Can you still feel a limb that's gone? - Joshua W. Pate

Tłumaczenie: Edyta Kosek Korekta: Rysia Wand

The vast majority of people who’ve lost a limb can still feel it—

Zdecydowana większość ludzi, którzy stracili kończynę, nadal ją czuje,

not as a memory or vague shape, but in complete lifelike detail.

nie jak wspomnienie czy niewyraźny kształt,

ale jakby była ich żywą częścią.

They can flex their phantom fingers

Mogą zginać fantomowe palce,

and sometimes even feel the chafe of a watchband

a czasem nawet czuć otarcie od zegarka

or the throb of an ingrown toenail.

czy ból wrośniętego paznokcia.

And astonishingly enough,

Co może wydać się jeszcze dziwniejsze,

occasionally even people born without a limb can feel a phantom.

zdarza się, że osoba urodzona bez kończyny

czuje, jakby ją miała.

So what causes phantom limb sensations?

Co wywołuje takie odczucia?

The accuracy of these apparitions

Złudzenia są tak dokładne,

suggests that we have a map of the body in our brains.

jakby mózg zawierał mapę ciała.

And the fact that it’s possible

Fakt, że można czuć kończynę,

for someone who’s never had a limb to feel one

której nigdy się nie miało,

implies we are born with at least the beginnings of this map.

sugeruje, że rodzimy się przynajmniej z zarysem takiej mapy.

But one thing sets the phantoms that appear after amputation

Ale jest jedna rzecz, która odróżnia fantomy po amputacjach

apart from their flesh and blood predecessors:

od ich odpowiedników z krwi i kości:

the vast majority of them are painful.

zdecydowana większość z nich boli.

To fully understand phantom limbs and phantom pain,

Aby w pełni zrozumieć, czym są kończyny fantomowe i dlaczego bolą,

we have to consider the entire pathway from limb to brain.

trzeba prześledzić całą drogę od kończyny do mózgu.

Our limbs are full of sensory neurons responsible for everything

Kończyny pełne są neuronów czuciowych odpowiedzialnych za wszystko, co czujemy:

from the textures we feel with our fingertips

od rodzaju dotykanej powierzchni

to our understanding of where our bodies are in space.

do usytuowania w przestrzeni.

Neural pathways carry this sensory input through the spinal cord

Połączenia neuronowe przekazują informację o bodźcach zmysłowych

przez rdzeń kręgowy aż do mózgu.

and up to the brain.

Since so much of this path lies outside the limb itself,

Jako że duża część tej drogi znajduje się poza kończyną,

most of it remains behind after an amputation.

większość pozostaje też po amputacji.

But the loss of a limb

Jednak utrata kończyny

alters the way signals travel at every step of the pathway.

zupełnie zmienia sposób, w jaki sygnał dociera do mózgu.

At the site of an amputation,

W miejscu amputacji

severed nerve endings can thicken and become more sensitive,

zerwane zakończenia nerwowe mogą stać się bardziej wrażliwe

transmitting distress signals even in response to mild pressure.

i przesyłać sygnały alarmowe w odpowiedzi na nawet niewielki nacisk.

Under normal circumstances,

W normalnych okolicznościach

these signals would be curtailed in the dorsal horn of the spinal cord.

róg tylny rdzenia kręgowego wyhamowałby te sygnały.

For reasons we don’t fully understand, after an amputation,

Z powodów, które nie do końca rozumiemy,

there is a loss of this inhibitory control in the dorsal horn,

po amputacji reakcja rogu tylnego zanika,

and signals can intensify.

a sygnały mogą się zintensyfikować.

Once they pass through the spinal cord, sensory signals reach the brain.

Po przejściu przez rdzeń kręgowy sygnały sensoryczne trafiają do mózgu.

There, the somatosensory cortex processes them.

Tam przetwarza je kora czuciowa,

The entire body is mapped in this cortex.

która zawiera mapę całego ciała.

Sensitive body parts with many nerve endings,

Wrażliwe części ciała z wieloma zakończeniami nerwowymi,

like the lips and hands,

jak usta czy dłonie,

are represented by the largest areas.

są reprezentowane przez największe obszary.

The cortical homunculus is a model of the human body

Homunkulus kory mózgowej to obraz ludzkiego ciała,

with proportions based on the size of each body part’s representation in the cortex,

którego proporcje zależą od wielkości reprezentacji korowych ciała.

The amount of cortex devoted to a specific body part can grow or shrink

Obszar mózgu odpowiadający danej części ciała

może się zwiększyć lub zmniejszyć

based on how much sensory input the brain receives from that body part.

w zależności od ilości bodźców docierających do mózgu z tej części ciała.

For example, representation of the left hand is larger in violinists

Dla przykładu, reprezentacja lewej ręki u skrzypków jest większa

than in non-violinists.

niż u osób niegrających na skrzypcach.

The brain also increases cortical representation

Reprezentacja korowa zwiększy się również

when a body part is injured

przy skaleczeniu.

in order to heighten sensations that alert us to danger.

Mózg ostrzega nas w ten sposób przed niebezpieczeństwem.

This increased representation can lead to phantom pain.

Zwiększona reprezentacja może prowadzić do bólu fantomowego.

The cortical map is also most likely responsible

Mapa ciała w korze jest najpewniej odpowiedzialna

for the feeling of body parts that are no longer there,

za odczuwanie części ciała, których już nie ma,

because they still have representation in the brain.

ponieważ wciąż mają one swoje reprezentacje w mózgu.

Over time, this representation may shrink and the phantom limb may shrink with it.

Z upływem czasu reprezentacja może się zmniejszyć, a fantom razem z nią.

But phantom limb sensations don’t necessarily disappear on their own.

Jednak wrażenia odbierane przez kończyny fantomowe nie zawsze znikają same.

Treatment for phantom pain usually requires

Leczenie bólu fantomowego wymaga zazwyczaj

a combination of physical therapy,

połączenia fizykoterapii,

medications for pain management,

farmakoterapii przeciwbólowej,

prosthetics,

protetyki

and time.

oraz czasu.

A technique called mirror box therapy

Technika zwana terapią lustrzaną

can be very helpful in developing the range of motion

może być bardzo pomocna w poszerzaniu zakresu ruchu

and reducing pain in the phantom limb.

i ograniczaniu bólu w fantomach.

The patient places the phantom limb into a box behind a mirror

Pacjent umieszcza fantomową kończynę w pudełku za lustrem,

and the intact limb in front of the mirror.

a nieamputowaną kończynę przed lustrem.

This tricks the brain into seeing the phantom

W ten sposób mózg widzi fantom,

rather than just feeling it.

zamiast jedynie go czuć.

Scientists are developing virtual reality treatments

Naukowcy pracują nad terapiami VR,

that make the experience of mirror box therapy even more lifelike.

w których doznania są jeszcze bardziej rzeczywiste, niż te w terapii lustrzanej.

Prosthetics can also create a similar effect—

Protezy mogą dać podobny efekt.

many patients report pain

Wielu pacjentów odnotowuje ból

primarily when they remove their prosthetics at night.

dopiero po zdjęciu protezy na noc.

And phantom limbs may in turn

Kończyna fantomowa może z kolei pomóc pacjentom

help patients conceptualize prosthetics as extensions of their bodies

dostrzec w protezie część ciała

and manipulate them intuitively.

i ułatwić jej używanie.

There are still many questions about phantom limbs.

Wiele pytań na temat kończyn fantomowych pozostaje bez odpowiedzi.

We don’t know why some amputees escape the pain

Nie wiemy, dlaczego część amputacji nie tylko nie kończy się bólem

typically associated with these apparitions,

typowym dla tego rodzaju zabiegów,

or why some don’t have phantoms at all.

ale nie daje nawet wrażenia fantomów.

And further research into phantom limbs

Dalsze badania na ten temat

isn’t just applicable to the people who experience them.

nie dotyczą tylko ludzi, którzy odczuwają fantomy.

A deeper understanding of these apparitions

Głębsze zrozumienie tych złudzeń

will give us insight into the work our brains do every day

da nam wgląd w działanie mózgu,

to build the world as we perceive it.

tworzącego postrzegany przez nas świat.

They’re an important reminder

Złudzenia te przypominają,

that the realities we experience are, in fact, subjective.

że rzeczywistość, której doświadczamy, jest w istocie subiektywna.