Einstein's miracle year - Larry Lagerstrom

Einstein'ın mucizevi yılı - Larry Lagerstrom

Çeviri: Veysel Dağdemir Gözden geçirme: Halil Sarı

As 1905 dawned,

1905'te yeni bir gün doğar iken,

the soon-to-be 26-year-old Albert Einstein faced life as a failed academic.

26 yaşlarındaki Albert Einstein hayatla başarısız bir akademisyen olarak yüzleşti.

Most physicists of the time would have scoffed at the idea

Çoğu fizikçinin bu küçük halk hizmetçisinin

that this minor civil servant could have much to contribute to science.

bilime katkı sağlayabileceği konusunda dalga geçtiği bir dönemdi.

Yet within the following year,

Ancak sonraki yıllarda,

Einstein would publish not one,

Eistein bir değil,

not two,

iki değil,

not three,

üç değil,

but four extraordinary papers, each on a different topic,

evren anlayışımızı kökünden değişime yönlendiren ve

that were destined to radically transform our understanding of the universe.

her birinde farklı bir konu olan dört olağanüstü makale yayınladı.

The myth that Einstein had failed math is just that.

Einstein'nın matematikten kaldığı hikayesi sadece efsaneden ibaretti.

He had mastered calculus on his own by the age of 15

O ,15 yaşında, matematiksel işlemlere kendi kendine hakim olmuş

and done well at both his Munich secondary school

ve hem Munich ortaokulunda

and at the Swiss Polytechnic,

hem de matematik ve fizik öğretme diploması için çalıştığı

where he studied for a math and physics teaching diploma.

Swiss Polytechnic'de başarılı olmuştu.

But skipping classes to spend more time in the lab

Fakat derslerini daha çok laboratuvarda geçirmesi,

and neglecting to show proper deference to his professors

ve hocalarına göstermesi gereken saygıyı ihmal etmesi,

had derailed his intended career path.

onun müstakbel kariyer yolculuğunu raydan çıkarmıştı.

Passed over even for a lab assistant position,

Laboratuvar asistanlığını bile es geçen Einstein,

he had to settle for a job at the Swiss patent office,

arkadaşının babasının yardımıyla Swiss patent ofisinde çalışma

obtained with the help of a friend's father.

kararı almak zorunda kaldı.

Working six days a week as a patent clerk,

Haftanın altı günü tescil memuru olarak çalışan Einstein

Einstein still managed to make some time for physics,

fizik çalışmaya,

discussing the latest work with a few close friends,

yakın arkadaşlarıyla son çalışmalar hakkında tartışmaya,

ve birkaç küçük makale yayınlamaya vakit bulabiliyordu.

and publishing a couple of minor papers.

It came as a major surprise

Mart 1905'te , şaşırtıcı bir hipotez sunan

when in March 1905 he submitted a paper with a shocking hypothesis.

bir makalesini teslim ettiği an büyük bir sürpriz ortaya çıkmıştı.

Despite decades of evidence that light was a wave,

Işığın bir dalga olduğuna dair onlarca yıllık kanıtlara rağmen,

Einstein proposed that it could, in fact, be a particle,

Einstein ışığın, ancak kendi hipoteziyle

showing that mysterious phenomena, such as the photoelectric effect,

açıklanabilinen fotoelektrik etki gibi

gizemli olgular gösteren bir parçacık olduğunu öne sürdü.

could be explained by his hypothesis.

The idea was derided for years to come,

Bu fikir ile yıllarca dalga geçildi

but Einstein was simply twenty years ahead of his time.

ama Einstein kendi döneminin adeta 20 yıl ilerisindeydi.

Wave-particle duality was slated to become a cornerstone of the quantum revolution.

Dalga-parçacık ikilisinin kuantum devrimi için bir yapı taş olduğuna karar verildi.

Two months later in May, Einstein submitted a second paper,

İki ay sonra mayıs ayında, Einstein bu kez atomun varlığıyla ilgili

this time tackling the centuries old question of whether atoms actually exist.

yüzyıllık soruları cevaplayan ikinci bir makale sundu.

Though certain theories were built on the idea of invisible atoms,

Gözle görülmeyen atom fikrine dayanan belirli teoriler olmasına rağmen,

some prominent scientists still believed them to be a useful fiction,

bazı önemli bilim adamları hala bunların fiziksel nesnelerden ziyade

rather than actual physical objects.

faydalı bir kurgu olduğuna inanıyordu.

But Einstein used an ingenious argument,

Fakat Einstein, Brownian hareketi olarak bilinen

showing that the behavior of small particles

küçük parçacıkların bir sıvı etrafındaki

randomly moving around in a liquid, known as Brownian motion,

düzensiz hareketini gösteren,

gözle görülmeyen milyonlarca atom kütleleri tarafından

could be precisely predicted

by the collisions of millions of invisible atoms.

tamamiyle öngörülen akıllıca bir gerçeği kullandı.

Experiments soon confirmed Einstein's model,

Deneyler kısa bir süre içerisinde Einstein'ın modelini onayladı

and atomic skeptics threw in the towel.

ve atomik şüpheciler pes ettiler.

The third paper came in June.

Üçüncü makale Haziran'da geldi.

For a long time,

Uzun bir süredir,

Einstein had been troubled by an inconsistency

Einstein, iki temel fizik kuralı arasındaki

between two fundamental principles of physics.

uyuşmazlık ile uğraşıyordu.

The well established principle of relativity,

Bütün yolları Galileo'ya geri getiren

going all the way back to Galileo,

iyi kurulmuş görecelik kuralı,

stated that absolute motion could not be defined.

mutlak hareketin tanımlanamayacağını söylüyordu.

Yet electromagnetic theory, also well established,

Ancak aynı zamanda iyi kurulmuş olan elektromanyetik teori,

asserted that absolute motion did exist.

mutlak hareketin var olduğunu iddia ediyordu.

The discrepancy, and his inability to resolve it,

Bu çelişki ve Einstein'ın bunu çözmek için var olan içgüdüsü,

left Einstein in what he described as a state of psychic tension.

onu bir fizik gerginliği olarak tanımladığı yerde bıraktı.

But one day in May,

Ancak bir Mayıs günü,

after he had mulled over the puzzle with his friend Michele Besso,

arkadaşı Michele Besso ile yapboz üzerine kafa yorduktan sonra,

the clouds parted.

bulutlar bölündü.

Einstein realized that the contradiction could be resolved

Einstein, zaman ve mekan gözlemciyle alakalı olduğu sırada,

if it was the speed of light that remained constant,

referans yapı ne olursa olsun,

regardless of reference frame,

ışığın hızı sürekli kalırsa,

while both time and space were relative to the observer.

bu çelişkinin çözülebilirliğini farketti.

It took Einstein only a few weeks to work out the details

Detaylar üzerinde çalışmak ve olanları

and formulate what came to be known as special relativity.

özel görecelik olarak formüle etmek Einstein'ın sadece bir kaç haftasını aldı.

The theory not only shattered our previous understanding of reality

Bu teori sadece bizim önceki gerçeklik anlayışımızı değiştirmeyecek,

but would also pave the way for technologies,

aynı zamanda parçacık hızlandırıcıdan

ranging from particle accelerators,

küresel konum sistemine kadar

to the global positioning system.

yeni teknolojiye yol açacaktı.

One might think that this was enough,

Bu kadarı yeterli diye düşünebilirsiniz,

but in September,

fakat Eylül ayında,

a fourth paper arrived as a "by the way" follow-up to the special relativity paper.

özel görecelik yazısının peşinden,

"bu arada" diye bir dördüncü makale geldi.

Einstein had thought a little bit more about his theory,

Einstein bu teori hakkında biraz daha fazla düşündü

and realized it also implied that mass and energy,

ve bu teorinin aynı zamanda, biri görünüşe göre sıvı,

one apparently solid and the other supposedly ethereal,

diğeri ise eter diye farzedilen, fakat aslında denk olan

were actually equivalent.

kütle ve enerjiyi de etkilediğini farketti.

Ve aralarındaki ilişki tarihteki en meşhur

And their relationship could be expressed in what was to become the most famous

and consequential equation in history:

ve önemli olan bir denklem ile açıklanabilindi:

E=mc^2.

E=mc^2.

Einstein would not become a world famous icon for nearly another fifteen years.

Yaklaşık 15 yıl boyunca, Einstein, dünyaca ünlü bir ikon haline gelmeyecekti.

It was only after his later general theory of relativity was confirmed in 1919

Basının onu ünlü birine dönüştürmesi, güneş tutulması sırasında

by measuring the bending of starlight during a solar eclipse

yıldızların ışığının eğimi ölçülerek 1919'da doğrulanan sonraki genel

that the press would turn him into a celebrity.

görecelik teorisinin doğrulanmasının hemen sonrasında gerçekleşmişti.

But even if he had disappeared back into the patent office

Einstein patent ofisinin arkasında kaybolmuş ve

and accomplished nothing else after 1905,

1905'ten sonra başka hiç bir şey başaramamış olsa bile

those four papers of his miracle year

onun mucizevi yılının bu dört yazısı

would have remained the gold standard of startling unexpected genius.

altın değerinde umulmadık bir dahilik bırakmıştı geriye.