History's "worst" nun - Theresa A. Yugar

Translator: Valeria Varkulevich Reviewer: Hanna Baradzina

Juana Ramírez de Asbaje sat before a panel of prestigious theologians,

Хуана Рамірэс дэ Асбахэ сядзела перад калегіяй аўтарытэтных тэолагаў,

jurists, and mathematicians.

юрыстаў і матэматыкаў.

The viceroy of New Spain had invited them to test the young woman’s knowledge

Віцэ-кароль Новай Гішпаніі запрасіў іх праверыць веды маладой жанчыны,

by posing the most difficult questions they could muster.

задаючы самыя складаныя пытанні, якія яны толькі змаглі знайсці.

But Juana successfully answered every challenge,

Але Хуана паспяхова адказвала на кожны выклік ‒

from complicated equations to philosophical queries.

ад складаных ураўненняў да філасофскіх пытанняў.

Observers would later liken the scene

Пазней назіральнікі параўнаюць гэтую сцэну

to “a royal galleon fending off a few canoes.”

з «каралеўскім галеонам, які прабіваецца праз пару каноэ».

The woman who faced this interrogation was born in the mid-17th century.

Жанчына, якая сутыкнулася з такім допытам, нарадзілася

ў сярэдзіне 17-ага стагоддзя.

At that time, Mexico had been a Spanish colony for over a century,

У той час Мексіка ўжо больш за стагоддзе была гішпанскай калоніяй,

leading to a complex and stratified class system.

што прывяло да складанай і стратыфікаванай класавай сістэмы.

Juana’s maternal grandparents were born in Spain,

Бабуля і дзядуля Хуаны па матчынай лініі нарадзіліся ў Гішпаніі,

making them members of Mexico’s most esteemed class.

што рабіла іх членамі самага паважанага класа ў Мексіцы.

But Juana was born out of wedlock, and her father – a Spanish military captain –

Але Хуана нарадзілася па-за шлюбам, і яе бацька ‒ гішпанскі ваенны капітан ‒

left her mother, Doña Isabel, to raise Juana and her sisters alone.

пакінуў яе маці, Донью Ізабэль, выхоўваць Хуану і яе сясцёр у адзіночку.

Fortunately, her grandfather’s moderate means

На шчасце, умераныя даходы яе дзядулі

ensured the family a comfortable existence.

забяспечвалі сям'і камфортнае існаванне.

And Doña Isabel set a strong example for her daughters,

А Донья Ізабэль падавала добры прыклад сваім дачкам,

successfully managing one of her father’s two estates,

паспяхова кіруючы адным з двух маёнткаў бацькі,

despite her illiteracy and the misogyny of the time.

нягледзячы на неадукаванасць і мізагінію таго часу.

It was perhaps this precedent that inspired Juana’s lifelong confidence.

Магчыма, менавіта гэты прыклад і надаў Хуане ўпэўненасць на ўсё жыццё.

At age three, she secretly followed her older sister to school.

У трохгадовым узросце яна таемна хадзіла ўслед за старэйшай сястрой у школу.

When she later learned that higher education was open only to men,

Калі яна пазней даведалася, што вышэйшая адукацыя даступна

толькі для мужчын, яна ўмольвала маці дазволіць ёй

she begged her mother to let her attend in disguise.

употай наведваць заняткі.

Her request denied, Juana found solace in her grandfather’s private library.

Атрымаўшы адмову, Хуана знайшла суцяшэнне ў прыватнай бібліятэцы

свайго дзядулі.

By early adolescence, she’d mastered philosophical debate, Latin,

У раннім падлеткавым узросце яна засвоіла філасофскія дыскусіі, латынь

and the Aztec language Nahuatl.

і ацтэкскую мову Нахуатль.

Juana’s precocious intellect attracted attention

Не па гадах развіты інтэлект Хуаны прыцягнуў увагу

from the royal court in Mexico City,

каралеўскага двара ў Мехіка,

and when she was sixteen,

і, калі ёй было шаснаццаць,

the viceroy and his wife took her in as their lady-in-waiting.

Віцэ-кароль і яго жонка зрабілі яе сваёй фрэйлінай.

Here, her plays and poems alternately dazzled and outraged the court.

Там яе п'есы і вершы па чарзе захаплялі і абуралі каралеўскі двор.

Her provocative poem Foolish Men

Яе правакацыйны верш «Дурныя мужчыны»

infamously criticized sexist double standards,

ганебным чынам раскрытыкаваў сэксісцкія падвойныя стандарты,

decrying how men corrupt women while blaming them for immorality.

асуджаючы мужчын,

якія разбэшчваюць жанчын і пры гэтым абвінавачваюць іх у амаральнасці.

Despite its controversy, her work still inspired adoration,

Нягледзячы на супярэчлівасць, яе дзейнасць ўсё роўна выклікала

захапленне прыхільнікаў, і шматлікія прапановы шлюбу.

and numerous proposals.

But Juana was more interested in knowledge than marriage.

Але Хуану больш цікавілі веды чым шлюб.

And in the patriarchal society of the time,

У патрыярхальным грамадстве таго часу

there was only one place she could find it.

было толькі адно месца, дзе яна магла іх знайсці.

The Church, while still under the zealous influence of the Spanish Inquisition,

Царква, усё яшчэ пад апантаным уплывам гішпанскай інквізіцыі,

магла дазволіць Хуане захаваць незалежнасць і павагу,

would allow Juana to retain her independence and respectability

while remaining unmarried.

застаючыся незамужняй.

At age 20, she entered the Hieronymite Convent of Santa Paula

У 20 гадоў яна ўступіла ў Іераніміцкі манастыр Санта-Паўла

and took on her new name: Sor Juana Inés de la Cruz.

і ўзяла новае імя: Сястра Хуана Інес дэ ла Крус.

For years, Sor Juana was considered a prized treasure of the church.

На працягу многіх гадоў сястра Хуана лічылася каштоўным скарбам царквы.

She wrote dramas, comedies, and treatises on philosophy and mathematics,

Яна пісала драмы, камедыі і трактаты па філасофіі і матэматыцы,

in addition to religious music and poetry.

у дадатак да рэлігійнай музыкі і паэзіі.

She accrued a massive library,

Яна сабрала велізарную бібліятэку,

and was visited by many prominent scholars.

і яе наведвалі многія выбітныя навукоўцы.

While serving as the convent’s treasurer and archivist,

Служачы скарбнікам манастыра і архіварыусам,

she also protected the livelihoods of her niece and sisters

яна таксама абараняла сродкі да існавання сваіх пляменніц і сясцёр

from men who tried to exploit them.

ад мужчын, якія спрабавалі іх эксплуатаваць.

But her outspokenness ultimately brought her into conflict with her benefactors.

Але яе просталінейнасць ў канчатковым рахунку прывяла

да канфлікту з яе дабрадзейцамі.

In 1690, a bishop published Sor Juana’s private critique of a respected sermon.

У 1690 г. біскуп апублікаваў прыватныя крытычныя заўвагі сястры Хуаны

аб глыбокашаноўнай пропаведзі.

In the publication,

У публікацыі

he admonished Sor Juana to devote herself to prayer rather than debate.

ён настаўляў сястру Хуану прысвячаць сябе больш малітвам, а не разважанням.

She replied that God would not have given women intellect

Яна парыравала, што Бог не даў бы жанчынам інтэлект,

if he did not want them to use it.

калі б ён не хацеў, каб яны выкарыстоўвалі яго.

The exchange caught the attention of the conservative Archbishop of Mexico.

Спрэчка прыцягнула ўвагу кансерватыўнага Архібіскупа Мексікі.

Slowly, Sor Juana was stripped of her prestige,

Паступова сястра Хуана была пазбаўленая свайго аўтарытэту

forced to sell her books and give up writing.

і вымушаная прадаць свае кнігі і перастаць пісаць.

Furious at this censorship, but unwilling to leave the church,

Раз'юшаная такой цэнзурай, але не маючы жадання пакідаць царкву,

she bitterly renewed her vows.

яна з горыччу зноў пачала маліцца.

In her last act of defiance, she signed them

Падчас свайго апошняга акта непадпарадкавання яна паставіла подпіс:

“I, the worst of all,” in her own blood.

"Я, горшая за ўсіх," уласнай крывёю.

Deprived of scholarship, Sor Juana threw herself into charity work,

Пазбаўленая сродкаў сястра Хуана занялася дабрачыннасцю,

and in 1695, she died of an illness she contracted while nursing her sisters.

і ў 1695 годзе яна памерла ад хваробы, якой заразілася

падчас догляду за сваімі сёстрамі.

Today, Sor Juana has been recognized as the first feminist in the Americas.

На сённяшні дзень сястра Хуана прызнана першай феміністкай

Паўночнай і Паўднёвай Амерыкі.

She’s the subject of countless documentaries, novels, and operas,

Яна аб'ект незлічоных дакументальных фільмаў, раманаў і опер,

and appears on Mexico’s 200-peso banknote.

і яе партрэт намаляваны на мексіканскай банкноце ў 200 песа.

In the words of Nobel laureate Octavio Paz:

Кажучы словамі нобелеўскага лаўрэата Актавіа Паса:

“It is not enough to say that Sor Juana’s work is a product of history;

«Недастаткова сказаць, што дзейнасць сястры Хуаны

з'яўляецца прадуктам гісторыі;

we must add that history is also a product of her work.”

мы павінны дадаць, што гісторыя таксама з'яўляецца прадуктам яе дзейнасці».