How does chemotherapy work? - Hyunsoo Joshua No

Translator: Ko Ko Oo Reviewer: sann tint

During World War I, one of the horrors of trench warfare

ပထမကမ္ဘာစစ်တုန်းက ကြောက်စရာ ကောင်းတဲ့ အရာတွေထဲက တစ်ခုဟာ

was a poisonous yellow cloud called mustard gas.

mustard gas လို့ခေါ်တဲ့ အဝါရောင်အဆိပ်ဓာတ်ငွေ့ ဖြစ်ပါတယ်။

For those unlucky enough to be exposed,

ကံဆိုးစွာနဲ့ အဆိပ်ထိခဲ့တဲ့သူတွေဟာ

it made the air impossible to breathe, burned their eyes,

အသက်ရှူလို့ မရတော့တာတွေ မျက်လုံးစပ်တာ၊ လောင်တာတွေ

and caused huge blisters on exposed skin.

ထိမိတဲ့ အရေပြားမှာ မီးလောင်ဖုကြီးတွေ ဖြစ်ကုန်ပါတယ်။

Scientists tried desperately to develop an antidote to this vicious weapon of war.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ ဒီအဆိပ်လက်နက်ဆိုးအတွက် အဆိပ်ဖြေဆေးကို အပူတပြင်း ရှာဖွေခဲ့ပါတယ်။

In the process they discovered the gas was irrevocably damaging the bone marrow

ဒီအဆိပ်ဟာ ရိုးတွင်းခြင်ဆီကို ကုလို့မရအောင် ထိခိုက်စေတယ်ဆိုတာ တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

of affected soldiers— halting its ability to make blood cells.

ထိခိုက်မိတဲ့ စစ်သားတွေမှာ သွေးဆဲလ်အသစ်တွေ မထွက်တော့ပါဘူး။

Despite these awful effects, it gave scientists an idea.

ဒီလိုစိတ်ပျက်စရာတွေထဲကမှ သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ အကြံတစ်ခု ရခဲ့ပါတယ်။

Cancer cells share a characteristic with bone marrow: both replicate rapidly.

ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ ရိုးတွင်းခြင်ဆီလိုပဲ လျှင်လျှင်မြန်မြန်ပွားတဲ့ အစွမ်းရှိပါတယ်။

So could one of the atrocities of war

ဒါကြောင့် စစ်ကြီးရဲ့ရက်စက်ယုတ်မာမှု တွေထဲက တစ်ခုဟာ

become a champion in the fight against cancer?

ကင်ဆာကိုတိုက်ဖို့ ရပ်တည်ကာကွယ်ပေးမှု တစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။

Researchers in the 1930s investigated this idea

၁၉၃၀ ခုနှစ်မှာ လေ့လာသူပညာရှင်တွေဟာ

by injecting compounds derived from mustard gas

ကင်ဆာလူနာရဲ့ သွေးပြန်ကြောထဲကို ဒီအဆိပ်ဓာတ်ပေါင်း ထိုးသွင်းပြီး

into the veins of cancer patients.

လေ့လာစူးစမ်းမှုတွေ ပြုလုပ်ခဲ့ပါတယ်။

It took time and trial and error to find treatments that did more good than harm,

ဘေးဖြစ်စေတာထက် ပိုကောင်းတဲ့ ကုသမှုတွေကို အချိန်ယူ စမ်းသပ်ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်ခဲ့ပေမဲ့

but by the end of World War II,

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးပြီးချိန်မှာတော့

they discovered what became known as the first chemotherapy drugs.

ပထမဆုံးကင်ဆာခီမိုဆေးကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။

Today, there are more than 100.

ယနေ့မှာတော့ ခီမိုဆေး အမျိုးပေါင်းတစ်ရာကျော်နေပါပြီ။

Chemotherapy drugs are delivered through pills and injections

ခီမိုဆေးကို သောက်ဆေးအနေနဲ့ရော ထိုးဆေးအနေနဲ့ပါ ပေးပါတယ်။

and use "cytotoxic agents," which means compounds that are toxic to living cells.

ဆဲလ်တွေကို ထိခိုက်စေတဲ့ ကွန်ပေါင်းတွေမို့ ဆဲလ်အဆိပ်သင့်ပစ္စည်းတွေ လို့လည်း ခေါ်ပါတယ်

Essentially, these medicines cause some level of harm to all cells in the body—

ဒီဆေးတွေဟာ ခန္ဓာကိုယ်ရှိဆဲလ်တွေကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ထိခိုက်စေပါတယ်။

even healthy ones.

ပုံမှန်ကျန်းမာနေတဲ့ ဆဲလ်တွေတောင်ပါ။

But they reserve their most powerful effects for rapidly-dividing cells,

သို့သော် သူတို့ရဲ့အဖျက်စွမ်းအားဟာ အမြန်ပွားနေတဲ့ဆဲလ်တွေမှာ ပိုသက်ရောက်ပါတယ်။

which is precisely the hallmark of cancer.

ဒါဟာ ကင်ဆာဆဲလ်ရဲ့ လက္ခဏာ အတိအကျပါပဲ။

Take, for example, those first chemotherapy drugs,

ဥပမာပြရရင် ပထမဆုံးခီမိုဆေးမျိုးဆက်ထဲက

which are still used today and are called alkylating agents.

ယနေ့ထိအသုံးပြုနေတဲ့ ဆေးဖြစ်တဲ့ alkylating agents ပါ

They’re injected into the bloodstream,

သွေးကြောထဲကို ထိုးထည့်လိုက်တဲ့အခါ

which delivers them to cells all over the body.

သူတို့ဟာ ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့က ဆဲလ်တွေဆီ ရောက်သွားပါတယ်။

Once inside, when the cell exposes its DNA in order to copy it,

အတွင်းရောက်တာနဲ့ ဆဲလ်ဟာ ပွားဖို့အတွက် DNA ကို အပြင်ထုတ်လိုက်တဲ့အခါ

they damage the building blocks of DNA’s double helix structure,

ခီမိုဆေးဟာ DNA နှစ်ပင်လိမ်ပုံစံရဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ်တွေကို ဝင်ဖျက်ပါတယ်။

which can lead to cell death unless the damage is repaired.

ဒါကို အချိန်မှီ မပြင်နိုင်ရင်တော့ ဆဲလ်က သေသွားပါလိမ့်မယ်။

Because cancer cells multiply rapidly,

ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ အရမ်းပွားတာကြောင့်

they take in a high concentration of alkylating agents,

ခီမိုဆေး ပမာဏအများစုဟာ သူတို့အတွက် ဖြစ်ကုန်ပါတယ်။

and their DNA is frequently exposed and rarely repaired.

ပွားလေလေ၊ ခီမိုတွေက ဝင်ဖျက်လေလေ၊ ပြန်ပြင်ဖို့ခက်လေလေ ဖြစ်လာတော့

So they die off more often than most other cells,

ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ သာမန်ဆဲလ်တွေထက် ပိုသေကုန်ပါတယ်။

which have time to fix damaged DNA

သာမန်ဆဲလ်က ပွားတာနှေးလို့ DNA ပြန်ပြင်ချိန် ရှိတယ်

and don’t accumulate the same concentrations of alkylating agents.

ပွားတာနှေးလို့လည်း ခီမိုဆေးတွေကို သုံးစွဲတဲ့ပမာဏ နည်းပါတယ်။

Another form of chemotherapy involves compounds called microtubule stabilizers.

နောက်ထပ်ခီမိုဆေးတစ်မျိုးကတော့ microtubule stabilizers ကွန်ပေါင်းပါ

Cells have small tubes that assemble to help with cell division

ဆဲလ်တွေမှာ ဆဲလ်ပွားဖို့အတွက်၊ DNA ကူးပွားဖို့၊ ဖြန့်ခွဲပွားဖို့

and DNA replication, then break back down.

စီထားတဲ့ ပိုက်ငယ်လေးတွေ ရှိပါတယ်။

When microtubule stabilizers get inside a cell,

ဒီ microtubule stabilizers ခီမိုဆေးတွေ ဆဲလ်အတွင်းကို ဝင်တာနဲ့

they keep those tiny tubes from disassembling.

ဒီပိုက်ငယ်လေးတွေကို ကွဲမထွက်အောင် ထိန်းသိမ်းလိုက်ပါတယ်။

That prevents the cell from completing its replication, leading to its death.

ဒါကြောင့် ဆဲလ်ဟာ ပြီးအောင်မပွားနိုင်တော့ပဲ သေသွားပါတော့တယ်။

These are just two examples of the six classes of chemotherapy drugs

ဒီဟာတွေကတော့ ယနေ့ခေတ်မှာသုံးနေတဲ့ ခီမိုဆေး ခြောက်မျိုးထဲက

we use to treat cancer today.

ဥပမာနှစ်မျိုးပါ။

But despite its huge benefits, chemotherapy has one big disadvantage:

ဒီလိုကောင်းကျိုးတွေရှိနေပေမဲ့ ဆိုးကျိုးအကြီးကြီးတစ်ခု ရှိနေပါတယ်။

it affects other healthy cells in the body that naturally have to renew rapidly.

ခီမိုဟာ သဘာဝအရ မြန်မြန်ပွားဖို့လိုတဲ့ ဆဲလ်တွေကိုလည်း ထိခိုက်ပါတယ်။

Hair follicles, the cells of the mouth, the gastrointestinal lining,

ဥပမာ - ဆံပင်အိတ်တွေ၊ အာခံတွင်းကဆဲလ်တွေ၊ အူလမ်းကြောင်းတစ်လျှောက်ဆဲလ်တွေ၊

the reproductive system, and bone marrow are hit nearly as hard as cancer.

မျိုးပွားအင်္ဂါတွေ၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီတွေဟာ ပွားတာမြန်လို့ ခီမိုဆေးဒဏ် ခံရပါတယ်။

Similar to cancer cells, the rapid production of these normal cells

ကင်ဆာဆဲလ်တွေလို မြန်မြန်ပွားတဲ့ သဘာဝကြောင့်

means that they’re reaching for resources more frequently—

ဒီဆဲလ်တွေဟာ ခီမိုဆေးတွေနဲ့ များများထိပြီး

and are therefore more exposed to the effects of chemo drugs.

ဆေးဒဏ်ကို ကင်ဆာဆဲလ်တွေနီးပါး ခံကြရပါတယ်။

That leads to several common side effects of chemotherapy,

ဒါကြောင့် ဆေးတွေရဲ့ ဘေးထွက် ဆိုးကျိုးများစွာဖြစ်တဲ့

including hair loss, fatigue, infertility, nausea, and vomiting.

ဆံပင်ကျွတ်တာ၊ မောပန်းတာ၊ မြုံတာ၊ ပျို့အန်တာတွေ ဖြစ်လာပါတယ်။

Doctors commonly prescribe options to help manage these side-effects,

ဒါ့ကြောင့် ဆရာဝန်တွေဟာ ဒီဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေရန်က ကာကွယ်ဖို့

such as strong anti-nausea medications.

ပျို့အန်ပျောက်ဆေး အပြင်းစားတွေ ပေးပါတယ်။

For hair loss, devices called cold caps can help lower the temperature

ဆံပင်ကျွတ်တာကိုကာကွယ်ဖို့၊ အပူချိန်ချတဲ့ အအေးခေါင်းဆောင်းတွေကို အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

around the head and constrict blood vessels,

အပူချိန်ကျတာဟာ ခေါင်းနားတဝှိက်က သွေးကြောတွေကို ကျဥ်းသွားစေပြီး

limiting the amount of chemotherapy drugs that reach hair follicles.

ဆံပင်အိတ်တွေဆီရောက်မယ့် ဆေးပမာဏကို လျှော့ချပေးပါတယ်။

And once a course of chemo treatment is over,

ခီမိုဆေးသွင်းကုသမှု ပြီးသွားတဲ့အခါ

the healthy tissues that’ve been badly affected by the drug will recover

ခီမိုထိထားတဲ့ဆဲလ်ကောင်းတွေဟာ ပြန်လည်ကောင်းမွန်လာပြီး

and begin to renew as usual.

မူလတာဝန်များ ပြန်လည်ထမ်းဆောင်ပါတယ်။

In 2018 alone, over 17 million people world-wide received a cancer diagnosis.

၂၀၁၈ တစ်နှစ်တည်းမှာပဲ လူ ၁၇ သန်းမှာ ကင်ဆာရောဂါ ရှာဖွေသိရှိခဲ့ပါတယ်။

But chemotherapy and other treatments have changed the outlook for so many.

ဒါပေမယ့် ခီမိုဆေးနဲ့ အခြားကုထုံးတွေဟာ အများကြီးပြောင်းလဲပေးနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

Just take the fact that up to 95% of individuals with testicular cancer

ဝှေးစေ့ကင်ဆာဖြစ်တဲ့လူနာထဲက ၉၅ ရာနှုန်းလောက်ဟာ

survive it, thanks to advances in treatment.

တိုးတက်လာတဲ့ ကုသမှုတွေကြောင့် အသက်ဆက်ရှင်သန်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

Even in people with acute myeloid leukemia— an aggressive blood cancer—

သွေးကင်ဆာဆိုးတစ်ခုဖြစ်တဲ့ acute myeloid leukemia မှာဆို

chemotherapy puts an estimated 60% of patients under 60

အသက် ၆၀ အောက်လူနာထဲက ၆၀ ရာနှုန်း ကျော်ဟာ ခီမိုကုထုံး ပထမအဆင့်မှာပဲ

into remission following their first phase of treatment.

ရောဂါပျောက်ကင်းတဲ့အဆင့်ကို ရောက်ရှိခဲ့ပါတယ်။

Researchers are still developing more precise interventions

လေ့လာသူပညာရှင်တွေဟာ ကင်ဆာဆဲလ်ကိုသာ ဦးတည်တိုက်ခိုက်မယ့်

that only target the intended cancer cells.

ပိုမိုအစွမ်းထက်တဲ့ ဆေးဝါးများကို လေ့လာရှာဖွေနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။

That’ll help improve survival rates while leaving healthy tissues

ဒီရှာဖွေမှုတွေကြောင့် သာမန်ဆဲလ်တွေ အထိအခိုက်နည်းပြီး

with reduced harm,

ပိုကောင်းလာသလို

making one of the best tools we have in the fight against cancer even better.

ကင်ဆာကိုတိုက်မယ့် အကောင်းဆုံး လက်နက်တစ်ခု ရရှိလာမှာဖြစ်ပါတယ်။