The Higgs Field, explained - Don Lincoln

Kio estas la Higgs-kampo? - Don Lincoln

Without a doubt,

Sendube,

the most exciting scientific observation of 2012

la plej interesa observo el 2012

was the discovery of a new particle

estis, fare de la CERN-a laboratorio,

at the CERN laboratory

la malkovro de nova partiklo,

that could be the Higgs boson,

kiu eble estas la Higgs-bosono,

a particle named after physicist Peter Higgs.

tiel nomita laŭ fizikisto Peter Higgs.

The Higgs Field is thought to give mass

La Higgs-kampo hipoteze donas mason

to fundamental, subatomic particles

al fundamentaj, elementaj partikloj

like the quarks

kiel kvarkoj

and leptons

kaj leptonoj

that make up ordinary matter.

kiuj konsistigas ordinaran materion.

The Higgs bosons are wiggles in the field,

La Higgs-bosonoj estas vibrado en la kampo,

like the bump you see

kiel la ondado, kiun vi vidas

when you twitch a rope.

skuante ŝnuron.

But how does this field give mass to particles?

Sed kiel tiu kampo donas mason al la partikloj?

If this sounds confusing to you,

Se la afero aspektas kapturniĝa al vi,

you're not alone.

vi ne estas sola.

In 1993, the British Science Minister

En 1993, la brita ministro pri scienco

challenged physicists to invent a simple way

postulis fizikistojn eltrovi simplan manieron

to understand all this Higgs stuff.

komprenigi tiun Higgs-an galimation.

The prize was a bottle of quality champagne.

La premio estis botelon de bonkvalita ĉampano.

The winning explanation went something like this:

La gajninto diris ion similan:

Suppose there's a large cocktail party

Imagu grandan koktelfeston

at the CERN laboratory

en la CERN-a laboratorio,

filled with particle physics researchers.

plenplena je fizikistoj pri partikloj.

This crowd of physicists represents the Higgs field.

Tiu amaso prezentas la Higgs-kampon.

If a tax collector entered the party,

Se alvenus impostkolektisto,

nobody would want to talk to them,

oni ignorus lin,

and they could very easily cross the room

kaj li povus trairi la ejon facile

to get to the bar.

al la verŝtablo.

The tax collector wouldn't interact with the crowd

La impostkolektisto ne interagus kun la amaso

in much the same way

iom kiel kelkaj partikloj

that some particles don't interact with the Higgs field.

ne interagas kun la Higgs-kampo.

The particles that don't interact,

La neinteragantaj partikloj,

like photons for example,

fotonoj, ekzemple,

are called massless.

estas senmasaj.

Now, suppose that Peter Higgs entered the same room,

Kaj jen alvenas Peter Higgs,

perhaps in search of a pint.

plejeble serĉante bierglason.

In this case, the physicists

Tiam la fizikistoj

will immediately crowd around Higgs

tuj ariĝas ĉirkaŭ li

to discuss with him

cele al diskuti pri siaj streboj

their efforts to measure the properties

mezuri la karakterizaĵojn

of his namesake boson.

de la bosono lianoma.

Because he interacts strongly with the crowd,

Interagegante kun la amaso,

Higgs will move slowly across the room.

Higgs transiras la ejon malrapide.

Continuing our analogy,

Kadre de nia analogio,

Higgs has become a massive particle

Higgs fariĝis mashava partiklo

through his interactions with the field.

per sia interago kun la kampo.

So, if that's the Higgs field,

Do, se tio estas la Higgs-kampo,

how does the Higgs boson fit into all of this?

kio pri la Higgs-bosono mem?

Let's pretend our crowd of party goers

Imagu, ke nia amaso de festantoj

is uniformly spread across the room.

okupas la ejon samdensece.

Now suppose someone pops their head in the door

Iu enigas la kapon tra la pordo

to report a rumor of a discovery

por anonci rumoron pri malkovro

at some distant, rival laboratory.

fare de konkuranta laboratorio.

People near the door will hear the rumor,

Aŭdos tiuj, kiuj proksimas al la pordo,

but people far away won't,

sed ne tiuj, kiuj malproksimas,

so they'll move closer to the door to ask.

kaj ili tuj proksimiĝos pridemande.

This will create a clump in the crowd.

Ili kreos blokon en la amaso.

As people have heard the rumor,

La aŭdintuloj tuj reiros

they will return to their original positions

al siaj antaŭaj lokoj

to discuss its implications,

por pridiskuti la konsekvencoj,

but people further away will then ask what's going on.

dum la neaŭdintuloj demandos kio diable okazas.

The result will be a clump in the crowd

Rezulte, la bloko de la amaso

that moves across the room.

moviĝos tra la ejo.

This clump is analogous to the Higgs boson.

Tiu bloko similas la Higgs-bosonon.

It is important to remember

Gravas neforgesi,

that it is not that massive particles

ke mashavaj partikloj

interact more with the Higgs field.

ne pli interagas kun la Higgs-kampo.

In our analogy of the party,

En nia analogio,

all particles are equal until they enter the room.

ĉiuj partikloj estas egalaj antaŭ ol eniri la ejon.

Both Peter Higgs and the tax collector have zero mass.

Kaj Peter Higgs kaj la impostkolektisto havas neniun mason.

It is the interaction with the crowd

Nur la interago kun la amaso

that causes them to gain mass.

igas ilin akiri mason.

I'll say that again.

Mi refrazigu.

Mass comes from interactions with a field.

Maso devenas de interagoj kun kampo.

So, let's recap.

Ni resumu.

A particle gets more or less mass

Partiklo akiras pli-malpli da maso

depending on how it interacts with a field,

depende de sia interago kun kampo,

just like different people will move through the crowd

ĝuste kiel homoj trairas amason

at different speeds depending on their popularity.

pli-malpli rapide, depende de sia populareco.

And the Higgs boson is just a clump in the field,

Kaj la Higgs-bosono estas nura bloko en la kampo,

like a rumor crossing the room.

kiel rumoro trairante ejon.

Of course, this analogy is just that --

Kompreneble, tiu ĉi analogio

an analogy,

estas nur analogio,

but it's the best analogy

sed ĝi estas la plej bona,

anyone has come up with so far.

kiun oni trovis ĝis nun.

So, that's it.

Jen la afero.

That's what the Higgs Field

Jen kio estas la Higgs-kampo

and the Higgs boson is all about.

kaj la Higgs-bosono.

Continuing research will tell us if we found it,

Per pli da esplorado, ni vidos, ĉu ni pravas aŭ ne,

and the reward will probably be more

kaj la rekompenco plejeble

than just a bottle of champagne.

superos nuran ĉampanbotelon.