The Higgs Field, explained - Don Lincoln

Translator: Tun Lin Aung + 1 Reviewer: Myo Aung

ဘယ်လိုမှ သံသယ ဖြစ်စရာ မရှိတာက

Without a doubt,

the most exciting scientific observation of 2012

၂၀၁၂ ရဲ့ စိတ်လှုပ်ရှားစရာ အကောင်းဆုံး သိပ္ပံဆိုင်ရာ တွေ့ရှိချက်က

was the discovery of a new particle

CERN ဓာတ်ခွဲရုံကြီးမှာ အမှုန်သစ်တမျိုးကို

at the CERN laboratory

ရှာဖွေတွေ့ခဲ့ခြင်းပါ။

that could be the Higgs boson,

ဒါဟာ ရူပဗေဒပညာရှင် Peter Higgs ရဲ့ အမည်ကို

a particle named after physicist Peter Higgs.

ပေးထားတဲ့ Higgs boson အမှုန် ဖြစ်နိုင်ခဲ့တယ်။

The Higgs Field is thought to give mass

သာမန်ရုပ်ဝတ္ထုတွေကို

to fundamental, subatomic particles

ဖြစ်ပေါ်လာစေတဲ့ အခြေခံကျတဲ့ အက်တမ်ထက် သေးတဲ့

like the quarks

quark တွေနဲ့

and leptons

lepton တွေလို

that make up ordinary matter.

ဒြပ်ထုကို ပေးတယ်လို့ ယူဆကြပါတယ်။

The Higgs bosons are wiggles in the field,

Higgs boson တွေဟာ မြင်နေရသလို

စက်ကွင်းထဲက အတွန့်တွေပါ၊

like the bump you see

when you twitch a rope.

ကြိုးကို ဆွဲဆန့်ရင် ကြွတက်လာတဲ့ အခုံးလိုပါ။

But how does this field give mass to particles?

ဒါနဲ့ ဒီစက်ကွင်းက အမှုန်တွေကို ဘယ်လို ဒြပ်ထုဆောင်လာစေလဲ။

If this sounds confusing to you,

ဒါက စိတ်ရှုပ်စရာလို့ ထင်တာ

you're not alone.

သင်တစ်ယောက်တည်း မဟုတ်ပါဘူး။

In 1993, the British Science Minister

၁၉၉၃ ခုနှစ်မှာ ဗြိတိသျှ သိပ္ပံဝန်ကြီးက ဒီ Higgs ဆိုတဲ့ အရာကို

challenged physicists to invent a simple way

လူတိုင်းနားလည်အောင် ရိုးရှင်းတဲ့နည်းဖြင့်

to understand all this Higgs stuff.

ရှင်းပြဖို့ ရူပဗေဒသမားတွေကို စိန်ခေါ်ခဲ့တယ်။

The prize was a bottle of quality champagne.

ရမယ့်ဆုက အကောင်းစား ရှန်ပိန် တစ်ပုလင်းပါ။

The winning explanation went something like this:

ဆုရလိုက်တဲ့ ရှင်းတမ်းကတော့ ဒါမျိုးလိုလိုပါ။

Suppose there's a large cocktail party

CERN ဓာတ်ခွဲရုံကြီးထဲ အမှုန်ရူပဗေဒ

at the CERN laboratory

သုတေသီတွေကို ဖိတ်ကာ

filled with particle physics researchers.

ကော့တေး ပါတီပွဲကြီး ကျင်းပနေတာကို တွေးကြည့်ကြစို့ပါ။

This crowd of physicists represents the Higgs field.

ဒီ ရူပဗေဒသမားတွေရဲ့ လူအုပ်ကြီးက Higgs Field ကို ကိုယ်စားပြုတယ်။

If a tax collector entered the party,

အကယ်၍ အခွန်ကောက်သူသာ ပါတီကို တက်ခဲ့ရင်

nobody would want to talk to them,

စကားပြောလိုသူ ရှိခဲ့မှာ မဟုတ်လို့

and they could very easily cross the room

အခန်းကို လွယ်လွယ်လေး ဖြတ်ကာ

to get to the bar.

သူတို့ဟာ ဘားကို ရောက်သွားခဲ့မှာပါ။

The tax collector wouldn't interact with the crowd

အခွန်အရာရှိကလည်း အလားအတူပဲ လူအုပ်နဲ့ ဆက်ဆံစရာ

in much the same way

သိပ် မရှိနိုင်ခဲ့သလိုပဲ အမှုန်အချို့ဟာ

that some particles don't interact with the Higgs field.

Higgs Field နဲ့ အပြန်အလှန် ထိတွေ့ဆက်ဆံကြမှာ မဟုတ်ပါဘူး။

The particles that don't interact,

ဥပမာ၊ တုန့်ပြန်ခြင်းမရှိတဲ့

like photons for example,

ဖိုတွန်လို အမှုန်တွေဆို

are called massless.

ဒြပ်ထုမဲ့လို့ ခေါ်ကြပါတယ်။

Now, suppose that Peter Higgs entered the same room,

အခု ဒီအခန်းထဲကိုပဲ Peter Higgs ဝင်လာတာကို တွေးကြည့်ပါ၊

perhaps in search of a pint.

ပိုင့်ခွက်ကို အရှာလာတာ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

In this case, the physicists

ခုဆို ရူပဗေဒသမားတွေက

will immediately crowd around Higgs

Higgsနဲ့ နာမည်တူ Bosonရဲ့ ဂုဏ်သတ္တိတွေ

to discuss with him

တိုင်းတာဖို့ သူတို့ရဲ့

their efforts to measure the properties

ဆောင်ရွက်ချက်တွေ ဆွေးနွေးရန် သူ့နားကို

of his namesake boson.

ချက်ခြင်း ဝိုင်းအုံလာကြပါမယ်။

Because he interacts strongly with the crowd,

Higgs က လူအုပ်နဲ့ ဆက်ဆံရလွန်းတော့

Higgs will move slowly across the room.

တဖြည်းဖြည်းချင်းသာ အခန်းကို ဖြတ်နိုင်မယ်။

Continuing our analogy,

ဒီသဘောအတိုင်း ဆက်ရင် Higgs က

Higgs has become a massive particle

စက်ကွင်းနဲ့ သူ၊ အပြန်အလှန် သက်ရောက်မှု မှတဆင့်

through his interactions with the field.

ဒြပ်ထု အမှုန် ဖြစ်လာပါမယ်။

So, if that's the Higgs field,

ဒါက Higgs Field ဆိုတော့ Higgs boson က

how does the Higgs boson fit into all of this?

ဒီအချက်အားလုံးနဲ့ ကိုက်ညီအောင် ဘယ်နှယ့်လုပ်ရမလဲ။

Let's pretend our crowd of party goers

ပါတီကို လာကြတဲ့ တို့လူအုပ်က အခန်းထဲမှာ

is uniformly spread across the room.

ညီညာစွာ နေရာယူထားသယောင် အသွင်ဆောင်လိုက်ကြပါစို့။

Now suppose someone pops their head in the door

လူတစ်ဦးက ပြိုင်ဘက် ဓာတ်ခွဲရုံမှ တွေ့ရှိချက်အကြောင်း ကောလာဟလ

to report a rumor of a discovery

သတင်းကို ပြောပြဖို့အတွက်

at some distant, rival laboratory.

အခန်းတံခါးဝကို ဝင်လာပြီး ပြောနေတာ တွေးကြည့်ပါ။

People near the door will hear the rumor,

ကောလာဟလကို အခန်းဝအနီးက သူတွေ ကြားရပေမဲ့၊

but people far away won't,

ဝေးနေသူတွေ မကြားရတော့၊ သူတို့တွေက

so they'll move closer to the door to ask.

မေးမြန်ဖို့ တံခါးနားကို ကပ်လာကြမယ်။

This will create a clump in the crowd.

အဲဒါကြောင့် လူအုပ်ထဲမှာ အစုအဝေး ပေါ်လာမယ်။

As people have heard the rumor,

ကောလာဟလကို ကြားပြီးတဲ့ သူတွေက

they will return to their original positions

နဂိုနေရာ ပြန်လာလျက် ကြားခဲ့ရတာကို

to discuss its implications,

ဆွေးနွေးနိုင်ပေမဲ့၊

but people further away will then ask what's going on.

အဝေးမှာ ရှိနေသူတို့က ဘာဖြစ်နေလဲ မေးမြန်းကျဦးမှာပါ။

The result will be a clump in the crowd

ရလဒ်အဖြစ် လူအုပ်ကြီးထဲတွင် အခန်းကို ဖြတ်သန်းနေတဲ့

that moves across the room.

အစုအဝေး ပေါ်လာပါလိမ့်မယ်။

This clump is analogous to the Higgs boson.

ဒီ အစုအဝေးဟာ Higgs boson နဲ့ သဘောချင်း ဆင်တူပါတယ်။

It is important to remember

ဒါက Higgs စက်ကွင်းနဲ့

that it is not that massive particles

အတုန့်အလှည့်ရှိတဲ့ ဒြပ်ထုဆောင် အမှုန်

interact more with the Higgs field.

နောက်တမျိုး မဟုတ်တာကို အလေးထားမှတ်ပါ။

In our analogy of the party,

ပါတီနဲ့ သဘောနှိုင်းဆချက်မှာတော့၊

all particles are equal until they enter the room.

အမှုန်အားလုံးဟာ အခန်းထဲ မဝင်ခင် အတူတူပါပဲ။

Both Peter Higgs and the tax collector have zero mass.

Peter Higgs နဲ့ အခွန်အရာရှိ ဒီနှစ်ဦးလုံး သုည ဒြပ်ထုဆောင်ပါတယ်။

It is the interaction with the crowd

လူအုပ်နဲ့ အပြန်အလှန် သက်ရောက်မှုက

that causes them to gain mass.

သူတို့ကို ဒြပ်ထုဆောင်စေတာပါ။

I'll say that again.

ဒါကိုပဲ ထပ်ပြီး ပြောရရင်

Mass comes from interactions with a field.

ဒြပ်ထုဟာ စက်ကွင်းနဲ့ အတုန့်အလှည့်ပြုမှုမှ ပေါ်ထွန်းလာတာပေါ့။

So, let's recap.

ဒီတော့ အနှစ်ချုပ်လိုက်ကြစို့။

A particle gets more or less mass

အမှုန်နဲ့ စက်ကွင်း

depending on how it interacts with a field,

အပြန်အလှန် သက်ရောက်မှုပေါ် မှုတည်ကာ

ဒြပ်ထု နည်းခြင်း၊ များခြင်းဟာ ကွဲပြားတတ်တယ်။

just like different people will move through the crowd

at different speeds depending on their popularity.

လူအုပ်ဟာ ၎င်းရဲ့ ထင်ပေါ်မှုအလိုက်၊ လူအုပ် အကြား ရွေ့လျားမှုအလျင် မတူနိုင်သလိုပါပဲ။

And the Higgs boson is just a clump in the field,

Higgs boson ဟာ စက်ကွင်းထဲက အစုအဝေးပါ။

like a rumor crossing the room.

အခန်းတဝမ်း ဖြတ်သွားတဲ့ ကောလာဟလလိုမျိုးပါ။

Of course, this analogy is just that --

တကယ်က ဒီသဘောက

an analogy,

ယှဉ်ပြချက် သဘော ဟုတ်ပေမဲ့၊

but it's the best analogy

ထွက်ပေါ်လာသမျှထဲမှာ ဒါဟာ

anyone has come up with so far.

အကောင်းဆုံး နှိုင်းယှဉ်ချက်ပါ။

ဒီတော့ ရှင်းလောက်ပါပြီ။

So, that's it.

Higgs Field နဲ့ Higgs boson အကြောင်း ပြောစရာ

That's what the Higgs Field

and the Higgs boson is all about.

အားလုံးက အဲဒါပါပဲ။

ဆက်လုပ်ကိုင်နေကြတဲ့ သုတေသနတွေက ကျွန်ုပ်တို့ တွေ့ပြီလား

Continuing research will tell us if we found it,

and the reward will probably be more

ဆိုတာကို ထောက်ပြပေးမှာပါ၊

than just a bottle of champagne.

ရမယ့်ဆုလဒ်ဟာ ရှန်ပိန်ပုလင်းထက် ပိုကြီးမားမှာပါ။