The true story of 'true' - Gina Cooke

Prawdziwa historia słowa „true” - Gina Cooke

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

Everyone knows that stories

Wiemy, że historie

are made up of words,

składają się ze słów,

from short poems

od krótkich wierszy po epickie powieści.

to epic novels.

But did you know

Ale czy wiedzieliście,

that a single word itself

że pojedyncze słowo może opowiadać całą historię?

can tell an entire story?

You see, just as we can look at a story's plot,

Tak jak widzimy wątek opowieści,

setting,

jej otoczenie i postacie,

and characters,

we can also study the history

możemy prześledzić historię konkretnego słowa.

of an individual word,

where it developed,

Gdzie powstało, jaka kultura i użytkownicy je ukształtowali.

and the cultures and people

who helped shape it.

Looking into the story of a word

Badanie historii słowa jest jak liczenie słoi drzewa.

is like counting the rings of a tree.

Newer words, like Google

Słowa nowsze, takie jak Google czy cyborg, mają krótsze historie.

or cyborg,

have shorter stories.

But the older the word,

Im starsze słowo, tym dłuższa jego historia.

the longer the story

and the more it stands to reveal to us

Może nam ono więcej opowiedzieć nie tylko o sobie,

not only about itself,

but about ourselves and our history.

ale o nas samych i naszej historii.

The oldest words in present-day English

Najstarsze słowa we współczesnym angielskim

are those that come from Old English,

mają korzenie w języku staroangielskim,

the ancestor of our modern language

przodku obecnego języka angielskiego.

whose first seeds were planted

Jego pierwsze ziarna zostały zasiane 1500 lat temu.

about 1500 years ago.

Compared to languages like Greek or Chinese

W porównaniu do greki czy chińskiego,

that date back thousands of years,

które sięgają wstecz tysiące lat,

English is just a sapling in the lexical forest.

angielski to sadzonka w leksykalnym lesie.

But the stories of its words

Ale historie jego słów często zaczynają się na długo przedtem.

often start long before English itself took root.

One such word is the familiar word true,

Jednym z nich jest znane słowo "true", prawdziwy,

as in true stories.

a to jego prawdziwa historia.

Let's take a look.

Spójrzmy.

True usually means factual, correct,

Prawdziwy znaczy faktyczny, poprawny,

or faithful to reality.

zgodny z rzeczywistością.

It can also mean exact,

Może też znaczyć dokładny,

properly positioned,

dobrze ustawiony, prawy, szczery.

upright,

or straight.

A true friend is loyal,

Prawdziwy przyjaciel jest lojalny, niezawodny, wierny, oddany.

reliable,

faithful,

and steadfast.

The word true is a simple word,

To proste słowo może przyjmować przyrostki

and we can add some affixes

to grow its family tree

rozwijające jego drzewo genealogiczne.

with words like truer,

Przyrostkami można tworzyć słowa takie jak prawdziwszy,

truest,

truly,

prawdziwie, prawda czy nieprawda.

truth,

and untruth.

But if we go in the other direction

Jeśli pójdziemy w innym kierunku,

to look at the roots of true itself,

przyglądając się korzeniom tego słowa,

we find even more relatives

znajdziemy jeszcze więcej krewnych na gałęziach rodzinnego drzewa.

further up the family tree.

The words trust,

Angielskie słowa oznaczające zaufanie, "zaręczyć się" i rozejm

bethroth,

and truce

all derive from the same source as true,

pochodzą z tego samego źródła.

and these words all denote faithfulness

Oznaczają one wierność lub pewność.

or confidence.

A thousand years ago,

1000 lat temu słowo "true" wyglądało i brzmiało inaczej niż dziś.

the word true looked and sounded

different than it does today.

In several Old English dialects,

W kilku dialektach staroangielskiego słowo "treow" było rzeczownikiem

the word treow was a noun

that meant good faith or trust,

oznaczającym dobrą wiarę lub zaufanie, przyrzeczenie lub obietnicę.

a pledge or a promise.

But it also had another definition,

Miało też inne znaczenie: "tree", czyli drzewo.

tree,

and that's no coincidence.

To nie zbieg okoliczności.

If we trace the roots back even farther,

Jeśli prześledzimy korzenie słowa dalej,

we find that both meanings

odkryjemy, że oba znaczenia pochodzą od wspólnego źródła.

derive from a common origin,

where some of the earliest expressions

Najwcześniejsze wyrażenia dotyczące prawdy

of the concept of truth

were associated with the uprightness of an oak,

były związane z prawością dębu,

the steadiness of a silver birch,

stałością brzozy

and the fidelity of an orchard baring fruit

i wiernością sadu rodzącego owoce rok po roku.

year after year.

This may sound like a stretch at first,

Może wydawać się to naciągane,

but trees are the oldest living organisms

ale drzewa to najstarsze organizmy na naszej planecie.

on this planet.

Some that would have been called treow long ago

Niektóre, nazywane "treow" dawno temu,

still stand today.

stoją po dziś dzień.

The Fortingall Yew in Scotland

Cis z Fortingal w Szkocji ma ponad 2000 lat.

is more than 2,000 years old.

A Californian Bristlecone Pine

Sosna oścista z Kalifornii ma ponad 5000 lat.

is more than 5,000.

And Utah's Pando-quaking Aspen Grove

A Pando, kolonia topoli z Utah,

has a single root system

ma pojedynczy system korzeni,

that dates back more than 80 millennia.

który powstał ponad 80 000 lat temu.

Trees have also held a sacred place

Drzewa były także miejscami kultu w wielu różnych kulturach.

in many cultures throughout history.

The Celtic peoples

Celtowie,

who first inhabited the British Isles

pierwsi mieszkańcy Wysp Brytyjskich,

believed that trees housed deities.

wierzyli, że drzewa są domem bóstw.

And, in fact, the ancient Druids take their name

Starożytni Druidzi przyjęli swoją nazwę od tego samego źródła co drzewo.

from the same ancient root as tree.

Planting a tree is itself an act of faith

Sadzenie drzewa jest też aktem wiary i poświęcenia.

and commitment.

Not only are trees upright and prototypically straight,

Drzewa nie tylko rosną prosto w górę,

but they are actual, solid, and real,

ale są też solidne i prawdziwe.

something you can see and touch.

Można je zobaczyć i dotknąć.

And they are as reliable and steadfast to us today

Są dla nas tak samo niezawodne i wierne,

as they were a millennium ago,

jak były 1000 lat temu.

nurturing us,

Karmią nas, dają schronienie

sheltering us,

and providing the pages of our books.

i dostarczają kartek do książek.

Philosophers and poets,

Poeci i filozofowie,

people in search of the truth,

ludzie poszukujący prawdy,

have often sought it in trees.

często szukali jej w drzewach.

"What did the tree learn from the Earth

"Czego nauczyło się drzewo od ziemi, by rozmawiać z niebem?",

to be able to talk with the sky?"

asked Pablo Neruda.

pytał Pablo Neruda.

"A tree falls the way it leans,"

"Drzewo upada tam, gdzie się przechyla",

says an old proverb.

mówi stare powiedzenie.

Just as trees mark our landscapes

Tak jak drzewa tworzą krajobraz i są świadkami naszych historii,

and witness our histories,

the stories of words landscape our language,

historie słów tworzą krajobraz naszego języka,

capturing the rains and sunshine of generations

przechowują słońce i deszcz pokoleń

and sending roots and branches far and wide.

i rozciągają daleko korzenie i gałęzie.

As there is a whole orchard in a single seed,

W jednym nasionie jest cały sad,

there is a whole story in a single word,

a w jednym słowie jest cała opowieść.

and that's the truth.

I to jest prawda.