen bestuderen,

and characters,

van een verhaal kunnen bestuderen,

we can also study the history

zo kunnen we ook de geschiedenis

of an individual word,

van een woord onderzoeken.

where it developed,

Waar het vandaan komt

and the cultures and people

en de cultuur waarbinnen het zich ontwikkelde.

who helped shape it.

en de cultuur waarbinnen het zich ontwikkelde.

Looking into the story of a word

Het is als het tellen van de jaarringen van een boom.

is like counting the rings of a tree.

Het is als het tellen van de jaarringen van een boom.

Newer words, like Google

Nieuwere woorden, zoals Google of cyborg,

or cyborg,

Nieuwere woorden, zoals Google of cyborg,

have shorter stories.

hebben een korter verhaal.

But the older the word,

Maar... hoe ouder het woord, hoe langer het verhaal

the longer the story

Maar... hoe ouder het woord, hoe langer het verhaal

and the more it stands to reveal to us

en hoe meer het onthult.

not only about itself,

Niet alleen over zichzelf,

but about ourselves and our history.

maar ook over ons en onze geschiedenis.

The oldest words in present-day English

De oudste woorden in het huidige Engels

are those that come from Old English,

zijn afkomstig uit het Oudengels,

the ancestor of our modern language

de voorloper van onze moderne taal,

whose first seeds were planted

die zijn oorsprong 1500 jaar geleden vond.

about 1500 years ago.

die zijn oorsprong 1500 jaar geleden vond.

Compared to languages like Greek or Chinese

Vergeleken met talen als Grieks of Chinees,

that date back thousands of years,

die duizenden jaren oud zijn,

English is just a sapling in the lexical forest.

is Engels maar een jong boompje in het lexicologische bos.

But the stories of its words

Maar lang voor het Engels was ingeburgerd waren de woorden er al.

often start long before English itself took root.

Maar lang voor het Engels was ingeburgerd waren de woorden er al.

One such word is the familiar word true,

Een bekend woord is 'true' (waar),

as in true stories.

bijvoorbeeld in 'een waar verhaal'.

Let's take a look.

Laten we daar eens naar kijken.

True usually means factual, correct,

'True' betekent meestal feitelijk, correct,

or faithful to reality.

of getrouw aan de werkelijkheid.

It can also mean exact,

Het kan ook precies betekenen,

properly positioned,

goed geplaatst,

upright,

rechtop of rechtuit.

or straight.

rechtop of rechtuit.

A true friend is loyal,

Een vriend die 'true' is, is loyaal,

reliable,

betrouwbaar, trouw en standvastig.

faithful,

betrouwbaar, trouw en standvastig.

and steadfast.

betrouwbaar, trouw en standvastig.

The word true is a simple word,

Het woord 'true' is een eenvoudig woord.

and we can add some affixes

Om de stamboom te laten groeien,

to grow its family tree

kunnen we het aanvullen

with words like truer,

met woorden als 'truer' (waarder),

truest,

'truest' (ware), 'truly' (waarachtig),

truly,

'truest' (ware), 'truly' (waarachtig),

truth,

and untruth.

'truth' (waarheid) en 'untruth' (leugen).

'truth' (waarheid) en 'untruth' (leugen).

But if we go in the other direction

Maar als je teruggaat

to look at the roots of true itself,

naar de wortels van het woord 'true'

we find even more relatives

vind je verderop in de stamboom

further up the family tree.

nog meer aanverwante woorden.

The words trust,

'Trust' (vertrouwen),

bethroth,

'betroth' (verloven) en 'truce' (bestand)

and truce

'betroth' (verloven) en 'truce' (bestand)

all derive from the same source as true,

komen uit dezelfde bron als 'true'.

and these words all denote faithfulness

Ze duiden allemaal op trouw of vertrouwen.

or confidence.

Ze duiden allemaal op trouw of vertrouwen.

A thousand years ago,

Duizend jaar geleden

the word true looked and sounded

klonk het woord 'true'

different than it does today.

anders dan tegenwoordig.

In several Old English dialects,

In een aantal Oudengelse dialecten

the word treow was a noun

betekende het woord 'treow'

that meant good faith or trust,

goede trouw of vertrouwen,

a pledge or a promise.

een eed of gelofte.

But it also had another definition,

Maar het kon ook boom betekenen

tree,

Maar het kon ook boom betekenen

and that's no coincidence.

en dat is geen toeval.

If we trace the roots back even farther,

Als we nog verder terugkijken,

we find that both meanings

zien we dat beide betekenissen

derive from a common origin,

dezelfde oorsprong hebben.

where some of the earliest expressions

Het woord waarheid

of the concept of truth

werd in het verleden geassocieerd

were associated with the uprightness of an oak,

met de onkreukbaarheid van een eik,

the steadiness of a silver birch,

de standvastigheid van een berk

and the fidelity of an orchard baring fruit

en de trouw van een boomgaard

year after year.

die ieder jaar vruchten draagt.

This may sound like a stretch at first,

Dit lijkt misschien vergezocht,

but trees are the oldest living organisms

maar de boom is het oudste levende organisme

on this planet.

op deze planeet.

Some that would have been called treow long ago

Sommige 'treows' van lang geleden

still stand today.

leven nog steeds.

The Fortingall Yew in Scotland

De Fortingall taxus in Schotland

is more than 2,000 years old.

is meer dan 2000 jaar oud.

A Californian Bristlecone Pine

In Californië staat een Bristlecone pijnboom

is more than 5,000.

van meer dan 5000 jaar.

And Utah's Pando-quaking Aspen Grove

Het Pando ratelpopulierenbos in Utah

has a single root system

heeft één wortelstelsel,

that dates back more than 80 millennia.

dat meer dan 80.000 jaar oud is.

Trees have also held a sacred place

Bomen hadden in veel culturen

in many cultures throughout history.

een heilige status.

The Celtic peoples

De Kelten,

who first inhabited the British Isles

de eerste bewoners van de Britse eilanden,

believed that trees housed deities.

geloofden dat er goden in bomen woonden.

And, in fact, the ancient Druids take their name

En de druïden ontlenen hun naam

from the same ancient root as tree.

aan dezelfde bron als 'tree' (boom).

Planting a tree is itself an act of faith

Een boom planten is op zichzelf

and commitment.

een daad van geloof en betrokkenheid.

Not only are trees upright and prototypically straight,

Bomen zijn niet alleen verticaal en recht,

but they are actual, solid, and real,

maar ook reëel, solide en echt.

something you can see and touch.

Je kunt ze zien en aanraken.

And they are as reliable and steadfast to us today

Ze zijn nog net zo betrouwbaar en standvastig

as they were a millennium ago,

als 1000 jaar geleden.

nurturing us,

Ze geven ons voedsel, onderdak

sheltering us,

Ze geven ons voedsel, onderdak

and providing the pages of our books.

en boeken.

Philosophers and poets,

Filosofen en dichters,

people in search of the truth,

waarheidszoekers,

have often sought it in trees.

zochten die vaak in bomen.

"What did the tree learn from the Earth

'Wat leerde de boom van de aarde,

to be able to talk with the sky?"

zodat hij met de hemel kon spreken?',

asked Pablo Neruda.

vroeg Pablo Neruda.

"A tree falls the way it leans,"

'Een boom valt naar de kant waar hij leunt', zegt een oud spreekwoord.

says an old proverb.

'Een boom valt naar de kant waar hij leunt', zegt een oud spreekwoord.

Just as trees mark our landscapes

Zoals bomen ons landschap markeren en onze geschiedenis meemaken,

and witness our histories,

Zoals bomen ons landschap markeren en onze geschiedenis meemaken,

the stories of words landscape our language,

zo vormt het verhaal van een woord het landschap van de taal.

capturing the rains and sunshine of generations

Het verzamelt generaties lang regen en zon

and sending roots and branches far and wide.

en strekt zijn wortels en takken ver en wijd.

As there is a whole orchard in a single seed,

Zoals één zaadje een hele boomgaard bevat,

there is a whole story in a single word,

zo vertelt één enkel woord een heel verhaal.

and that's the truth.

Dat is de waarheid.