How dangerous was it to be a jester? - Beatrice K. Otto

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

10th century jester Jing Xinmo

၁၀ ရာစု ပျော်တော်ဆက် ဂျင် ရှင်မို ဟာ

may have overstepped when he got chased by a dog,

ခွေးတစ်ကောင် လိုက်တာကို ခံရတဲ့အခါ ဘောင်ကျော်သွားပြီး

then teasingly told the Chinese emperor

သူ့ကလေးတွေကို ကိုက်တတ်တဲ့ လူတွေနားမှာ

that he shouldn’t let his kids go around biting people.

လွတ်မထားသင့်ဘူးလို့ တရုတ်ဧကရာဇ်ကို နောက်ပြောင်စွာ ပြောခဲ့တယ်။

The emperor took offense and trained an arrow on Jing.

ဧကရာဇ်က စိတ်ဆိုးပြီး ဂျင်ကို မြားတစ်စင်းနဲ့ ချိန်လိုက်တယ်။

But instead of begging for his life, Jing cracked another joke.

ဒါပေမဲ့ သူ့အသက်အတွက် တောင်းပန်တာအစား ဂျင်က နောက်ထပ် ဟာသလုပ်လိုက်တယ်။

Luckily, this pun landed— so the emperor’s arrow did not.

ကံကောင်းတာက ဒီပြက်လုံးက ထိမိတော့ ဧကရာဇ်ရဲ့မြားက အရာမရောက်တော့ဘူး။

Contrary to common belief,

အများ ယုံကြည်တာနဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်

jesters weren't just a medieval European phenomenon,

ပျော်တော်ဆက်တွေဟာ အလယ်ခေတ် ဥရောပ ဖြစ်စဉ်တစ်ခုသာမဟုတ်ဘဲ၊

but flourished in other times and cultures.

အခြားကာလတွေနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုတွေမှာပါ ထွန်းကားခဲ့တာပါ။

The first reliably recorded jester is thought to be You Shi,

ပထမဆုံး ယုံကြည်စိတ်ချရတဲ့ မှတ်တမ်းကနေရရှိတဲ့ ပျော်တော်ဆက်က

of 7th century BCE China.

ဘီစီ ၇ ရာစု တရုတ်နိုင်ငံက ယိုး ရှီ လို့ ယူဆရပါတယ်။

He declared that, as a jester, his words could not give offense.

ပျော်တော်ဆက်တစ်ဦးအနေနဲ့ သူ့စကားတွေက စော်ကားရာမရောက်နိုင်ပါလို့ သူ ကြေညာခဲ့တယ်။

This privilege was important to the jester’s position—

ဒီအခွင့်ထူးက ပျော်တော်ဆက်ရဲ့ ရာထူးအတွက် အရေးပါပေမဲ့

but was sometimes violated.

တစ်ခါတစ်ရံ ချိုးဖောက်ခံရပါတယ်။

Jesters had unique relationships to power:

ပျော်တော်ဆက်တွေက အာဏာနဲ့ ထူးခြားတဲ့ ဆက်နွယ်မှုတွေရှိနေတယ်၊

they could be viewed as objects of mockery

သူတို့ကို လှောင်ပြောင်စရာ ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဒါမှမဟုတ်

and also as entertainers and trusted companions.

ဖျော်ဖြေရေးသမားတွေနဲ့ ယုံကြည်ရတဲ့ အဖော်တွေအဖြစ် ရှုမြင်နိုင်ပါတယ်။

People became jesters by various routes.

လူတွေဟာ လမ်းကြောင်းအမျိုးမျိုးနဲ့ ပျော်တော်ဆက်တွေ ဖြစ်လာတယ်။

They could be appointed due to physical or neurological differences,

ဖျော်ဖြေ သူ အစုအဝေးကနေ ရွေး နှုတ်ထားတဲ့ ဒါမဟုတ် နယ်လှည့် နန်းတွင်းအဖွဲကနေ

plucked from a pool of entertainers, or recruited by a traveling courtier.

စုဆောင်းတဲ့ ရုပ်ပိုင်း ဒါမှမဟုတ် အာရုံကြော ဆိုင်ရာ ကွဲပြားမှုတွေကြောင့် ခန့်နိုင်တယ်။

Such was the case when a royal servant

၁၅၃၀ လွန်နှစ်တွေမှာ အဋ္ဌမမြောက် ဟင်နရီဘုရင်ရဲ့

wrote King Henry VIII’s chief minister in the 1530s.

ဝန်ကြီးချုပ်ကို နန်းတွင်း အစေခံတစ်ယောက်က ရေးသားခဲ့စဉ်က အဖြစ်မျိုးပါ။

He recommended a young boy to replace the king’s aging jester, Sexten,

သူက အိုနေတဲ့ ဘုရင့်ပျော်တော်ဆက် Sexten ကို လူငယ်လေးတစ်ယောက်နဲ အစားထိုးဖို့အကြံပြုပြီး

with the assurance that he’d be much more pleasant than Sexten ever was.

Sexten ရှိခဲ့စဉ်ကထက် ပို ပျော်စရာ ကောင်းမယ်လို့ အာမခံခဲ့တယ်။

Some jesters boasted unique talents, like Roland the Farter,

ဟင်နရီ ဒုတိယ ၁၂ ရာစု နန်းတွင်းက Roland the Farter လို တချို့ပျော်တော်ဆက်တွေက

of Henry II’s 12th Century court.

ထူးခြားတဲ့ အစွမ်းတွေကို ဝါကြွားခဲ့ကြတယ် ။

Every Christmas, he performed a special routine,

ခရစ္စမတ်တိုင်းမှာ အထူး လုပ်ရိုးလုပ်စဉ်တစ်ခု သူ လုပ်တယ်၊

the finale of which was a simultaneous jump, whistle, and fart.

နောက်ဆုံးပိုင်းက တစ်ပြိုင်နက် ခုန်ချ၊ ခရာမှုတ်တာနဲ့ လေလည်တာပါ။

Additionally, jesters could influence important decisions.

ဒါ့အပြင် ပျော်တော်ဆက်တွေဟာ အရေးကြီး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေအပေါ် ဩဇာလွှမ်းနိုင်တယ်။

For example, if the clowns of the Tübatulabal nation

ဥပမာ၊ ဆီအဲရာ နီဗာဒါတောင်တန်းတွေမှာရှိတဲ့ တူဘူတူလာနိုင်ငံက

of the Sierra Nevada mountains

လူပြက်တွေက အကြီးအကဲတစ်ယောက်က

thought a chief was leading poorly,

ညံ့ဖျင်းစွာ ဦးဆောင်နေတယ်လို့ ယူဆရင်၊

they could apparently get the elders to appoint a new one.

သူက လူကြီးတွေကို အသစ်တစ်ယောက် ခန့်ခိုင်းနိုင်တာက ထင်ရှားပါတယ်။

And, of course, Jing Xinmo knew how to sway the Chinese emperor.

တရုတ်ဧကရာဇ်ကို ဘယ်လို လွှမ်းမိုး ရမယ်ဆိုတာကို ဂျင် ရှင်မို သိခဲ့တာ အမှန်ပါ။

A local magistrate once requested that the emperor stop trampling farmland

တစ်ခါမှာတော့ ဒေသခံ တရားသူကြီး တစ်ယောက်က ဧကရာဇ်မင်း တောလိုက်ချိန်အတွင်း

during his hunting sprees.

လယ်မြေကို နင်းတာရပ်ဖို့ တောင်းဆိုခဲ့တယ်။

Infuriated, the emperor had the magistrate hauled before him.

ဒေါသထွက်သွားတဲ့ ဧကရာဇ်က တရားသူကြီးကို သူ့ရှေ့တော်ကို ဆွဲခေါ်လာခိုင်းတယ်။

Jing facetiously suggested that the magistrate be put to death immediately

ဂျင်က တရားသူကြီးကို ချက်ချင်း သတ်ပြီး ဘုရင် လွတ်လွတ်လပ်လပ် မြင်းစီးနိုင်အောင်

and that the emperor let the peasants starve

လယ်ယာကို ရိတ်သိမ်းပြီး အခွန်ပေးစေမယ့်အစား

instead of harvesting the land and paying taxes,

လယ်သမားတွေကို အငတ်ထားဖို့

all so he could gallop about freely.

ဧကရာဇ်ကို ပြက်ချော်ချော် အကြံပြုလိုက်တယ်။

Presumably seeing the absurdity of his own behavior,

ဧကရာဇ်က သူ့အပြုအမူရဲ့ အဓိပ္ပါယ်မရှိမှုကို သိမြင်ခဲ့ပုံရပြီး

the emperor laughed and pardoned the magistrate.

ရယ်မောကာ တရားသူကြီးကို ခွင့်လွှတ်ပေးခဲ့တယ်။

In 1596, a French man was condemned to death.

၁၅၉၆ ခုနှစ်မှာ ပြင်သစ်အမျိုးသား တစ်ယောက်ကို သေဒဏ်ချမှတ်ခဲ့တယ်။

But Mathurine, one of the relatively few female jesters on record,

ဒါပေမဲ့ မှတ်တမ်းအရ အတော် နည်းပါးတဲ့ အမျိုးသမီး ပျော်တော်ဆက် ဖြစ်တဲ့ မက်သူရင်းက

intervened in return for payment.

ငွေပြန်ပေးတဲ့နည်းလမ်းနဲ့ ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့တယ်။

With her help, the man’s wife successfully pleaded with King Henry IV

သူ့ရဲ့ အကူအညီနဲ့ အမျိုးသားရဲ့ ဇနီးက ခင်ပွန်းရဲ့ အသက် အတွက် စတုတ္ထ ဘုရင်

for her husband’s life.

ဟင်နရီဆီမှာ အောင်မြင်စွာ အသနားခံခဲ့တယ်။

Although rare, jesters were sometimes fired or even killed

ရှားပါးပေမဲ့၊ လှောင်ပြောင်မှု ဒါမဟုတ် ဝေဖန်မှုတွေကြောင့် ပျော်တော်ဆက်တွေဟာ

for taking their mockery or criticism too far.

တစ်ခါတစ်ရံ ပစ်ခတ်ခံရ ဒါမှမဟုတ် အသတ်တောင်ခံခဲ့ရတယ်။

In 1638, Scottish jester Archy Armstrong

၁၆၃၈ ခုနှစ်မှာ စကော့တလန် ပျော်တော်ဆက် အာခီ အာမ်စထရောင်းဟာ

worsened his already contentious relationship

ကန်တာဘရီ ဂိုဏ်းချုပ်နဲ့ သူ့ရဲ့အငြင်းပွားဖွယ်

with the Archbishop of Canterbury.

ဆက်ဆံရေးကို ပိုဆိုးရွားစေခဲ့တယ်။

The Archbishop had recently revised the Scottish Book of Common Prayer—

ဂိုဏ်းချုပ်က မကြာခင်က က စကော့တလန် Common Prayer ကျမ်းကို ပြန်လည်ပြင်ဆင်ခဲ့တယ်၊

an act that garnered strong opposition and incited riots.

ဒါက ပြင်းထန်တဲ့ ဆန့်ကျင်မှုတွေနဲ့ ဆူပူမှု တွေကို လှုံ့ဆော်ပေးတဲ့ လုပ်ရပ်တစ်ခုပါ။

Taking the opportunity to further humiliate him,

သူ့ကို ထပ်ပြီး အရှက်ခွဲဖို့ အခွင့်ကောင်းယူပြီး

Archy asked the Archbishop, “Who’s the fool now?”

အာခီက ဂိုဏ်းချုပ်ကို “အခု ဘယ်သူက လူမိုက်လဲ” လို့မေးခဲ့တယ်။

For which he was banished from the court.

ဒါအတွက်နဲ့ သူဟာ နန်းတော်ကနေ နှင်ထုတ်ခံရတယ်။

Three years later, after the Archbishop’s arrest,

သုံးနှစ်အကြာ၊ ဂိုဏ်းချုပ်ရဲ့ ဖမ်းဆီးမှုနောက်မှာ၊

a pamphlet began circulating that ridiculed him,

သူ့ကို လှောင်ပြောင်ခဲ့တဲ့ လက်ကမ်းစာ တစ်စောင် ပျံ့နှံ့လာခဲ့တယ်။

which was said to be the work of none other than Archy.

ဒါကတော့ တခြားသူမဟုတ်ဘဲ အာခီရဲ့လက်ချက်လို့ဆိုကြတယ်။

Meanwhile, some jesters openly mocked their royal bosses without consequence.

ပျော်တော်ဆက်တချို့က ဘုရင့် အကြီးအကဲတွေကို ကျိုးကြောင်းမရှိ ဗြောင်ကျကျ လှောင်ကြတယ်။

11th century Persian jester Talhak suggested the sultan was a cuckold,

၁၁ ရာစု ပါရှား ပျော်တော်ဆက် တာလ်ဟက်က သူ့ဇနီး သစ္စာဖောက်တယ်လို့ သွယ်ဝိုက်ဆိုရင်း

implying his wife was unfaithful to him.

ပသီဘုရင်ဟာ သူ့ဇနီးကို ကြာခိုတယ်လို့ ညွှန်းခဲ့တယ်။

One day, as the sultan rested his head on Talhak’s knee,

တစ်နေ့မှာ ပသီဘုရင်က တာလဟက်ရဲ့ဒူးပေါ်မှာ သူ့ခေါင်း တင်ထားရင်း

he is said to have inquired, “What is your relation to cuckolds?”

“ကြာခိုသူတွေနဲ့ မင်းရဲ့ဆက်နွှယ်မှုက ဘာလဲ” လို့ မေးမြန်းခဲ့တယ်လို့ ဆိုကြတယ်။

To which Talhak replied, “I am their pillow.”

ဒါအတွက် တာလဟတ်က “ကျွန်တော်က သူတို့ရဲ့ ခေါင်းအုံးပါ” လို့ ပြန်ဖြေတယ်။

And when 19th century Persian shah asked whether there was a food shortage,

၁၉ ရာစု ပါရှန်း ဘုရင်က အစာရေစာ ရှားပါးမှု ရှိ၊မရှိ မေးတော့၊ ပျော်တော်ဆက် ကာရင်ရှာအီက

jester Karim Shir’ei joked,

“မှန်ပါ့ဘုရား၊ အရှင်မင်းကြီး တစ်နေ့ကို

“Yes, I see Your Majesty is eating only five times a day.”

ငါးကြိမ်ပဲ သုံးဆောင်နေတာကို မြင်ရတယ်“လို့ ဟာသလုပ်ခဲ့တယ်။

Even when rulers were considered divinely appointed,

အုပ်ချုပ်သူတွေကို ဘုရားသခင်အလိုအရ ခန့်အပ်ထားတယ်လို့ ယူမှတ်ကြတာတောင်

some jesters managed to speak truth directly to power,

တချို့ပျော်တော်ဆက်တွေက အာဏာကို အမှန်တရားနဲ့ တိုက်ရိုက်ပြောနိုင်ခဲ့ကြပြီး

and reveal— in so many riddles, jokes, or skits—

တကယ့်လူမိုက်တွေက ဘယ်သူတွေလဲ ဆိုတာကို ပြောင်လှောင်မှုတွေ၊သရော်စာတွေ

who the real fools were.

ပြက်လုံးတွေမှာ ဖော်ပြနေတာပါ။