Ethical dilemma: Who should you believe? - Alex Worsnip

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

You’re sitting on the couch watching TV, when you hear a knock on the door.

သင်ဟာ ဆိုဖာပေါ်မှာ ထိုင်ပြီး ရုပ်သံ ကြည့်နေတုန်း တံခါးခေါက်သံ ကြားလိုက်တယ်။

The police have just arrived to arrest your spouse— for murder.

သင့်ရဲ့အိမ်ထောင်ဖက်ကို လူသတ်မှုနဲ့ ဖမ်းဖို့ ရဲတွေ ရောက်လာတယ်။

This accusation comes as a total shock.

စွပ်စွဲမှုက ချောက်ချားစရာတစ်ခုလို ရောက်လာခဲ့တယ်။

In your experience, your partner has always been gentle and loving,

သင့်အတွေ့အကြုံအရ သင့်လက်တွဲဖော်ဟာ အမြဲတမ်း သိမ်မွေ့ပြီး ချစ်ခင်စရာဖြစ်ပြီး

and you can't imagine them committing a grisly murder.

ထိတ်လန့်စရာ လူသတ်မှု ကျုးလွန်တယ်လို့ စိတ်ကူးလို့မရနိုင်ဘူး။

But the evidence is serious:

ဒါပေမဲ့ အထောက်အထားက တကယ်ဖြစ်နေတယ်၊

their fingerprints were found on the murder weapon.

သူတို့ရဲ့ လက်ဗွေရာတွေကို လူသတ်လက်နက်ပေါ်မှာ တွေ့ရှိရတယ်။

Your spouse insists they're innocent.

သင့်အိမ်ထောင်ဖက်က အပြစ်ကင်းတယ်လို့ ဆိုတယ်။

“I know it looks bad,” they say, “but you have to believe me!

ပြောတာက “ဒါက ဆိုးဝါပုံရပေမဲ့ မင်း ငါ့ကို ယုံကြည်ဖို့လိုတယ်။

If you don’t, who will?”

မင်းမယုံရင် ဘယ်သူ ယုံမှာလဲ။”

Should you believe your spouse,

စွဲထားတဲ့ အထောက်အထားက မလိုလားစရာ

even though the evidence against them looks damning?

ဖြစ်နေပုံရတာတောင် သင့်အိမ်ထောင်ဖက်ကို ယုံကြည်သင့်သလား။

Take a second to think what you would believe in this situation.

ဒီအခြေအနေမှာ သင် ယုံကြည်မလားဆိုတာကို ခဏလောက် စဥ်းစားကြည့်ပါ။

This dilemma is part of what philosophers call the ethics of belief:

ဒီအကျပ်ရိုက်မှုက ယုံကြည်မှု ကိုယ်ကျင့်တရား လို့ ဒဿနပညာရှင်တွေ ခေါ်တာရဲ့ အပိုင်းပါ။

a field of study that explores how we ought to form beliefs,

ယုံကြည်မှုတွေကို ပုံဖော်သင့်ပုံကို စူးစမ်းပြီး တချို့အရာတွေကို ယုံကြည်ဖို့

and whether we have ethical duties to believe certain things.

ကိုယ်ကျင့်ဆိုင်ရာ ဝတ္တရားတွေ ရှိလားဆိုတဲ့ လေ့လာမှု နယ်ပယ်တစ်ခုပါ။

The question here isn't about what you should do,

ဒီမှာ မေးခွန်းက တရားရုံးမှာ သင့်အိမ်ထောင်ဖက်

such as whether or not you should find your spouse guilty in a court of law.

အပြစ်ရှိတာကိုသင် ဆုံးဖြတ်သင့်၊ မသင့်ဆိုတာလို သင် လုပ်သင့်တာနဲ့မပတ်သက်ဘူး။

After all, you wouldn’t be on the jury in their trial!

နောက်ဆုံးတော့ စီရင်မှုမှာ သင်က ခုံသမာဓိအဖွဲ့မှာ ပါမှာမဟုတ်ဘူးလေ။

Rather, it’s about what you should believe to be true.

တကယ်တော့ ဒါက အမှန်တရားလို့ သင် ယုံကြည်သင့်တာနဲ့ပဲဆိုင်တာပါ။

So, what factors should you consider?

ဒီတော့ ဘယ်အကြောင်းရင်းတွေကို ထည့်စဥ်းစားသင့်လဲ။

Perhaps the most obvious is your evidence.

အသိသာဆုံးက သင့်ရဲ့ အထောက်အထား ဖြစ်နိုင်တယ်။

After all, to believe something is to take it to be true.

နောက်ဆုံးတော့ တစ်ခုခုကို ယုံကြည်ဖို့ဆိုတာက တစ်ခုခုကို အမှန်လို့ ယူဆတာလေ။

And evidence is, by definition,

အဓိပ္ပါယ်အရတော့ အထောက်အထားက

all information that helps us determine what's true.

အမှန်တရားက ဘာဆိုတာကို ဆုံးဖြတ်ဖို့ ကူညီတဲ့ သတင်းအချက်အလက်အားလုံးပါ။

From this, some philosophers draw the conclusion that evidence

ဒါကနေ အထောက်အထားဟာ ယုံကြည်ဖို့ ဆုံးဖြတ်သင့်တဲ့ တစ်ခုတည်းသောအရာဖြစ်တယ်လို့

is the only thing that ought to determine what you believe.

ဒဿနပညာရှင်တချို့က ကောက်ချက်ချတယ်။

This view is called evidentialism, and a strict evidentialist would say

ဒီအမြင်ကို evidentialism လို့ ခေါ်ပြီး တိကျတဲ့ ဒီအယူအဆသမားတစ်ယောက်ဟာ တရားခံက

it doesn’t matter that the accused is your spouse.

သင့်အိမ်ထောင်ဖက်ဖြစ်နေတာက အရေးမပါဘူးလို့ ပြောလိမ့်မယ်။

You should evaluate the evidence from a neutral, objective point of view.

အထောက်အထားကို ဘက်မလိုက်ဘဲ ဦးတည်ချက်ရှုထောင့်မှ အကဲဖြတ်သင့်တယ်။

Taking the perspective of an unbiased third party,

ဘက်မလိုက်တဲ့ တတိယ ပါတီရဲ့ရှုထောင့်ကိုကြည့်ရင်

your judgment of your spouse's character is a relevant consideration.

အိမ်ထောင်ဖက်ရဲ့ စရိုက်အပေါ် အကဲဖြတ်မှုဟာ သက်ဆိုင်တဲ့ ထည့်သွင်းစဉ်းစားမှုတစ်ခုပါ။

But finding their fingerprints at the crime scene

ဒါပေမဲ့ အခင်းဖြစ်ပွားရာက လက်ဗွေရာတွေကို တွေ့ရှိတာက

is surely stronger evidence.

သေချာပေါက် ပိုခိုင်မာတဲ့ သက်သေပါ။

So, from an evidentialist point of view,

ဒါကြောင့် အထောက်အထားသမား ရှုထောင့်ကနေ ကြည့်ရင်

you should either believe your spouse is guilty,

သင့်အိမ်ထောင်ဖက်ဟာ အပြစ်ရှိတာကို ယုံကြည်သင့်ပေမဲ့

or at best remain undecided.

အကောင်းဆုံးက ဆုံးဖြတ်မထားတာပါ။

Some philosophers present evidentialism only as a view

တချို့သော ဒဿနပညာရှင်တွေက ယုံကြည်ဖို့ ယုတ္တိအရှိဆုံး

of what’s most rational to believe.

အမြင်တစ်ခုအဖြစ်သာ evidentialism ကိုတင်ပြတယ်။

But others, like 19th century evidentialist W.K. Clifford,

ဒါပေမဲ့ ၁၉ ရာစု W.K. Clifford လို အခြား အထောက်အထားသမားတွေက

think that following the evidence is also morally required.

အထောက်အထားကို လိုက်နာတာကလည်း ကျင့်ဝတ်အရ လိုအပ်တယ်လို့ယူဆတယ်။

One argument for this view is that having well-informed, accurate beliefs

ဒီအမြင်အတွက် ငြင်းခုံချက်တစ်ခုမှာ ကောင်းစွာသိကာ တိကျတဲ့ ယုံကြည်ချက်တွေရှိတာက

is often vitally important to determining the ethical way to act.

ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာနည်းလမ်းကို ဆုံးဖြတ်ရာမှာ မကြာခဏအရေးကြီးတယ်ဆိုတာပါ။

Another argument is that there’s something unethical about being dishonest,

အခြား ငြင်းခုံချက်တစ်ခုမှာ မရိုးသားတာနဲ့ ပတ်သက်ပြီး သိက္ခာမဲ့မှု တစ်ခုခုရှိနေပြီး

and refusing to follow the evidence is a way of being dishonest with oneself.

အထောက်အထားကို လိုက်နာရန် ငြင်းဆိုတာက မိမိ ကိုယ်ကိုယ် မရိုးသားမှုရဲ့ နည်းလမ်းဆိုတာပါ။

However, perhaps there are other ethical factors in play.

ဒါပေမဲ့ ဖြစ်စဥ်မှာ အခြား ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ အချက်တွေ ရှိနိုင်ပါတယ်။

Although the evidence against your spouse is strong,

သင့်အိမ်ထောင်ဖက်အပေါ် သက်သေ အထောက်အထား ခိုင်လုံပေမဲ့

there’s still a chance that they’re actually innocent.

ဒါတွေကအမှန်တကယ် အပြစ်ကင်းဖို့ အခွင့်အလမ်း ရှိပါသေးတယ်။

Think for a moment about how it would feel to be innocent,

အပြစ်ကင်းတယ်လို့ ခံစားရပုံကို ခဏလောက် တွေးကြည့်ပါ။

and have no one believe you— not even your own partner!

သင့်ကို ဘယ်သူမှမယုံဘူး၊ သင့်ရဲ့အဖော်ကတောင် မယုံတာပါ။

By not trusting your spouse,

သင့်အိမ်ထောင်ဖက်ကို မယုံကြည်တာက

you run the risk of seriously hurting them in their crucial hour of need.

သင်ဟာ အရေးတကြီး လိုအပ်ချိန်မှာ သူတို့ကို ပြင်းထန်စွာ နာကျင်စေမယ့်ဘေးကို ကြုံရတာပါ။

Moreover, consider what this lack of trust would do to your marriage.

ဒါ့အပြင် ဒီအယုံအကြည်ကင်းမဲ့မှုက အိမ်ထောင်ရေးကို သက်ရောက်စေပုံကို တွေးပါ။

It would be incredibly difficult to continue a loving relationship

သင် ယုံကြည်တဲ့ (သို့) လူသတ်သမားလို့ အပြင်းအထန် သံသယရှိသူတစ်ယောက်နဲ့

with someone that you believed— or even strongly suspected—

ချစ်ရေးဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေးကို ဆက်လက်ထားရှိဖို့က

was a murderer.

မယုံနိုင်အောင် ခက်ခဲမှာပါ။

You might try to pretend to believe that your spouse is innocent,

အိမ်ထောင်ဖက်က အပြစ်ကင်းတယ်လို့ ကြိုးစားယုံကြည်ဟန်ဆောင်နိုင်ပေမဲ့

but could you really go on living that lie?

လိမ်လည်မှုနဲ့ သင်အမှန်တကယ် ဆက်လက်ရှင်သန်နိုင်မလား။

According to a theory of the ethics of belief called pragmatism,

လက်တွေ့ အကျိုးမျှော် ဝါဒလို့ခေါ်တဲ့ ယုံကြည်မှုဆိုင်ရာ ကျင့်ဝတ် သီအိုရီတစ်ခုအရ

these kinds of practical considerations can sometimes make it right

လက်တွေ့ကျတဲ့ ဆင်ခြင်သုံးသပ်မှု မျိုးတွေဟာ တစ်ခါတစ်ရံမှာ ခိုင်လုံတဲ့

to believe something even without strong evidence.

အထောက်အထားမရှိဘဲ တစ်စုံတစ်ခုကို ယုံကြည်စေနိုင်တယ်။

Some pragmatists would even say that you morally owe it to your spouse

တချို့ လက်တွေ့ သမား ပညာရှင်တွေက ဒါတွေကို ယုံကြည်ဖို့ သင့်အိမ်ထောင်ဖက်ကို ကျင့်ဝတ်အရ

to believe them.

ဝတ္တရားရှိတယ်လို့တောင်ဆိုတယ်။

But is it even possible to believe your spouse is innocent

ဒါပေမဲ့ သင့်အိမ်ထောင်ဖက်ဟာ ဆက်ဆံရေး အတွက် ကောင်းမွန်မယ်လို့ထင်တာကြောင့်

just because you think it’ll be good for your relationship?

သင့်အိမ်ထောင်ဖက်ဟာ အပြစ်ကင်းတယ်လို့ တောင် ယုံကြည်နိုင်ပါသလား။

Or because you think you owe it to the accused?

ဒါမှမဟုတ် တရားခံအတွက် ဝတ္တရားရှိတယ်လို့ ထင်လို့လား။

You might desperately want to believe they’re innocent,

သူတို့ဟာ အပြစ်မရှိဘူးလို့ သင် အသည်းအသန်ယုံကြည်ချင်ပေမဲ့

but can you control your beliefs in the same way you control your actions?

သင့်လုပ်ရပ်တွေကို သင်ထိန်းချုပ်သလို သင့်ယုံကြည်ချက်တွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်လား။

It seems like you can’t just believe whatever you like

အမှန်တရားက သင့်မျက်နှာကို စိုက်ကြည့်နေချိန်မှာ

when the truth is staring you in the face.

သင်နှစ်သက်တာမှန်သမျှကို သင် မယုံနိုင်ပုံပါပဲ။

But on the other hand, recall your spouse’s plea.

ဒါပေမဲ့ အခြားတစ်ဖက်မှာ အိမ်ထောင်ဖက်ရဲ့ လျှောက်လဲချက်ကို သတိရပါ။

When we say things like this,

ဒီလိုမျိုးတွေပြောတဲ့အခါ

we seem to be assuming that it is possible to control our beliefs in some way.

ယုံကြည်ချက်တွေကို တစ်နည်းနည်းနဲ့ ထိန်းချုပ်ဖို့ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ယူဆရပုံပါ။

So what do you think? Can you control what beliefs you have?

ဒါဆို ဘယ်လိုထင်လဲ။ သင့်မှာရှိတဲ့ ဘယ်ယုံကြည်ချက်တွေကို ထိန်းချုပ်နိုင်မလဲ။

And if so, what will you believe about your spouse?

ဒါဆိုရင် သင့်အိမ်ထောင်ဖက်အပေါ် သင် ဘယ်လို ယုံကြည်မလဲ။