Ethical dilemma: Who should you believe? - Alex Worsnip

Translator: glena fahd Reviewer: Daban Q. Jaff

You’re sitting on the couch watching TV, when you hear a knock on the door.

لەسەر قەنەفە دانیشتویت سەیری تەلفزیۆن دەکە یت، کاتێک گوێت لە تەقەی دەرگا دەبێت.

The police have just arrived to arrest your spouse— for murder.

‎پۆلیس هاتوون بۆ دەسگیرکردنی ‎هاوبەشەکەت— بۆ تاوانی کوشتن.

This accusation comes as a total shock.

‎ئەم تۆمەتە شۆکێکی تەواوە.

In your experience, your partner has always been gentle and loving,

‎لە ئەزموونی تۆوە، هاوبەشەکەت هەمیشە ‎نەرم و نیان و خۆشویستە بووە،

and you can't imagine them committing a grisly murder.

ناتوانیت خەیاڵ بکەیت ‎تاوانێکی ئەوەنە قێزەونی ئەنجام دابێ.

But the evidence is serious:

‎بەڵام بەڵگەکان جدین:

their fingerprints were found on the murder weapon.

‎پەنجەمۆرەکانی دۆزراونەوە لەسەر ‎چەکی کوشتنەکە.

Your spouse insists they're innocent.

‎هاوبەشەکەت سوورە لەسەر بێ تاوان بوونی.

“I know it looks bad,” they say, “but you have to believe me!

‎“دەزانم خراپ دیارە،”دەڵێت، ‎“بەڵام دەبێت بڕوام پێ بکەیت!

If you don’t, who will?”

گەر باوەڕ نەکەیت، کێ بیکات؟”

Should you believe your spouse,

‎ئایە باوەڕ بە هاوبەشەکەت دەکەیت،

even though the evidence against them looks damning?

‎هەر چەندە بەڵگەکانی دژی ‎ تۆمەتبار دەردەکەون؟

Take a second to think what you would believe in this situation.

‎چرکەیەک وەرگرە بۆ بیر کردنەوە لەوەی ‎لەم دۆخە باوەڕ بە چی بکەیت.

This dilemma is part of what philosophers call the ethics of belief:

ئەم کێشە فەیلەسوفان ناوی دەنێن ڕەوشتزانی باوەڕ:

a field of study that explores how we ought to form beliefs,

‎بوارێکی زانستە لەوە دەکۆڵێتەوە ‎کە چۆن پێویستە باوەڕ دروستبکەین،

and whether we have ethical duties to believe certain things.

‎ئایە ئەرکی ڕەوشتزانیمان لەسەرە ‎بۆ باوەڕ کردن بە شتی دیاریکراو.

The question here isn't about what you should do,

‎پرسیارەکە لێرە دەربارەی ئەوە نییە ‎کە پێویستە چی بکەیت،

such as whether or not you should find your spouse guilty in a court of law.

‎وەک ئەوەی ئایە هاوبەشەکەت بە تاوانبار ‎بزانیت یان نا لە دادگای یاسا.

After all, you wouldn’t be on the jury in their trial!

‎پاشانیش، لە لێژنەی بڕیاردەر نابیت لە دادگاییەکەی!

Rather, it’s about what you should believe to be true.

‎بەڵکو، دەربارەی ئەوەیە کە پێویستە باوەڕ بکەی کە چی ڕاستە.

So, what factors should you consider?

‎کەواتە، ڕەچاوی چی فاکتەرێک دەکەیت؟

Perhaps the most obvious is your evidence.

‎ڕەنگە دیارترین بەڵگەکانت بێت.

After all, to believe something is to take it to be true.

‎لەگەڵ ئەوەشدا، بۆ باوەڕ کردن بە شتێک ‎دەبێت بە ڕاستی بزانیت.

And evidence is, by definition,

‎وە بەڵگەش ئەمەیە، بە پێناسە،

all information that helps us determine what's true.

‎هەموو زانیارییەک کە یارمەتیدەر بێ ‎ بۆ دیاری کردنی ڕاستی

From this, some philosophers draw the conclusion that evidence

‎لەمەوە، هەندێک فەیلەسووف پوختەی ‎بەڵگەیان کرد بەوەی

is the only thing that ought to determine what you believe.

تاکە شتە کە پێوەستە بۆ دیاریکردنی ‎ئەوەی باوەڕی پێ دەکەیت.

This view is called evidentialism, and a strict evidentialist would say

‎ئەم تێڕوانینە پێی دەوترێت ئێڤیدێنتەلیزم، ‎وە ئێڤیدێنتەلیزتێکی توندوتیژ دەکرێت بڵێت

it doesn’t matter that the accused is your spouse.

‎گرنگ ئەوە نییە کە تۆمەتپاڵخراوەکە ‎هاوبەشەکەتە.

You should evaluate the evidence from a neutral, objective point of view.

‎دەبێت بەڵگەکە هەڵبسەنگێنیت بە تێروانینێکی ‎بێ لایەن و ڕەخنەگرانە.

Taking the perspective of an unbiased third party,

‎لە ڕوانگەیەکی بێ لایەنی سێیەمەوە،

your judgment of your spouse's character is a relevant consideration.

‎دادوەری کردنی هاوبەشەکەت ‎ڕەچاو کردنێکی پەیوەستە.

But finding their fingerprints at the crime scene

‎بەڵام دۆزینەوەی پەنجەمۆرەکان لە ‎شوێنی ڕودانی تاوانەکە

is surely stronger evidence.

‎بە دڵنییایەوە بەڵگەیەکی بەهێزترە.

So, from an evidentialist point of view,

‎کەواتە، لە تێڕوانینی ئێڤیدێنتیەلیستەکەوە،

you should either believe your spouse is guilty,

‎پێویستە بڕوا بکەیت کە یان ‎هاوژینەکەت تاوانبارە،

or at best remain undecided.

‎یان لە باشتریندا بڕیار نەدەرێت.

Some philosophers present evidentialism only as a view

‎ئێڤیدێنتیەلیسم تەنها بە تیۆریەک دەبینن

of what’s most rational to believe.

‎کە چی زیاتر هۆشەکییە بۆ بڕواپێکردن.

But others, like 19th century evidentialist W.K. Clifford,

ئەوانیتر، بۆ نمونە سەدەی ١٩‎دەبڵیو.کەی. کلیفۆرد کە باوەڕیان بە ئێڤیندیالیسمی بوو،

think that following the evidence is also morally required.

‎وا بیردەکەنەوە کە بەدوای بەڵگەکان بکەون ‎لە ڕووی ئەخلاقیشەوە پێویستە.

One argument for this view is that having well-informed, accurate beliefs

‎یەک لە مشتومڕەکان بۆ ئەو تیۆریە هەبوونی ‎زانیاری تەواو، باوەڕی دەقیق

is often vitally important to determining the ethical way to act.

‎زۆر کات زۆر گرینگە بۆ دیاریکردنی ‎شێوازێکی ئەخلاقی کاردانەوە.

Another argument is that there’s something unethical about being dishonest,

‎مشتومڕێکی تر ئەوەیە شتێکی نائەخلاقی ‎هەیە لەبارەی ناڕاستگۆ بوون،

and refusing to follow the evidence is a way of being dishonest with oneself.

‎و ڕەتکردنەوەی دواکەوتنی بەڵگەکان ‎ڕێگایەکی ناڕاستگۆیانە بوونە لەگەڵ خود.

However, perhaps there are other ethical factors in play.

‎هەر چۆن بێت، دیارە فاکتۆری ‎ئەخلاقی تر هەن لێرە.

Although the evidence against your spouse is strong,

‎هەرچەندە بەڵگەکان لە دژی ‎هاوژینەکەت بەهێزن،

there’s still a chance that they’re actually innocent.

‎هێشتا ئەگەرێک هەیە ‎کە بەڕاستی بێتاوان بن.

Think for a moment about how it would feel to be innocent,

‎بیربکەوە لەبارەی ئەو ‎هەستەی کە چۆنە بێتاوان بیت،

and have no one believe you— not even your own partner!

‎و کەس باوەڕی پێت نەبێت ‎تەنانەت هاوژینەکەی خۆشت.

By not trusting your spouse,

‎بە متمانە نەکردن بە هاوژینەکەت،

you run the risk of seriously hurting them in their crucial hour of need.

‎ئەو ڕیسکە دەکەی بە ئازاردانیان ‎لەو کاژێرەی زۆر پێویستیان پێتە.

Moreover, consider what this lack of trust would do to your marriage.

‎لەگەڵ ئەوەشدا، هزر بکە ئەو نامتمانەییە ‎چی لە ژیانی هاوسەرگیریتان دەکات.

It would be incredibly difficult to continue a loving relationship

‎زۆر قوڕس دەبێت بەردەوامبوونی ‎ پەیوەندییەکە بە خۆشەویستییەوە

with someone that you believed— or even strongly suspected—

‎لەگەڵ کەسێک کە پێت وابوو— یان شکت لێ بوو—

was a murderer.

کە بکوژ بێت.

You might try to pretend to believe that your spouse is innocent,

‎لەوەیە هەوڵ بدەیت وا بنوێنیت کە ‎باوەڕت وایە هاوژینەکەت بێتاوانە،

but could you really go on living that lie?

‎بەڵام دەتوانیت ‎بەو درۆیەوە بژیت؟

According to a theory of the ethics of belief called pragmatism,

‎بە دیدگای تیۆری ئەخلاقەکانی ‎ بیروباوەڕ پێی دەگوترێت پراگماتیزم،

these kinds of practical considerations can sometimes make it right

‎ئەو جۆرە وادانانە کردەییانە ‎هەندێک جار دەتوانن شتەکان ڕاست بکەن

to believe something even without strong evidence.

‎بۆ باوەڕ بوون بە شتێک ‎بێ هەبوونی بەڵگەی بەهێز.

Some pragmatists would even say that you morally owe it to your spouse

‎هەندێک لە پراگماتیزمیەکان دەڵێن ‎کە ئەخلاقییانە قەرزاری هاوژینەکەتی

to believe them.

‎کە باوەڕی پێبکەی.

But is it even possible to believe your spouse is innocent

‎بەڵام ئایا دەگونجێت باوەڕ بکەی ‎هاوژینەکەت بێتاوانە

just because you think it’ll be good for your relationship?

‎تەنها لەبەرئەوەی وا بیر دەکەیتەوە باشترە بۆ پەیوەندییەکەتان؟

Or because you think you owe it to the accused?

‎یان وا بیر دەکەیتەوە کە ‎قەرزاری تۆمەتبارەکەیت؟

You might desperately want to believe they’re innocent,

‎لەوانەیە بە بێچارەیی بتەوێت ‎باوەڕ بکەی ئەوان بێتاوانن،

but can you control your beliefs in the same way you control your actions?

‎بەڵام دەتوانیت کۆنتڕۆڵی باوەڕت بکەیت ‎بە هەمان شێوەی کۆنتڕۆلی کردارت دەکەیت؟

It seems like you can’t just believe whatever you like

‎وادیارە کە ناتوانیت باوەڕ بەوە بهێنیت ‎بە هەرچییەک خۆت ئارەزووت لێیە

when the truth is staring you in the face.

‎کاتێک ڕاستییەکان چاو تێدەبڕنە دەموچاوت.

But on the other hand, recall your spouse’s plea.

لە لایەکی تریش، وەڵامی ھاوژینەکەت بۆ تۆمەتەکە بیر دەکەوێتەوە.

When we say things like this,

‎کە شتانێکی وەک ئەوە دەڵێین،

we seem to be assuming that it is possible to control our beliefs in some way.

‎ئێمە وا دادەنێین کە دەشێت ‎کۆنتڕۆڵی باوەڕمان بکەین هەرچۆن بێت.

So what do you think? Can you control what beliefs you have?

کەواتە چۆن بیر دەکەیتەوە؟ دەتوانیت کۆنتڕۆلی ئەوە بکەیت باوەڕت پێیە؟‎

And if so, what will you believe about your spouse?

‎ئەگەر بەڵێ، چۆن بیر دەکەیتەوە ‎لەبارەی هاوژینەکەت؟