The true story of 'true' - Gina Cooke

Translator: Hoai Minh Reviewer: Lê Anh

Everyone knows that stories

Ai cũng biết những câu truyện

are made up of words,

được tạo nên từ những từ ngữ,

from short poems

các bài thơ ngắn

to epic novels.

đến các tiểu thuyết sử thi.

But did you know

Nhưng liệu bạn có biết

that a single word itself

rằng bản thân mỗi từ ngữ

can tell an entire story?

có thể kể riêng một câu truyện của nó?

You see, just as we can look at a story's plot,

Bạn thấy đấy, khi ta nhìn vào cốt truyện,

setting,

bối cảnh,

and characters,

và các nhân vật,

we can also study the history

Chúng ta cũng học được lịch sử

of an individual word,

của từng từ ngữ,

where it developed,

nơi chúng được dùng,

and the cultures and people

cùng nền văn hoá và người

who helped shape it.

đã giúp định hình nó.

Looking into the story of a word

Nhìn vào câu truyện của 1 từ ngữ

is like counting the rings of a tree.

giống như việc đếm vòng gỗ hằng năm của cây.

Newer words, like Google

Những từ mới, như google hay cyborg

or cyborg,

( sinh vật cơ khí hóa ),

have shorter stories.

có những truyện ngắn hơn.

But the older the word,

Nhưng với những từ cũ hơn,

the longer the story

sẽ có câu truyện càng dài

and the more it stands to reveal to us

và tiết lộ ta nhiều điều hơn

not only about itself,

không chỉ về bản thân nó,

but about ourselves and our history.

mà còn về bản thân ta và lịch sử của chúng ta.

The oldest words in present-day English

Những từ cổ nhất trong tiếng Anh

are those that come from Old English,

hiện nay có từ tiếng Anh cổ,

the ancestor of our modern language

tổ tiên của ngôn ngữ hiện đại của ta

whose first seeds were planted

thứ đã được gieo mầm

about 1500 years ago.

vào khoảng 1500 năm trước.

Compared to languages like Greek or Chinese

So sánh với tiếng Trung hay Tiếng Hy Lạp

that date back thousands of years,

đã có từ hàng ngàn năm trước,

English is just a sapling in the lexical forest.

tiếng Anh chỉ là một cây con trong khu vườn ngôn từ.

But the stories of its words

Nhưng câu truyện của bản thân mỗi từ

often start long before English itself took root.

thường được bắt đầu trước cả khi tiếng Anh bén rễ.

One such word is the familiar word true,

Một từ ngữ quen thuộc với ta, 'true' (sự thật) được sử dụng như

as in true stories.

trong câu chuyện có thật (true story) .

Let's take a look.

Hãy nhìn vào việc này.

True usually means factual, correct,

'True' thường có nghĩ là thật, là đúng,

or faithful to reality.

hay phù hợp, đúng với hiện thực .

It can also mean exact,

Nó cũng có nghĩa là chính xác,

properly positioned,

đặt đúng vị trí,

upright,

thẳng đứng,

or straight.

hay thằng.

A true friend is loyal,

Một người bạn đích thưc thì chân thành,

reliable,

đáng tin, trung thành

faithful,

and steadfast.

và cương quyết.

The word true is a simple word,

'True' là một từ đơn giản,

and we can add some affixes

và ta có thể thêm vài tiếp ngữ

to grow its family tree

Để phát triển cây gia đình của

with words like truer,

nó với những từ: truer

truest,

truest, truly

truly,

truth (sự thật),

truth,

and untruth.

và untruth (không thật)

But if we go in the other direction

Nhưng nếu ta nhìn vào gốc rễ của bản thân từ true

to look at the roots of true itself,

we find even more relatives

theo một cách khác,ta thậm chí sẽ tìm

further up the family tree.

ra nhiều mối quan hệ hơn nữa trong cây gia đình.

The words trust,

Những từ trust (tin),

bethroth,

betroth (hứa hôn),

and truce

và truce (yêu cầu ngừng bắn),

all derive from the same source as true,

tất cả đều có cùng nguồn gốc với 'true',

and these words all denote faithfulness

và đều biểu thị sự chân thành,

or confidence.

hay lòng tin.

A thousand years ago,

Ngàn năm trước,

the word true looked and sounded

từ 'true' được nhìn nhận và nghe thấy

different than it does today.

khác với ngày nay.

In several Old English dialects,

Trong tiếng anh địa phương cổ,

the word treow was a noun

từ 'treow' là một danh từ có nghĩa

that meant good faith or trust,

tốt là niềm tin, hay lòng trung thành,

a pledge or a promise.

lời thề hay lời hứa.

But it also had another definition,

Nhưng nó cũng có nghĩa khác là

tree,

cái cây,

and that's no coincidence.

đó chẳng có sự trùng hợp nào cả.

If we trace the roots back even farther,

Nếu ta theo dấu vết để lại thì thậm chí ta sẽ thấy cả

we find that both meanings

2 nghĩa đều bắt nguồn từ

derive from a common origin,

một nguồn gốc chung,

where some of the earliest expressions

nơi mà một vài cách biểu đạt

of the concept of truth

của từ truth

were associated with the uprightness of an oak,

đều được liên kêt với sự nay thẳng của cây sồi,

the steadiness of a silver birch,

sự kiên định của cây bạch dương xám,

and the fidelity of an orchard baring fruit

và sự trung thực của cây ăn quả

year after year.

qua năm tháng.

This may sound like a stretch at first,

Thoạt đầu, nó nghe có vẻ hơi quá,

but trees are the oldest living organisms

nhưng cây là sinh vật sống đầu

on this planet.

tiên trên hành tinh này.

Some that would have been called treow long ago

Một vài được gọi là "treow" từ xa xưa

still stand today.

vẫn còn tồn tại đến bây giờ.

The Fortingall Yew in Scotland

Cây thanh tùng châu Âu ở Scotland

is more than 2,000 years old.

đã hơn 2000 tuổi.

A Californian Bristlecone Pine

Cây thông Bristlecone California

is more than 5,000.

thì hơn 5000 tuổi.

And Utah's Pando-quaking Aspen Grove

Cây Utah's Pando-quaking Aspen Grove

has a single root system

có hệ thống rễ cọc

that dates back more than 80 millennia.

bắt nguồn từ hơn 80000 năm trước.

Trees have also held a sacred place

Cây còn là vật linh thiêng ở nhiều nền

in many cultures throughout history.

Văn hoá trong lịch sử.

The Celtic peoples

Người Celt, những người đã

who first inhabited the British Isles

sống ở quần đảo Anh

believed that trees housed deities.

tin rằng các vị thần cứ ngụ trong cây.

And, in fact, the ancient Druids take their name

và sự thật thì những tu sĩ người Celt lấy tên của họ

from the same ancient root as tree.

từ chung nguồn gốc với cây cối.

Planting a tree is itself an act of faith

Bản thân việc trồng cây là biểu hiện của niềm

and commitment.

tin và lòng tận tuỵ.

Not only are trees upright and prototypically straight,

Cây không những ngay thẳng và kiên định

but they are actual, solid, and real,

mà chúng là thật, có cơ sở để tin cậy,

something you can see and touch.

thứ mà bạn có thể nhìn thấy và chạm vào.

And they are as reliable and steadfast to us today

Và chúng không những đáng tin và kiên định Với ta

as they were a millennium ago,

như nghìn năm qua

nurturing us,

chúng đã nuôi dưỡng ta,

sheltering us,

Che chở ta,

and providing the pages of our books.

và cho ta những trang giấy sách.

Philosophers and poets,

Thi sĩ và nhà hiền triết

people in search of the truth,

những con người đi kiếm tìm sự thật

have often sought it in trees.

luôn tìm kiếm chúng trong những cái cây.

"What did the tree learn from the Earth

Pablo Neruda đã hỏi: Liệu cây đã

to be able to talk with the sky?"

học được gì từ Trái đất để có thể trò

chuyện với bầu trời?

asked Pablo Neruda.

"A tree falls the way it leans,"

Cây ngã xuống theo cách nó nghiêng,

says an old proverb.

người xưa có câu nói như vậy, như

Just as trees mark our landscapes

khi cây làm điểm nhấn cho phong cảnh,

and witness our histories,

làm chứng cho lịch sử của ta.

the stories of words landscape our language,

câu chuyện của từ luôn tô điểm cho ngôn ngữ,

capturing the rains and sunshine of generations

cho những buồn vui của thế hệ,

and sending roots and branches far and wide.

và phát tán chúng bay xa.

As there is a whole orchard in a single seed,

Như việc có một vườn cây ăn quả chỉ từ một hạt giống nhỏ

there is a whole story in a single word,

có cả một câu chuyện dài trong mỗi từ ngữ Và đó là sự thật.

and that's the truth.