How dangerous was it to be a jester? - Beatrice K. Otto

Çeviri: esra kurul Gözden geçirme: Ömer Faruk Zeren

10th century jester Jing Xinmo

10. yüzyıl soytarısı Jing Xinmo,

may have overstepped when he got chased by a dog,

bir köpek tarafından kovalandığında haddini aşmış olabilir,

then teasingly told the Chinese emperor

ardından Çin imparatoruna alaycı bir şekilde

that he shouldn’t let his kids go around biting people.

çocuklarının insanları ısırmasına izin vermemesi gerektiğini söyledi.

The emperor took offense and trained an arrow on Jing.

İmparator buna alındı ve Jing’e bir ok fırlattı.

But instead of begging for his life, Jing cracked another joke.

Ancak Jing, hayatı için yalvarmak yerine başka bir şaka daha yaptı.

Luckily, this pun landed— so the emperor’s arrow did not.

Neyse ki, bu kelime oyunu tuttu bu yüzden imparatorun oku isabet etmedi.

Contrary to common belief,

Yaygın inanışın aksine

jesters weren't just a medieval European phenomenon,

soytarılar, yalnızca ortaçağ Avrupa fenomeni değildi

but flourished in other times and cultures.

aksine farklı zamanlarda ve kültürlerde de geliştiler.

The first reliably recorded jester is thought to be You Shi,

Güvenilir kayıtlara geçen ilk soytarının

MÖ 7. yüzyılda Çin’de yaşayan You Shi olduğu düşünülüyor.

of 7th century BCE China.

He declared that, as a jester, his words could not give offense.

O, bir soytarı olarak sözlerinin kimseyi gücendirmeyeceğini söyledi.

This privilege was important to the jester’s position—

Bu ayrıcalık, soytarının mevkisi için önemliydi

but was sometimes violated.

ama bazen ihlal edilirdi.

Jesters had unique relationships to power:

Soytarılar, iktidarla benzersiz ilişkilere sahipti:

they could be viewed as objects of mockery

hem alay konusu olarak

and also as entertainers and trusted companions.

ayrıca animatör ve güvenilir yoldaşlar olarak görülebilirlerdi.

People became jesters by various routes.

İnsanlar çeşitli yollarla soytarı olurdu.

They could be appointed due to physical or neurological differences,

Soytarılar fiziksel veya nörolojik farklılıklar ile görevlendirilebilirler,

plucked from a pool of entertainers, or recruited by a traveling courtier.

animatörler arasından seçilebilir

veya seyyah bir saray mensubu tarafından işe alınabilirlerdi.

Such was the case when a royal servant

Bir kraliyet hizmetkâr , 1530′larda

wrote King Henry VIII’s chief minister in the 1530s.

Kral VIII. Henry’nin başbakanına yazdığında durum böyleydi.

He recommended a young boy to replace the king’s aging jester, Sexten,

Genç bir çocuğa, Sexten’in hiç olmadığı kadar hoş biri olacağına dair güvencesiyle

with the assurance that he’d be much more pleasant than Sexten ever was.

kralın yaşlanan soytarısı Sexten’in yerine geçmesini tavsiye etti.

Some jesters boasted unique talents, like Roland the Farter,

Henry II’nin 12. Yüzyıl sarayından Farter Roland gibi

of Henry II’s 12th Century court.

bazı soytarılar benzersiz yeteneklere sahipti.

Every Christmas, he performed a special routine,

Her Noel’de özel bir gösteri yapardı,

the finale of which was a simultaneous jump, whistle, and fart.

bu gösterinin finalinde ise eşzamanlı bir zıplama, ıslık ve osurma yer alırdı.

Additionally, jesters could influence important decisions.

Ek olarak, soytarılar önemli kararları etkileyebilirdi.

For example, if the clowns of the Tübatulabal nation

Örneğin, Sierra Nevada Dağları’nda bulunan

of the Sierra Nevada mountains

Tübatulabal ulusunun soytarıları,

thought a chief was leading poorly,

bir şefin kötü yönettiği düşünürlerse

they could apparently get the elders to appoint a new one.

kabile büyüklerini yeni bir şef atamaya ikna edebilirlerdi.

And, of course, Jing Xinmo knew how to sway the Chinese emperor.

Elbette Jing Xinmo da Çin imparatorunu etkilemenin yolunu biliyordu.

A local magistrate once requested that the emperor stop trampling farmland

Bir yerel yönetici bir zamanlar imparatordan, av gezileri sırasında

tarım arazilerine zulmetmeyi bırakmasını istedi.

during his hunting sprees.

Infuriated, the emperor had the magistrate hauled before him.

Öfkelenen imparator, yargıcı huzuruna çağırdı.

Jing facetiously suggested that the magistrate be put to death immediately

Jing, alaycı bir şekilde, yöneticinin derhal idam edilmesini

and that the emperor let the peasants starve

ve imparatorun tarlaları ekip vergi ödemek yerine

instead of harvesting the land and paying taxes,

köylüleri açlığa terk etmesini önerdi,

böylece kendisinin özgürce ata binmesine izin verdiğini söyledi.

all so he could gallop about freely.

Presumably seeing the absurdity of his own behavior,

Muhtemelen kendi davranışının saçmalığını görünce

the emperor laughed and pardoned the magistrate.

imparator gülüp hakimi affetti.

In 1596, a French man was condemned to death.

1596′da Fransız bir adam idama mahkum edildi.

But Mathurine, one of the relatively few female jesters on record,

Fakat kayda geçen nispeten az sayıdaki kadın soytarıdan biri olan Mathurine

intervened in return for payment.

ödeme karşılığında müdahale etti.

With her help, the man’s wife successfully pleaded with King Henry IV

Mathurine’nin yardımıyla adamın karısı Kral Henry IV’e

for her husband’s life.

kocasının hayatı için yalvardı.

Although rare, jesters were sometimes fired or even killed

Nadir de olsa soytarılar, taklitleri veya eleştirileri ölçüyü kaçırdığı için

for taking their mockery or criticism too far.

bazen kovulabilir ve hatta öldürülebilirlerdi.

In 1638, Scottish jester Archy Armstrong

1638′de İskoç şakacı Archy Armstrong

worsened his already contentious relationship

Canterbury Başpiskoposu ile çekişmeli olan ilişkisini

with the Archbishop of Canterbury.

daha da kötüleştirdi.

The Archbishop had recently revised the Scottish Book of Common Prayer—

Başpiskopos yakın zamanda İskoç Ortak Dua Kitabını gözden geçirmişti

an act that garnered strong opposition and incited riots.

güçlü bir muhalefet toplayan ve isyanları kışkırtan bir eylemdi.

Taking the opportunity to further humiliate him,

Onu daha fazla küçük düşürmek için fırsatı değerlendiriyordu.

Archy asked the Archbishop, “Who’s the fool now?”

Archy, Başpiskoposa “Şimdi aptal kimmiş?” diye sordu.

For which he was banished from the court.

Böylece saraydan kovuldu.

Three years later, after the Archbishop’s arrest,

Üç yıl sonra Başpiskoposun tutuklanmasının ardından

a pamphlet began circulating that ridiculed him,

onunla alay eden bir broşür ortalıkta dolaşmaya başladı,

which was said to be the work of none other than Archy.

Archy’den bunun başkasının işi olmadığı söyleniyordu.

Meanwhile, some jesters openly mocked their royal bosses without consequence.

Bu sırada bazı soytarılar açıkça kraliyet patronlarıyla alay ettiler.

11th century Persian jester Talhak suggested the sultan was a cuckold,

11. yüzyıl İran soytarısı Talhak, sultanın eşinin sadakatsiz davrandığını ima ederek

implying his wife was unfaithful to him.

boynuzlandığını öne sürdü.

One day, as the sultan rested his head on Talhak’s knee,

Bir gün sultan başını Talhak’ın dizine yaslamışken

he is said to have inquired, “What is your relation to cuckolds?”

“boynuzlama ile bağlantınız nedir?” diye sordu.

To which Talhak replied, “I am their pillow.”

Talhak, “ben onların yastığıyım” yanıtını verdi.

And when 19th century Persian shah asked whether there was a food shortage,

19. yüzyıl Pers Şahı yiyecek kıtlığı olup olmadığını sordu

jester Karim Shir’ei joked,

soytarı Karim Shir’ei şakasını yaptı,

“Yes, I see Your Majesty is eating only five times a day.”

“Evet, Majesteleri günde yalnızca beş öğün yemek yiyor.”

Even when rulers were considered divinely appointed,

Hükümdarların ilahi olarak atandığı düşünüldüğünde bile

some jesters managed to speak truth directly to power,

bazı soytarılar doğrudan iktidara doğruları söyleyebildiler

and reveal— in so many riddles, jokes, or skits—

ve pek çok bilmece, şaka veya skeçte

gerçek aptalların kim olduğunu açığa çıkardılar.

who the real fools were.