History's "worst" nun - Theresa A. Yugar

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Juana Ramírez de Asbaje sat before a panel of prestigious theologians,

Juana Ramírez de Asbaje က ဂုဏ်သိက္ခာရှိတဲ့ ဘာသာရေး စူစမ်းလေ့လာသူတွေ၊ဥပဒေပညာရှင်တွေနဲ့

jurists, and mathematicians.

သင်္ချာပညာရှင်တွေရဲ့ ရှေ့မှာ ထိုင်နေတယ်။

The viceroy of New Spain had invited them to test the young woman’s knowledge

နယူးစပိန်ရဲ့ ဘုရင်ခံက သူတို့စုဆောင်းနိုင် သမျှအခက်ခဲဆုံးမေးခွန်းတွေကို မေးရင်း

by posing the most difficult questions they could muster.

အမျိုးသမီးငယ်ရဲ့ အသိပညာကို စမ်းသပ်ဖို့ သူတို့ကို ဖိတ်ကြားခဲ့တာပါ။

But Juana successfully answered every challenge,

ဒါပေမဲ့ Juana ဟာ ရှုပ်ထွေးတဲ့ ညီမျှခြင်းတွေကနေ အတွေးအခေါ်

from complicated equations to philosophical queries.

မေးခွန်းတွေအထိ စိန်ခေါ်မှုတိုင်းကို အောင်မြင်စွာ ဖြေဆိုနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

Observers would later liken the scene

နောက်ပိုင်းမှာ အကဲခတ်သူတွေက မြင်ကွင်းကို

to “a royal galleon fending off a few canoes.”

“ကနူးလှေတွေကို ကာကွယ်ထားတဲ့ တော်ဝင်ရွက်လှေကြီး”လို့ ခိုင်းနှိုင်းတယ်။

The woman who faced this interrogation was born in the mid-17th century.

ဒီစစ်ဆေးမေးမြန်းခံရတဲ့ အမျိုးသမီးဟာ ၁၇ ရာစုအလယ်ပိုင်းမှာ မွေးဖွားခဲ့တယ်။

At that time, Mexico had been a Spanish colony for over a century,

ဒီအချိန်က မက္ကဆီကိုဟာ ရာစုနှစ်တစ်ခုကျော် စပိန်ကိုလိုနီဖြစ်ခဲ့ပြီး ရှုပ်ထွေးပြီး

leading to a complex and stratified class system.

အလွှာလိုက်ရှိတဲ့လူတန်းစား စနစ်တစ်ခုဆီ ဦးတည်နေခဲ့တယ်။

Juana’s maternal grandparents were born in Spain,

Juana ရဲ့ မိခင်ဘက်က ဘိုးဘွားတွေက စပိန်မှာ မွေးဖွားခဲ့ပြီး

မက္ကဆီကိုရဲ့ အလေးစားဆုံး လူတန်းစားအဖွဲ့ဝင်တွေဖြစ်စေခဲ့တယ်။

making them members of Mexico’s most esteemed class.

But Juana was born out of wedlock, and her father – a Spanish military captain –

ဒါပေမဲ့ Juana ဟာ လက်မထပ်ဘဲ မွေးဖွားလာပြီး သူ့ရဲ့ ဖခင်က စပိန်စစ်ဗိုလ်တစ်ဦးက

left her mother, Doña Isabel, to raise Juana and her sisters alone.

Juana နဲ့ ညီအစ်မတွေကို တစ်ဦးတည်းပျိုးထောင် ဖို့ မိခင် Doña Isabel ဆီမှာ ထားခဲ့တယ်။

Fortunately, her grandfather’s moderate means

ကံကောင်းထောက်မစွာ သူ့အဖိုးရဲ့ သဘောထား ပျော့ပျောင်းတဲ့ နည်းလမ်းက

ensured the family a comfortable existence.

မိသားစုကို သက်သောင့်သက်သာရှိစေခဲ့တယ်။

And Doña Isabel set a strong example for her daughters,

Doña Isabel ဟာ သူ့သမီးတွေအတွက် ခိုင်မာတဲ့ စံနမူနာပြပြီး

successfully managing one of her father’s two estates,

စာမတတ်ဘဲ အဲဒီအချိန်က အိမ်ထောင်ရေးမုန်းသူဆိုပေမဲ့

despite her illiteracy and the misogyny of the time.

သူ့ဖခင်ရဲ့အိမ်ခြံမြေနှစ်ခုထဲက တစ်ခုကို အောင်မြင်စွာ စီမံခန့်ခွဲနိုင်ခဲ့တယ်၊၊

It was perhaps this precedent that inspired Juana’s lifelong confidence.

ဒါက Juana ရဲ့တစ်သက်တာယုံကြည်မှုကို လှုံ့ဆော်ပေးတဲ့ သာဓကဖြစ်လောက်တယ်။

At age three, she secretly followed her older sister to school.

သုံးနှစ်အရွယ်မှာ သူဟာ အစ်မဖြစ်သူနဲ့ ကျောင်းကို တိတ်တဆိတ် လိုက်သွားခဲ့တယ်။

When she later learned that higher education was open only to men,

အထက်တန်းပညာရေးကို ယောက်ျားများအတွက်ပဲ ဖွင့်ထားတာကို နောက်ပိုင်းသိလာတဲ့အခါ

she begged her mother to let her attend in disguise.

သူ့ကို ရုပ်ဖျက်ပြီးကျောင်းတက်ခွင့်ပြုဖို့ သူ့အမေကို တောင်းဆိုခဲ့တယ်။

Her request denied, Juana found solace in her grandfather’s private library.

တောင်းဆိုမှုအငြင်းခံရတဲ့ Juana ဟာ အဖိုးရဲ့ စာကြည့်တိုက်မှာ နှစ်သိမ့်မှုတွေ့ခဲ့တယ်။

By early adolescence, she’d mastered philosophical debate, Latin,

အစောပိုင်း ဆယ်ကျော်သက်အရွယ်မှာ သူဟာ ဒဿနိကဗေဒ စကားစစ်ထိုးပွဲ၊ လက်တင်နဲ့

and the Aztec language Nahuatl.

Aztec ဘာသာစကား Nahuatl ကို ကျွမ်းကျင်ခဲ့တယ်။

Juana’s precocious intellect attracted attention

Juana ရဲ့ ရင့်ကျက်တဲ့ဉာဏ်ရည်က မက္ကဆီကို စီးတီးက

from the royal court in Mexico City,

တော်ဝင်နန်းတွင်းမှ အာရုံစူးစိုက်မှုကို ရရှိပြီး

and when she was sixteen,

အသက်ဆယ့်ခြောက်နှစ်မှာ

the viceroy and his wife took her in as their lady-in-waiting.

ဘုရင်ခံနဲ့ သူ့ဇနီးက သူ့ကို ရံရွေတော်အဖြစ် ခေါ်သွားတယ်။

Here, her plays and poems alternately dazzled and outraged the court.

သူ့ရဲ့ ပြဇာတ်တွေနဲ့ ကဗျာတွေက နန်းတော်ကို အလှည့်ကျ စူးရှလိုက်ဒေါသထွက်လိုက်ဖြစ်စေတယ်။

Her provocative poem Foolish Men

သူ့ရဲ့ ကာမနှိုးဆွတဲ့ ကဗျာ Foolish Men ဟာ

infamously criticized sexist double standards,

လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာ စံနှုန်းနှစ်ရပ်ကို သိက္ခာမဲ့စွာ ဝေဖန်ပြီး

decrying how men corrupt women while blaming them for immorality.

ယောက်ျားတွေက မိန်းမတွေကို အကျင့်ပျက်စေပြီး ယောက်ျားတွေဖောက်ပြန်ပုံကို ရှုတ်ချတယ်။

Despite its controversy, her work still inspired adoration,

အငြင်းပွားဖွယ်ရာရှိပေမဲ့ သူမလက်ရာက ကြည်ညိုမှုနဲ့ အဆိုပြုချက်များစွာကို

and numerous proposals.

လှုံ့ဆော်ပေးနေဆဲပါ။

But Juana was more interested in knowledge than marriage.

ဒါပေမဲ့ Juana က အိမ်ထောင်ရေးထက် အသိပညာကို ပိုစိတ်ဝင်စားတယ်။

And in the patriarchal society of the time,

အဲဒီခေတ်က ယောကျာ်းကြီးစိုးတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ

there was only one place she could find it.

သူ ရှာတွေ့နိုင်တဲ့ နေရာတစ်ခုပဲရှိတယ်။

The Church, while still under the zealous influence of the Spanish Inquisition,

စပိန် ဖိနှိပ်မှုရဲ့ ထက်သန်တဲ့ သြဇာလွှမ်းမိုးမှုအောက်မှာ

would allow Juana to retain her independence and respectability

အသင်းတော်က လက်မထပ်ရသေးချိန်မှာ Juana ကို သူ့ရဲ့လွတ်လပ်မှုနဲ့ လေးစားမှုကို

while remaining unmarried.

ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းထားခွင့်ပေးထားတယ်။

At age 20, she entered the Hieronymite Convent of Santa Paula

အသက် ၂၀ မှာ သူဟာ Santa Paula ရဲ့ Hieronymite သီလရှင်ကျောင်းကို ဝင်ရောက်ပြီး

and took on her new name: Sor Juana Inés de la Cruz.

သူ့ရဲ့နံမည်အသစ်က Sor Juana Inés de la Cruz ပါ။

For years, Sor Juana was considered a prized treasure of the church.

Sor Juana ဟာ နှစ်များစွာ ဘုရားကျောင်းရဲ့ တန်ဖိုးကြီး ရတနာအဖြစ် သတ်မှတ်ခံခဲ့ရတယ်။

She wrote dramas, comedies, and treatises on philosophy and mathematics,

ဘာသာရေး၊ ဂီတနဲ့ ကဗျာတွေအပြင် ပြဇာတ်၊ ဟာသဇာတ်တွေနဲ့ ဒဿနိကဗေဒနဲ့

in addition to religious music and poetry.

သင်္ချာဆိုင်ရာကျမ်းတွေကို ရေးခဲ့တယ်။

She accrued a massive library,

သူဟာ ဧရာမစာကြည့်တိုက်တစ်ခုကို စုဆောင်ပြီး

and was visited by many prominent scholars.

ထင်ရှားတဲ့ ပညာရှင်များစွာ လာရောက်ခဲ့တယ်။

While serving as the convent’s treasurer and archivist,

ကျောင်းရဲ့ ဘဏ္ဍာထိန်းနဲ့ မော်ကွန်းထိန်းအဖြစ် ထမ်းဆောင်ရင်း

she also protected the livelihoods of her niece and sisters

တူမတွေနဲ့ ညီအစ်မတွေရဲ့အသက်မွေးမှုကို အမြတ်ထုတ်ထဖို့ ကြိုးပမ်းတဲ့

from men who tried to exploit them.

အမျိုးသားတွေကနေ ကာကွယ်ပေးခဲ့တယ်။

But her outspokenness ultimately brought her into conflict with her benefactors.

ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့ဟုတ်တိုင်းမှန်ရာပြောဆိုမှုက နောက်ဆုံး အလှူရှင်တွေနဲ့ ပဋိပက္ခဖြစ်စေတယ်။

In 1690, a bishop published Sor Juana’s private critique of a respected sermon.

၁၆၉၀ မှာ ဘုန်းကြီးတစ်ပါးက လေးစားဖွယ် တရား အကြောင်း Juana ရဲ့ဝေဖန်ချက်ကို ထုတ်ဝေတယ်။

In the publication,

ထုတ်ဝေမှုမှာ သူက

he admonished Sor Juana to devote herself to prayer rather than debate.

ကားစစ်ထိုးတာထက် ဆုတောင်းရာမှာ ရည်စူးဖို့ Sor Juana ကို သတိပေးခဲ့တယ်။

She replied that God would not have given women intellect

မိန်းမတွေကို အသုံးမပြုချင်ရင် ဘုရားသခင်က ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေးကို

if he did not want them to use it.

ပေးမှာမဟုတ်ဘူးလို့ သူက ပြန်ဖြေတယ်။

The exchange caught the attention of the conservative Archbishop of Mexico.

တုံ့လှယ်မှုက ရှေးရိုးစွဲ မက္ကဆီကို ဂိုဏ်းချုပ်ရဲ့ အာရုံကိုဖမ်းစားခဲ့တယ်။

Slowly, Sor Juana was stripped of her prestige,

တဖြည်းဖြည်းနဲ့ Sor Juana ဟာ သူ့ဂုဏ်သိက္ခာ ဖယ်ရှားခဲ့ရပြီး

forced to sell her books and give up writing.

စာအုပ်တွေကို ရောင်းကာ စာရေးတာကို စွန့်လွှတ်ခိုင်းခံရတယ်။

Furious at this censorship, but unwilling to leave the church,

စိစစ်ဖြတ်တောက်မှုကို ဒေါသထွက်ပေမဲ့ ဘုရားကျောင်းကနေ မထွက်ခွာလိုတာကြောင့်

she bitterly renewed her vows.

သူက ခါးခါးသီးသီး သစ္စာပြုခဲ့တယ်။

In her last act of defiance, she signed them

သူ့ရဲ့နောက်ဆုံးအံတုမှုမှာ သူဟာ သူ့သွေးနဲ့ “ငါဟာ အဆိုးဆုံး”

“I, the worst of all,” in her own blood.

လို့လက်မှတ်ထိုးခဲ့တယ်။

Deprived of scholarship, Sor Juana threw herself into charity work,

ပညာအရည်အသွေး ပိတ်ပင်ခံရတဲ့ Sor Juana ဟာ ပရဟိတအလုပ်မှာ ပါဝင်လုပ်ကိုင်ခဲ့ပြီး

and in 1695, she died of an illness she contracted while nursing her sisters.

၁၆၉၅ မှာ သူ့ညီမတွေကို ပြုစုပေးရင်း ရောဂါကူးစက်ခံရကာ သေဆုံးခဲ့တယ်။

Today, Sor Juana has been recognized as the first feminist in the Americas.

ယနေ့မှာ Sor Juana ဟာ အမေရိက ပထမဆုံး အမျိုးသမီးဝါဒီအဖြစ် အသိအမှတ်ပြုခံရတယ်။

She’s the subject of countless documentaries, novels, and operas,

သူဟာ မရေမတွက်နိုင်တဲ့ မှတ်တမ်းရုပ်ရှင်တွေ၊ ဝတ္ထုတွေနဲ့ အော်ပရာတွေရဲ့အကြောင်းအရာ

and appears on Mexico’s 200-peso banknote.

ဖြစ်ပြီး မက္ကဆီကိုရဲ့ ပီဆို ၂၀၀ ငွေစက္ကူပေါ်မှာ ဖော်ပြထားတယ်။

In the words of Nobel laureate Octavio Paz:

နိုဘယ်လ်ဆုရှင် Octavio Paz ရဲ့ စကားအရ

“It is not enough to say that Sor Juana’s work is a product of history;

“Sor Juana ရဲ့ အလုပ်က သမိုင်း ထုတ်ကုန်တစ်ခုလို့ဆိုရုံနဲ့ မလုံလောက်ဘဲ

we must add that history is also a product of her work.”

သမိုင်းဟာ သူ့အလုပ်ရဲ့ ထုတ်ကုန်တစ်ခုဆိုတာကို ထည့်ပြောရမှာပါ။”