Einstein's miracle year - Larry Lagerstrom

Translator: Tun Lin Aung Reviewer: Myo Aung

As 1905 dawned,

၁၉၀၅ နှစ်ဆန်းချိန်

the soon-to-be 26-year-old Albert Einstein faced life as a failed academic.

၂၆နှစ် ပြည့်ခါနီး အိုင်းစတိုင်းရဲ့ ဘဝဟာ မအောင်မြင်တဲ့ ပညာရှင်မျိုး ဖြစ်နေခဲ့တယ်။

Most physicists of the time would have scoffed at the idea

ထိုခေတ် ရူပဗေဒသမား အများစုက အဲဒီ သာမည ဝန်ထမ်းလေးက သိပ္ပံပညာကို

that this minor civil servant could have much to contribute to science.

များစွာမှ ပံ့ပိုးပေးမယ် ဆိုတဲ့ စိတ်ကူးကို လှောင်ပြောင်ခဲ့ကြမှာပါ။

ဒါပေမဲ့၊ လာမယ့် တစ်နှစ်အတွင်းမှာကို

Yet within the following year,

Einstein would publish not one,

အိုင်းစတိုင်း ထုတ်ဝေဖြစ်ခဲ့တဲ့ စာတမ်းက တစ်စောင် မဟုတ်၊

not two,

နှစ်စောင် မဟုတ်၊

not three,

သုံးစောင် မဟုတ်၊

but four extraordinary papers, each on a different topic,

ထူးကဲကြတဲ့ စာတမ်း လေးစောင်ကို ကွဲပြားတဲ့ ခေါင်းစဉ် အသီးသီးဖြင့် ထုတ်ဝေခဲ့ရာ၊

that were destined to radically transform our understanding of the universe.

စကြဝဠာကို ကျွန်ုပ်တို့ သိရှိထားပုံကို အခြေခံမှအစ ပြောင်းလဲပစ်တဲ့ ​စာတမ်းတွေပါ။

The myth that Einstein had failed math is just that.

အိုင်းစတိုင်း သင်္ချာညံတဲ့ ဒဏ္ဍာရီဟာ ချုပ်ငြိမ်းသွားခဲ့ပါတယ်။

He had mastered calculus on his own by the age of 15

၁၅နှစ် အရွယ်မှာ မိမိဘာသာမိမိ ကဲကုလသင်္ချာကို တတ်ကျွမ်းယူခဲ့ပြီး

and done well at both his Munich secondary school

မြူးနစ် အထက်တန်းကျောင်း နဲ့ သင်္ချာနှင့် ရူပဗေဒသင်ဆရာ

and at the Swiss Polytechnic,

ဒီပလိုမာကို ဆည်းပူးခဲ့တဲ့ Swiss Polytechnic

where he studied for a math and physics teaching diploma.

နှစ်ခုစလုံးမှာ သူရဲ့ သင်္ချာအစွမ်း ကောင်းကောင်းပြသခဲ့ပါတယ်။

ဒါ​ပေမဲ့၊ စမ်းသပ်ခန်းမှာ အချိန်ပိုပြီး သုံးနိုင်ဖို့ ကျောင်းပျက်ခြင်းနဲ့

But skipping classes to spend more time in the lab

and neglecting to show proper deference to his professors

သူ့ ပါမောက္ခကို ထိုက်သင့်သော လေးစားမှု ပြဖို့ လျစ်လျူရှုခြင်းက

had derailed his intended career path.

သူ့ ဘ၀ ရည်မှန်းချက် လမ်းကြောင်းမှ လွဲချော်သွားစေခဲ့တယ်။

Passed over even for a lab assistant position,

လက်တွေ့ခန်း လက်ထောက်ရာထူးတောင် လက်လွတ်သွားခဲ့လို့

he had to settle for a job at the Swiss patent office,

သူ့ မိတ်ဆွေရဲ့ ဖခင် အကူအညီကြောင့်

obtained with the help of a friend's father.

ဆွစ် မူပိုင်ခွင့်ရုံးမှာ သူဟာ အလုပ်ရခဲ့ပါတယ်။

Working six days a week as a patent clerk,

မူပိုင်ခွင့်စာရေးလေးအဖြစ် တပတ်ခြောက်ရက် လုပ်ရင်း၊

Einstein still managed to make some time for physics,

ဒါတောင် အိုင်းစတိုင်းက အချိန်တချို့ကို ရင်းနှီးတဲ့မိတ်ဆွေအနည်းငယ်နဲ့

discussing the latest work with a few close friends,

နောက်ဆုံးပေါ် ရူပဗေဒအကြောင်း ဆွေးနွေးဖို့ရယ်၊ သာမာန် စာတမ်းနှစ်စောင်

and publishing a couple of minor papers.

ထုတ်ဝေ​ဖို့ရယ် စီမံနိုင်ခဲ့ပါသေးတယ်

It came as a major surprise

၁၉၀၅ မတ်မှာ တင်သွင်းခဲ့တဲ့

when in March 1905 he submitted a paper with a shocking hypothesis.

တုန်လှုပ်ဖွယ် ရာ အဆိုကြမ်းပါတဲ့​၎င်းရဲ့ စာတမ်းက အံ့အားသင့်စေခဲ့တယ်။

Despite decades of evidence that light was a wave,

အလင်းဟာ လှိုင်းဖြစ်ကြောင်း အထောက် အထားတွေ ဆယ်စုနှစ်ချီ ရှိလာခဲ့ပေမဲ့၊

Einstein proposed that it could, in fact, be a particle,

အလင်းဟာ တကယ်တမ်းမှာ အမှုန်လည်း ဖြစ်နိုင် ကြောင်း အိုင်းစတိုင်းက အဆိုပြုလိုက်ပြီး

showing that mysterious phenomena, such as the photoelectric effect,

အလင်းလျှပ်စစ် အကျိုးရှိမှုလို ထူးဆန်းတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကို

could be explained by his hypothesis.

သူ့ အဆိုကြမ်းဖြင့် ရှင်းပြနိုင်တာကို ပြသခဲ့တယ်။

The idea was derided for years to come,

ဒီစိတ်ကူးဟာ နှစ်အတန်ကြာ ပြက်ရယ်ပြုခံခဲ့ရပေမဲ့၊

but Einstein was simply twenty years ahead of his time.

အိုင်းစတိုင်းဟာ သူ့ခေတ်ရဲ့ရှေ့ အနှစ် ၂၀ ခန့် စောနေခဲ့တာပါ။

Wave-particle duality was slated to become a cornerstone of the quantum revolution.

လှိုင်း-အမှုန် ဒွန်တွဲမှုဟာ ကွမ်တမ် တော် လှန်ရေးရဲ့ အခြေခံအုတ်ြမစ် ဖြစ်လာမှာပါ။

Two months later in May, Einstein submitted a second paper,

နောက် ၂လ အကြာ မေမှာ အိုင်းစတိုင်းဟာ ဒုတိယစာတမ်းကို တင်ခဲ့ပြီး

this time tackling the centuries old question of whether atoms actually exist.

ရာစုနှစ်ကြာလာပြီ ဖြစ်တဲ့ အက်တမ် တကယ် ရှိ၊ မရှိ မေးခွန်းဟောင်းကို တင်ပြခဲ့တယ်။

Though certain theories were built on the idea of invisible atoms,

သီအိုရီအချို့ကို မမြင်ရတဲ့ အက်တမ်တွေရဲ့ စိတ်ကူးဖြင့် တည်ဆောက်ခဲ့ကြပေမဲ့၊

some prominent scientists still believed them to be a useful fiction,

ထင်ရှားတဲ့ သိပ္ပံပညာရှင် အချို့ကတော့ ၎င်းတို့ကို တကယ့် ရုပ်ပိုင်းဒြပ်ထုထက်

rather than actual physical objects.

အသုံးဝင်တဲ့ စိတ်ကူးယဉ်အဖြစ် မှတ်ယူခဲ့ပါ။

But Einstein used an ingenious argument,

ဒါပေမဲ့ အိုင်းစတိုင်းက ထိုးထွင်ဉာဏ်ကို သုံးလျက်

showing that the behavior of small particles

ဘရောင်းရွေ့လျားခြင်းလို့ ခေါ်ကြတဲ့ အရည်ထဲက

randomly moving around in a liquid, known as Brownian motion,

အမှုန်လေးတွေရဲ့ ကျပန်း လှုပ်ရှားပြုမှု ပုံကို သန်းနှင့်ချီပြီး ရှိကြတဲ့

could be precisely predicted

မြင်မရနိုင်တဲ့ အက်တမ်တွေရဲ့

တိုက်မိမှုများဖြင့် တိကျစွာ ကြိုတင် ဖေါ်ပြနိုင်ကြောင်း ပြသခဲ့ပါတယ်။

by the collisions of millions of invisible atoms.

Experiments soon confirmed Einstein's model,

များမကြာမီ စမ်းသပ်ချက်တွေက အိုင်းစတိုင်းရဲ့ ပုံစံကို အတည်ပြုခဲ့လျက်

and atomic skeptics threw in the towel.

အက်တမ်ကို သံသယဖြစ်သူတွေ အရှုံးပေးလိုက်ကြရတယ်။

The third paper came in June.

တတိယစာတမ်းက ဇွန်မှာ ပေါ်လာခဲ့တယ်။

For a long time,

အချိန်အတော်ကြာကြာကိုပဲ

Einstein had been troubled by an inconsistency

အိုင်းစတိုင်းဟာ အခြခံ ရူပဗေဒနိယာမ နှစ်ခု

between two fundamental principles of physics.

ရှေ့နောက်မညီမှုကြောင့် စဉ်းစားရခက်နေခဲ့ပါတယ်။

The well established principle of relativity,

အခိုင်အမာ ရပ်တည်နေခဲ့ပြီ ဖြစ်ပြီး ဂယ်လီလီယိုမှ

going all the way back to Galileo,

စတင်ခဲ့တဲ့ နှိုင်းရ နိယာမရဲ့ အဆိုအရ

stated that absolute motion could not be defined.

ပကတိ ရွေ့လျားမှုကို သတ်မှတ် ဖေါ်ပြမရနိုင်ပါ။

တချိန်တည်းမှာ ကောင်းမွန်စွာ သိရှိခဲ့ကြတဲ့ လျှပ်စစ်သံလိုက်ရဲ့ သီအိုရီမှာကျတော့

Yet electromagnetic theory, also well established,

asserted that absolute motion did exist.

ပကတိ ရွှေ့လျားမှု ရှိခြင်းကို အခိုင်အမာ ဆိုထားပါတယ်။

The discrepancy, and his inability to resolve it,

အဲဒီကွာဟချက်နဲ့ သူက အဲဒါကို ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်း မရှိခြင်းက

left Einstein in what he described as a state of psychic tension.

အိုင်းစတိုင်းကို သူဖော်ပြခဲ့တဲ့ စိတ်မောတဲ့ အခြေအနေတစ်ခုမှာ ကျစေခဲ့တယ်

But one day in May,

ဒါပေမဲ့ မေလ တစ်နေ့မှာ၊

after he had mulled over the puzzle with his friend Michele Besso,

သူ့ မိတ်ဆွေ Michele Besso နဲ့ အဲဒီပဟေဠိကို ဆွေးနွေးအပြီးတွင်

the clouds parted.

ရှင်းလင်းလာခဲ့ပါတယ်။

Einstein realized that the contradiction could be resolved

ဒီဝိရောဓိကို ဖြေရှင်းနိုင်ဖို့ အိုင်းစတိုင်း နားလည်လိုက်တာက

if it was the speed of light that remained constant,

အညွှန်းဘောင် မည်သို့ပဲရှိစေကာမူ အလင်းရဲ့ အလျင်ဟာ ပုံသေဖြစ်လျက်

regardless of reference frame,

အချိန်နှင့်ဟင်းလင်းပြင် နှစ်ခုလုံးကို

while both time and space were relative to the observer.

ရှု့မှတ်သူနဲ့ နှိုင်းရဖို့ လိုအပ်မယ်ဆိုတဲ့ အချက်ပါပဲ။

It took Einstein only a few weeks to work out the details

အထူးနှိုင်းရ နိယာမအဖြစ် အားလုံး သိရှိလာကြရတာကို ဖေါ်ထုတ်ပေးရန်

and formulate what came to be known as special relativity.

အိုင်းစတိုင်းဟာ သီတင်းပတ် အနည်းငယ်မျှသာ အချိန်ယူ အသေးစိတ်တွက်ချက်ခဲ့ရပါတယ်။

အဲဒီသီအိုရီက အရှိတရားဆိုင်ရာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ အရင်တုန်းက အသိပညာတွေကို

The theory not only shattered our previous understanding of reality

but would also pave the way for technologies,

လှုပ်ခါပစ်ရုံသာမက နည်းပညာသစ်တွေကို လမ်းခင်းပေးလိုက်ရာ

ranging from particle accelerators,

အမှုန် အရှိန်တင်စက်တွေ မှအစ

to the global positioning system.

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ တည်နေရာပြစနစ် အဆုံး အထိပါပဲ။

One might think that this was enough,

ဒါဆို လုံလောက်ပြီလို့ ထင်စရာရှိပေမဲ့၊

but in September,

စက်တင်ဘာ လမှာကျတော့၊

a fourth paper arrived as a "by the way" follow-up to the special relativity paper.

အထူးနှိုင်းရနိယာရဲ့ အဆက်အဖြစ် စတုတ္ထစာတမ်း စကားမစပ် ပေါ်လာခဲ့တယ်။

Einstein had thought a little bit more about his theory,

အိုင်းစတိုင်းဟာ သူ့သီအိုရီ အကြောင်း အနည်းငယ်ချဲ့ စဉ်းစားခဲ့ကာ

and realized it also implied that mass and energy,

ဒြပ်ထုနဲ့ စွမ်းအင် တို့ဟာ၊ တစ်ခုက အပြင်ပန်းအရ အစိုင်အခဲဖြစ်ပြီး

one apparently solid and the other supposedly ethereal,

တစ်ခုက သိမ်မွေ့နူ့းညံ့တယ် ယူဆရပေမဲ့၊

were actually equivalent.

လက်တွေ့တွင် တူညီကြရမယ်လို့ သဘောပေါက်လာခဲ့တယ်။

And their relationship could be expressed in what was to become the most famous

၎င်းတို့ရဲ့ ဆက်သွယ်မှုကို သမိုင်းဝင် အကျော်ကြားဆုံးနှင့် အရေးပါဆုံး

and consequential equation in history:

ညီမျှခြင်းအဖြစ် ကျွန်ုပ်တို့သိရှိနေကြတဲ့ ညီမျှခြင်းဖြင့် ဖေါ်ပြပြနိုင်တယ်-

E=mc^2.

E=mc^2.ပါ။

Einstein would not become a world famous icon for nearly another fifteen years.

အိုင်းစတိုင်းဟာ နောက် ၁၅ နှစ်နီးပါးထိ ကမ္ဘာကျော်ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ဖြစ်မလာသေးပါ။

It was only after his later general theory of relativity was confirmed in 1919

သူ့ရဲ့ နောက်ဆက်တွဲ အထွေထွေ နှိုင်းရ သီအိုရီကို ၁၉၁၉ နေကြတ်ချိန်တွင်

by measuring the bending of starlight during a solar eclipse

ကြယ်ရောင် ကွေးညွှတ်မှုအား တိုင်းတာချက်ဖြင့် အတည်ပြုလိုက်မှသာ

စာစောင်တွေက သူ့ကို ထင်ပေါ်ကျော်ကြားသူ အဖြစ် အမွှမ်းတင် ဖေါ်ပြခဲ့ကြတယ်။

that the press would turn him into a celebrity.

But even if he had disappeared back into the patent office

ဒါပေမဲ့ ၁၉၀၅ နောက်ပိုင်းမှာ မူပိုင်ခွင့် ရုံးမှာ သူဟာ ပြန်ကွယ်ပျောက်သွားပြီး

and accomplished nothing else after 1905,

သူဟာ နောက်ထပ် ဘာမှ မရေးခဲ့ဘူး ဆိုရင်တောင်၊

those four papers of his miracle year

သူ့ အံဖွယ်နှစ်ရဲ့ စာတမ်းလေးစောင်ကိုက

would have remained the gold standard of startling unexpected genius.

အံ့ဖွယ် ဉာဏ်ကြီးရှင်ရဲ့ ပထမတန်းစား စံပြလက်ရာအဖြစ် ကျန်နေရစ်ခဲ့ကြမှာပါ။