Can you still feel a limb that's gone? - Joshua W. Pate

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Moon Thit

The vast majority of people who’ve lost a limb can still feel it—

ခြေလက်အင်္ဂါ ဆုံးရှုံးသွားသူ အများစုဟာ မှတ်ဉာဏ် ဒါမှမဟုတ် ဇဝေဇဝါ ပုံသဏ္ဍာန်

not as a memory or vague shape, but in complete lifelike detail.

အဖြစ်မဟုတ်ဘဲ လုံးဝ အသက်ပါတဲ့ အသေးစိတ်တွေကို ခံစားရဆဲပါ။

They can flex their phantom fingers

သူတို့ဟာ မရှိတဲ့ လက်ချောင်းတွေကို ကွေးနိုင်ပြီး

and sometimes even feel the chafe of a watchband

တစ်ခါတစ်ရံမှာ နာရီ လက်ပတ်ရဲ့ ပွန်းရှမှု ဒါမှမဟုတ် ငုပ်နေတဲ့

or the throb of an ingrown toenail.

ခြေသည်းရဲ့ တဒုတ်ဒုတ် မြည်သံကိုတောင် ခံစားရတယ်။

And astonishingly enough,

အံ့သြစရာကောင်းလောက်တာက၊

occasionally even people born without a limb can feel a phantom.

ရံဖန်ရံခါ ကိုယ်လက်အင်္ဂါမပါဘဲ မွေးဖွားလာ သူတွေတောင် အာရုံတစ်ခုကို ခံစားရနိုင်တယ်။

So what causes phantom limb sensations?

ဒါဆို ဘာက ဒီလို မရှိ(တော့)တဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါ အာရုံတွေကို ဖြစ်စေတာလဲ။

The accuracy of these apparitions

ဒီအသွင်အပြင်တွေရဲ့ တိကျမှန်ကန်မှုက

suggests that we have a map of the body in our brains.

လူတွေရဲ့ ဦးနှောက်ထဲမှာ ခန္ဓာကိုယ် မြေပုံတစ်ခုရှိတာကို ညွှန်းတာပါ။

And the fact that it’s possible

ခြေလက်အင်္ဂါ မရှိဖူးသူ

for someone who’s never had a limb to feel one

တစ်ယောက်အတွက် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိတယ်ဆိုတဲ့ အချက်က

implies we are born with at least the beginnings of this map.

လူတွေဟာ အနည်းဆုံး ဒီမြေပုံရဲ့ အစတွေနဲ့ မွေးဖွားလာတယ်လို့ သွယ်ဝိုက်ဆိုလိုတာပါ။

But one thing sets the phantoms that appear after amputation

ဒါပေမဲ့၊ ဖြတ်တောက်ခံရပြီးနောက် ပေါ်လာတဲ့ အသွင်အပြင်တွေက

apart from their flesh and blood predecessors:

သူတို့ရဲ့ အရင်က သွေး၊သားတွေကို ခွဲခြားသတ်မှတ်တဲ့တစ်ခုပါ၊

the vast majority of them are painful.

ဒါတွေ အများစုက နာကျင်နေတယ်။

To fully understand phantom limbs and phantom pain,

မရှိ(တော့)တဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါတွေနဲ့ အရိပ် အယောင် နာကျင်မှုကို အပြည့်အဝ နားလည်ဖို့၊

we have to consider the entire pathway from limb to brain.

ခြေလက်ကနေ ဦးနှောက်ဆီ လမ်းကြောင်း တစ်ခုလုံးကို ထည့်စဉ်းစားဖို့ လိုအပ်တယ်။

Our limbs are full of sensory neurons responsible for everything

လူတွေရဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါတွေက လက်ချောင်းထိပ်တွေနဲ့ တိတွေ့ခံစားရတာတွေကနေ

from the textures we feel with our fingertips

ခန္ဓာကိုယ်တွေက အာကာသထဲမှာ ရှိနေတာကို နားလည်တာအထိ

to our understanding of where our bodies are in space.

အရာရာအတွက် တာဝန်ရှိတဲ့ အာရုံခံ နျူရွန်းတွေနဲ့ ပြည့်နေတာပါ။

Neural pathways carry this sensory input through the spinal cord

အာရုံကြော လမ်းကြောင်းတွေက ဒီအာရုံခံ ဖြည့်သွင်းမှုကို ကျောရိုးကနေ

and up to the brain.

ဦးနှောက်အထိ သယ်ဆောင်တယ်။

ဒီလမ်းကြောင်းက ခြေလက်အင်္ဂါ အပြင်ဘက်မှာ တည်ရှိတာကြောင့်၊

Since so much of this path lies outside the limb itself,

most of it remains behind after an amputation.

အများစုက ဖြတ်တောက်ပြီးနောက်မှာ ဆက်ကျန်ရှိနေတာပါ။

But the loss of a limb

ဒါပေမဲ့၊ ခြေလက် ဆုံးရှုံးမှုက

alters the way signals travel at every step of the pathway.

လမ်းကြောင်းရဲ့ အဆင့်တိုင်းမှာ အချက်ပြတွေ သွားလာပုံကို ပြောင်းလဲစေတယ်။

At the site of an amputation,

ဖြတ်တောက်ထားတဲ့ နေရာမှာ၊

severed nerve endings can thicken and become more sensitive,

ပြင်းထန်တဲ့ အာရုံကြောအစွန်းတွေ ထူလာပြီး ပိုအထိမခံဖြစ်လာနိုင်တယ်၊

transmitting distress signals even in response to mild pressure.

သိမ်မွေ့တဲ့ ဖိအားကို တုံ့ပြန်ရာမှာတောင် ထိခိုက်တဲ့ အချက်ပြမှုတွေကို ထုတ်လွှင့်တယ်။

Under normal circumstances,

ပုံမှန် အခြေအနေမှာ၊

these signals would be curtailed in the dorsal horn of the spinal cord.

ဒီအချက်ပြမှုတွေကို ကျောရိုး နဗ်ကြောရဲ့ နောက်ကျော ဦးချိုမှာ ချုံ့ထားမှာပါ။

For reasons we don’t fully understand, after an amputation,

ကျွန်တော်တို့ အပြည့်အဝ နားမလည်တဲ့ အကြောင်းရင်းတွေကြောင့်၊

there is a loss of this inhibitory control in the dorsal horn,

ဖြတ်တောက်ပြီးနောက်မှာ၊ နောက်ကျော ဦးချိုထဲက ဒီတားဆီး ထိန်းချုပ်မှု ဆုံးရှုံးပြီး၊

and signals can intensify.

အချက်ပြမှုတွေက ပိုပြင်းထန်လာနိုင်တယ်။

Once they pass through the spinal cord, sensory signals reach the brain.

ဒါတွေက ကျောရိုးနာဗ်ကြောကို ဖြတ်သွားတာနဲ့၊ အာရုံခံ အချက်ပြတွေက ဦးနှောက်ကို ရောက်တယ်။

There, the somatosensory cortex processes them.

အဲဒီမှာ somatosensory အပြင်လွှာက ဒါတွေကို စီမံပြုပြင်တယ်။

The entire body is mapped in this cortex.

ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို ဒီအပြင်လွှာမှာ ပုံစံချထားတယ်။

Sensitive body parts with many nerve endings,

နှုတ်ခမ်းနဲ့လက်လို အာရုံကြော အစွန်းများစွာရှိတဲ့ ထိခိုက်လွယ်တဲ့

like the lips and hands,

ကိုယ်ခန္ဓာ အပိုင်းတွေကို

are represented by the largest areas.

အကြီးဆုံး နေရာတွေနဲ့ ကိုယ်စားပြုတယ်။

The cortical homunculus is a model of the human body

Cortical homunculus က ခန္ဓာကိုယ် အပိုင်းတစ်ခုစီရဲ့ အပြင်လွှာထဲက

with proportions based on the size of each body part’s representation in the cortex,

တစ်ပိုင်းစီရဲ့ကိုယ်စားပြုအရွယ်ကိုအခြေခံတဲ့ အချိုးတွေရှိတဲ့ လူ့ခန္ဓာကိုယ် ပုံစံငယ်ပါ။

The amount of cortex devoted to a specific body part can grow or shrink

ခန္ဓာကိုယ်အပိုင်းတစ်ခုအတွက် သတ်မှတ်ထားတဲ့ အပြင်လွှာ ပမာဏက ဒီခန္ဓာကိုယ်အပိုင်းကနေ

based on how much sensory input the brain receives from that body part.

ဦးနှောက်က ရရှီတဲ့ အာရုံခံ ဝင်ရောက်မှုကို အခြေခံပြီး ကြီး ဒါမှမဟုတ် ကျုံ့နိုင်တယ်။

For example, representation of the left hand is larger in violinists

ဥပမာ၊ ဘယ်လက်ကို ကိုယ်စားပြုမှုက တယောသမားမဟုတ်သူတွေထက်

than in non-violinists.

တယောသမားတွေမှာ  ပိုကြီးမားတယ်။

The brain also increases cortical representation

အန္တရာယ်ကို သတိပေးတဲ့ အာရုံတွေကို မြှင့်ဖို့

when a body part is injured

ခန္ဓာကိုယ်အအပိုင်းတစ်ခု ဒဏ်ရာရတဲ့အခါမှာ

in order to heighten sensations that alert us to danger.

ဦးနှောက်က အပြင်လွှာ ကိုယ်စားပြုမှုကိုလည်း တိုးမြှင့်ပေးတယ်။

This increased representation can lead to phantom pain.

ဒီတိုးမြှင့်ထားတဲ့ ကိုယ်စားပြုမှုက အရိပ်အယောင် နာကျင်မှုကို ဖြစ်စေနိုင်တယ်။

The cortical map is also most likely responsible

မရှိတော့ပေမဲ့၊ ဦးနှောက်ထဲမှာ ကိုယ်စားပြုရှိနေသေးတာကြောင့်၊

for the feeling of body parts that are no longer there,

အပြင်လွှာ မြေပုံကလည်း ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတွေရဲ့

because they still have representation in the brain.

ဒီခံစားချက်အတွက် တာဝန်အရှိဆုံး ဖြစ်နိုင်လောက်တယ်။

Over time, this representation may shrink and the phantom limb may shrink with it.

ကြာလာတော့၊ ဒီကိုယ်စားပြုမှုက ကျုံ့နိုင်ကာ မရှိတော့တဲ့အင်္ဂါက ဒါနဲ့အတူ ကျုံ့နိုင်တယ်။

But phantom limb sensations don’t necessarily disappear on their own.

ဒါပေမဲ့၊မရှိတော့တဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါ ခံစားမှုတွေက အလိုလို ပျောက်မှာ မဟုတ်ဘူး။

Treatment for phantom pain usually requires

အများအားဖြင့် အရိပ်အယောင် နာကျင်မှုအတွက် ကုသမှုက

a combination of physical therapy,

ကာယကုထုံး ပေါင်းးစပ်မှု၊

medications for pain management,

နာကျင်မှုကို စီမံဖို့ ဆေးဝါး

prosthetics,

ခြေတုလက်တုနဲ့

and time.

အချိန် အမြဲလိုလို လိုအပ်တယ်။

A technique called mirror box therapy

mirror box therapy လို့ခေါ်တဲ့ နည်းပညာက

can be very helpful in developing the range of motion

ရွေ့လျားမှု အကွာအဝေး ဖွံ့ဖြိုးဖို့နဲ့ မရှိတော့တဲ့ ခြေလက်တွေထဲက

and reducing pain in the phantom limb.

နာကျင်မှုကို လျှော့ချရာမှာ အလွန်အထောက်အကူဖြစ်စေတယ်။

The patient places the phantom limb into a box behind a mirror

လူနာက မှန်တစ်ချပ် အနောက်က သေတ္တာ တစ်လုံးထဲမှာ မရှိတော့တဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါနဲ့

and the intact limb in front of the mirror.

မှန်ရှေ့မှာ  ပကတိ ခြေလက်အင်္ဂါကို ထားတာပါ။

This tricks the brain into seeing the phantom

ဒါက ခြေလက်ကို ထိတွေ့တာထက်၊ မြင်အောင်

rather than just feeling it.

ဦးနှောက်ကို လှည့်စားတာပါ။

Scientists are developing virtual reality treatments

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက mirror box ကုထုံးရဲ့ အတွေ့အကြုံကို ပိုတောင်

that make the experience of mirror box therapy even more lifelike.

အသက်ပါစေတဲ့ အသွင်တု ကုသမှုတွေကို တီထွင်နေကြတယ်။

Prosthetics can also create a similar effect—

ခြေတုလက်တုတွေကလည်း အလားတူ သက်ရောက်မှုကို ဖန်တီးနိုင်တယ်၊

many patients report pain

လူနာများစွာက ညဘက်မှာ

primarily when they remove their prosthetics at night.

ခြေတုလက်တုကို ဖယ်ရှားတဲ့အခါ၊ နာကျင်မှုကို အဓိက ပြောပြကြတယ်။

And phantom limbs may in turn

ဒါ့အပြင် မရှိတော့တဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါတွေက

help patients conceptualize prosthetics as extensions of their bodies

လူနာတွေကို  ခန္ဓာကိုယ်တိုးချဲ့မှုတွေအဖြစ် ခြေတုလက်တုတွေကို စိတ်ကူးပုံဖော်ပြီး

and manipulate them intuitively.

ဒါတွေကို အလိုလို လုပ်ဆောင်နိုင်ဖို့ ကူညီနိုင်တယ်။

There are still many questions about phantom limbs.

မရှိတော့တဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး မေးခွန်းများစွာရှိပါသေးတယ်။

We don’t know why some amputees escape the pain

တချို့ ခြေ၊လက်ပြတ်တွေက ဘာကြောင့် ဒီအသွင်အပြင်တွေနဲ့ ဆက်နွှယ်တဲ့

typically associated with these apparitions,

နာကျင်မှုကနေ လွတ်မြောက်တာ၊ တချို့က ဘာကြောင့်

ဒီအရိပ်အယောာင်တွေ လုံးဝမရှိတာ ကျွန်တော်တို့ မသိဘူး။

or why some don’t have phantoms at all.

And further research into phantom limbs

မရှိတော့တဲ့ ခြေလက်အင်္ဂါတွေကို နောက်ထပ် သုတေသနပြုတာက

isn’t just applicable to the people who experience them.

ဒါတွေကို တွေ့ကြုံဖူးတဲ့လူတွေအတွက်ပဲ သက်ဆိုင်တာမဟုတ်ဘူး။

A deeper understanding of these apparitions

ဒီအသွင်အပြင်တွေအပေါ် ပိုလေးနက်တဲ့ နားလည်မှုက

will give us insight into the work our brains do every day

ကျွန်တော်တို့ သိမြင်တဲ့အတိုင်း။ ကမ္ဘာကြီးကို တည်ဆောက်ဖို့ ဦးနှောက်က

to build the world as we perceive it.

နေ့စဉ် လုပ်ဆောင်တဲ့ အလုပ်ကို ထိုးထွင်းသိမြင်စေမှာပါ။

They’re an important reminder

ဒါတွေက၊ ကျွန်တော်တို့ တွေ့ကြုံရတဲ့

that the realities we experience are, in fact, subjective.

အဖြစ်မှန်တွေက တကယ်တော့ ဓမ္မဓိဋ္ဌာန်မကျဘူး ဆိုတဲ့ အရေးကြီးတဲ့ သတိပေးချက်တစ်ခုပါ။