Ugly History: The Khmer Rouge murders - Timothy Williams

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

From 1975 to 1979, the Communist Party of Kampuchea

၁၉၇၅ ခုနှစ်မှ ၁၉၇၉ ခုနှစ်အတွင်း ကန်ပူးချီးယား ကွန်မြူနစ်ပါတီဟာ

ruled Cambodia with an iron fist,

ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံလူဦးရေရဲ့ လေးပုံတစ်ပုံ

perpetrating genocide that killed one fourth of the country’s population.

သေဆုံးစေတဲ့ လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို ကျူးလွန်ကာ သံလက်သီးနဲ့ အုပ်ချုပ်ခဲ့တယ်။

Roughly 1 million Cambodians were executed

အကြမ်းအားဖြင့် ကမ္ဘောဒီးယား ၁ သန်းခန့်ဟာ သံသယရှိတဲ့

as suspected political enemies or due to their ethnicities.

နိုင်ငံရေးရန်ဘက်တွေ(သို့)သူတို့ရဲ့ လူမျိုးစုတွေကြောင့် ကွပ်မျက်ခံရတယ်။

The regime targeted Muslim Cham, Vietnamese, Chinese,

စစ်အစိုးရဟာ မွတ်ဆလင် ချမ်၊ဗီယက်နမ်၊ တရုတ်၊ထိုင်းနဲ့ လာအို

Thai, and Laotian individuals.

တစ်ဦးချင်းတွေကို ပစ်မှတ်ထားခဲ့တယ်။

Outside these executions,

ဒီကွပ်မျက်မှုတွေအပြင်

one million more Cambodians died of starvation, disease,

ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံသား တစ်သန်းကျော်ဟာ ငတ်မွတ်မှု၊ရောဂါ (သို့) အလုပ်ပိရာကနေ

or exhaustion from overwork.

ပင်ပန်းမှုကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရတယ်။

This genocidal regime rose to power amidst decades of political turmoil.

ဆယ်စုနှစ်ချီနိုင်ငံရေးမငြိမ်သက်မှုတွေကြား ဒီလူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်တဲ့အစိုးရ အာဏာရလာတယ်။

Following World War II, Cambodia’s monarch, Prince Norodom Sihanouk,

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးမှာ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံ ဧကရာဇ် မင်းသား နိုရာဒွန် ဆီဟာနွတ်ဟာ

successfully negotiated the country’s independence after roughly 90 years

ပြင်သစ် ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်မှု နှစ် ၉၀ ခန့် အုပ်ချုပ်အပြီးမှာ နိုင်ငံရဲ့ လွတ်လပ်ရေးကို

of French colonial rule.

အောင်မြင်စွာ စေ့စပ်နိုင်ခဲ့တယ်။

But Sihanouk’s strict policies provoked friction with many citizens.

ဒါပေမဲ့ ဆီဟာနွတ်ရဲ့ တင်းကျပ်တဲ့ မူဝါဒတွေက နိုင်ငံသားများစွာနဲ့ ပဋိပက္ခ ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

Especially militant communist rebels, who had long opposed the French

အထူးသဖြင့် ပြင်သစ်ကို ကာလရှည်ကြာ ဆန့်ကျင်ခဲ့တဲ့ စစ်သွေးကြွ ကွန်မြူနစ်

and now turned their attention to overthrowing the prince.

သူပုန်တွေက အခု မင်းသားကို ဖြုတ်ချဖို့ အာရုံစိုက်လာကြတယ်။

This unstable situation was further complicated

ကမ္ဘောဒီးယား နယ်နိမိတ်အပြင်မှာ စစ်ပွဲတွေ ပြင်းထန်လာတာကြောင့်

by a war raging outside Cambodia’s borders.

ဒီမတည်မငြိမ် အခြေအနေဟာ ပိုရှုပ်ထွေးလာတယ်။

In Vietnam, millions of American troops were supporting

ဗီယက်နမ်မှာ သန်းချီတဲ့ အမေရိကန်တပ်တွေဟာ မြောက် ကွန်မြူနစ် မြောက်ဘက်ကို

the non-communist south against the communist north.

ဆန့်ကျင်ကာ ကွန်မြူနစ်မဟုတ်တဲ့ တောင်ဘက်ကို ပံ့ပိုးနေတယ်။

While the US petitioned for Cambodia’s support,

ကမ္ဘောဒီးယားရဲ့ အကူအညီအတွက် အမေရိကန်က ပန်ကြားပေမဲ့

Prince Sihanouk tried to stay neutral.

မင်းသား ဆီဟာနွတ်က ကြားနေဖို့ ကြိုးစားခဲ့တယ်။

But in 1970, he was overthrown by his prime minister

ဒါပေမဲ့ ၁၉၇၀ ခုနှစ်မှာ မြောက်ဗီယက်နမ် တိုက်ခိုက်ရေးသမားတွေကို

who allowed American troops to bomb regions of Cambodia

ပစ်မှတ်ထားဖို့ ကြိုးပမ်းမှုမှာ အမေရိကန်တပ်တွေကို ကမ္ဘောဒီးယား

in their efforts to target North Vietnamese fighters.

ဒေသတွေကို ဗုံးကြဲခွင့်ပေးတဲ့ ဝန်ကြီးချုပ်က သူ့ကို ဖြုတ်ချခဲ့တယ်။

These attacks killed thousands of Cambodian civilians.

ဒီတိုက်ခိုက်မှုတွေကြောင့် ကမ္ဘောဒီးယား အရပ်သား ထောင်ချီ သေဆုံးခဲ့တယ်။

To regain power after being overthrown,

ဖြုတ်ချခံရပြီးနောက် အာဏာပြန်ရဖို့ မင်းသားဟာ

the prince allied with his political enemies.

သူ့နိုင်ငံရေးရန်သူဘက်တွေနဲ့ မဟာမိတ်ဖွဲ့ခဲ့တယ်။

The Communist Party of Kampuchea, also known as the Khmer Rouge,

ခမာနီလို့လည်း လူသိများတဲ့ ကန်ပူးချီးယား ကွန်မြူနစ်ပါတီကို သူတို့နိုင်ငံကို

was led by Cambodians who dreamed of making their nation

လူတန်းစားမခွဲခြားတဲ့ လယ်သမား လူ့အဖွဲ့အစည်းဖြစ်အောင် အကောင်အထည်ဖို့

a classless society of rice farmers.

အိပ်မက်မက်ခဲ့တဲ့ ကမ္ဘောဒီးယား လူမျိုးတွေက ဦးဆောင်ခဲ့တယ်။

They opposed capitalist Western imperialism

သူတို့ဟာ အရင်းရှင် အနောက်တိုင်း နယ်ချဲ့ဝါဒကို ဆန့်ကျင်ပြီး

and sought to lead the country to self-sufficiency.

တိုင်းပြည်ကို ဖူလုံစေဖို့ ကြိုးပမ်းခဲ့တယ်။

But to the public, they mostly represented a force

ဒါပေမဲ့ ပြည်သူတွေက အမေရိကန်လိုလားတဲ့ အစိုးရကို တိုက်ခိုက်တဲ့

fighting the pro-American government.

အင်အားစုကို အများစု ကိုယ်စားပြုတယ်။

Angered by destructive American bombing

ပျက်စီးစေတဲ့ အမေရိကန် ဗုံးကြဲတိုက်ခိုက်မှုနဲ့

and encouraged by the prince’s call to arms,

မင်းသားရဲ့တိုက်ခိုက်ဖို့ တောင်းဆိုမှုကြောင့် ဒေါသထွက်ကာ

many Cambodians joined the Khmer Rouge.

ကမ္ဘောဒီးယား အများအပြားက ခမာနီတွေနဲ့ ပူးပေါင်းခဲ့ကြတယ်။

Eventually, a full blown civil war erupted.

နောက်ဆုံးမှာ ပြည်တွင်းစစ် အပြင်းအထန် ဖြစ်ပွားခဲ့တယ်။

Over five years of fighting,

ငါးနှစ်ကြာ တိုက်ပွဲတွေအတွင်း

more than half a million Cambodians died in this brutal conflict.

ကမ္ဘောဒီးယား တစ်သန်းခွဲကျော်ဟာ ဒီရက်စက် ကြမ်းကြုတ်တဲ့ ပဋိပက္ခမှာ သေဆုံးခဲ့တယ်။

But the violence didn’t end

ဒါပေမဲ့ ၁၉၇၅ ခုနှစ် ဧပြီလမှာ

when the rebels conquered Phnom Penh in April 1975.

သူပုန်တွေက ဖနွမ်းပင်ကို သိမ်းပိုက်တဲ့အခါ အကြမ်းဖက်မှုက ပြီးမသွားဘူး။

Upon taking the capital,

မြို့တော်ကို သိမ်းပိုက်လိုက်တဲ့အခါ

the Khmer Rouge executed anyone associated with the previous government.

ခမာနီတွေက ယခင်အစိုးရနဲ့ ဆက်နွှယ်သူတိုင်းကို ကွပ်မျက်ခဲ့တယ်။

Prince Sihanouk remained stripped of power and was put under house arrest,

မင်းသား ဆီဟာနွတ်ဟာ အာဏာမှ ဖြုတ်ချပြီး နေအိမ်အကျယ်ချုပ် ကျခံနေရကာ

and the Khmer Rouge began evacuating city residents to the countryside.

ခမာနီတွေက မြို့တွင်းနေထိုင်သူတွေကို ကျေးလက်ကို ပြောင်းရွှေ့စေခဲ့တယ်။

Those who couldn't make the trip by foot were abandoned,

ခြေလျင်ခရီးကို မသွားနိုင်သူတွေကို ထားရစ်ပြီး မရေမတွက်နိုင်တဲ့

separating countless families.

မိသားစုတွေကို ကွဲကွာသွားတယ်။

In this new regime, every citizen was stripped of their belongings

ဒီအစိုးရသစ်မှာ နိုင်ငံသားတိုင်းဟာ ဥစ္စာပစ္စည်းတွေ သိမ်ယူခံရပြီး

and given the same clothes and haircut.

တူညီတဲ့ အဝတ်အစားနဲ့ ဆံပင်ပုံစံကိုပေးတယ်။

Private property, money, and religion were outlawed.

ကိုယ်ပိုင် ပိုင်ဆိုင်မှု၊ ငွေကြေးနဲ့ ဘာသာရေးကို တားမြစ်ထားတယ်။

The new agricultural workforce was expected to produce

စိုက်ပျိုးရေး လုပ်သားသစ်တွေကို မဖြစ်နိုင်တဲ့

impossible amounts of rice,

ဆန်ပမာဏ ထုတ်လုပ်ဖို့ လိုလားပြီး

and local leaders would be killed if they couldn’t fulfill quotas.

ခွဲတမ်းမပြည့်ရင် ဒေသခံ ခေါင်းဆောင်တွေဟာ အသတ်ခံရမယ်။

Many prioritized their orders to the capital above feeding workers.

အများအပြားက အလုပ်သမားတွေကို ကျွေးဖို့ထက် မြို့တော် အမိန့်စာတွေကို ဦးစားပေးကြတယ်။

Underfed, overworked, and suffering from malaria and malnutrition,

ဝဝလင်လင် မစားရတာ၊ အလုပ်ပိမှု၊ ငှက်ဖျားရောဂါနဲ့ အာဟာရချို့တဲ့မှုကြောင့်

thousands perished.

လူထောင်ချီ သေဆုံးခဲ့တယ်။

The Khmer Rouge members enforcing the system were no safer.

ဒီစနစ်ကို ကျင့်သုံးတဲ့ ခမာနီ အဖွဲ့ဝင်တွေက ပိုမလုံခြုံဘူး။

When their plan failed to produce rice at the expected rates,

မျှော်မှန်းထားတဲ့နှုန်းအတိုင်း ဆန်မထုတ်လုပ်နိုင်တဲ့အခါ

Khmer Rouge leadership became paranoid.

ခမာနီခေါင်းဆောင်တွေဟာ ယုံမှားသံသယဖြစ်လာတယ်။

They believed that internal enemies were trying to sabotage the revolution,

ပြည်တွင်းရန်သူတွေက တော်လှန်ရေးကို တမင် ဖျက်ဆီးဖို့ ကြိုးပမ်းနေတယ်လို့ ယုံကြည်ကာ

and they began arresting and executing anyone perceived as a threat.

ခြိမ်းခြောက်မှုလို့ ယူဆရသူတိုင်းကို စတင် ဖမ်းဆီး ကွပ်မျက်ခဲ့တယ်။

This brutality continued for almost four years.

ဒီရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုက လေးနှစ်နီးပါး ဆက်လက်ဖြစ်ပွားနေခဲ့တယ်။

Finally, in 1979, Vietnamese troops

နောက်ဆုံး ၁၉၇၉ ခုနှစ်မှာ ဘက်ပြောင်း ခမာနီ

working alongside defected Khmer Rouge members took control of the country.

အဖွဲ့ဝင်တွေနဲ့အတူ လုပ်ဆောင်နေတဲ့ ဗီယက်နမ် တပ်တွေက တိုင်းပြည်ကို ထိန်းချုပ်ခဲ့တယ်။

This political upheaval triggered yet another civil war

ဒီနိုင်ငံရေး ကသောင်းကနင်းဖြစ်မှုက ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်တွေအထိ မပြီးဆုံးတဲ့

that wouldn’t end until the 1990s.

နောက်ထပ် ပြည်တွင်းစစ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့တယ်။

In the years that followed,

နောက်ပိုင်းနှစ်တွေမှာ

there was no easy path to justice for victims and their families.

သေဆုံးသူတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့မိသားစုတွေအတွက် တရားမျှတမှု ရရှိဖို့က မလွယ်ကူခဲ့ဘူး။

A hybrid UN-Cambodian tribunal was established in 2003,

ပေါင်းစပ်ကုလ-ကမ္ဘောဒီးယားခုံရုံးကို ၂၀၀၃ ခုနှစ်မှာ စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပေမဲ့

but it only tried Khmer Rouge in the topmost leadership positions.

ထိပ်တန်းခေါင်းဆောင် ရာထူးတွေထဲက ခမာနီတွေကိုသာ စစ်ဆေးခဲ့တယ်။

Lower level Khmer Rouge members appeared in court as well,

အောက်ခြေအဆင့် ခမာနီအဖွဲ့ဝင်တွေကိုလည်း တရားရုံးမှာ ရုံးထုတ်ခဲ့ပေမဲ့

but they weren't placed on trial.

ရုံးတင်စစ်ဆေးတာမလုပ်ခဲ့ဘူး။

Instead, they gave testimony and offered insight

ဒီအစား သူတို့က အထက်လူကြီးတွေရဲ့ ရာဇ၀တ်မှုများကို ကျူးလွန်စေတဲ့

into the cruel system that had enabled their superiors’ crimes.

ရက်စက်တဲ့ စနစ်အကြောင်း သက်သေခံကာ အတွင်းသဘောကို ပေးခဲ့သည်။

Some of these perpetrators were even legally acknowledged as victims,

တချို့ ကျူးလွန်သူတွေက သူတို့ရဲ့ အသက်အန္တရာယ်ကို ကြောက်ရွံ့ပြီး

because they constantly feared for their lives

မိမိကိုယ်ကိုယ်ကာကွယ်ဖို့ အကြမ်းဖက်မှုကို

and committed violence as a means of self-preservation.

ကျူးလွန်တာကြောင့် သားကောင်တွေလို့တောင် တရားဝင် အသိအမှတ်ပြုခံရတယ်။

This perception of low level Khmer Rouge members

ကျူးလွန်သူတွေဆိုတာထက် အဆင့်နိမ့် ခမာနီအဖွဲ့ဝင်တွေအပေါ်

as victims rather than perpetrators extended beyond the courtroom.

သားကောင်တွေအဖြစ် အမြင်က တရားခွင်ကို ကျော်လွန်သွားခဲ့တယ်။

Like other Cambodians, most Khmer Rouge members lost family,

အခြား ကမ္ဘောဒီးယားလူမျိုးတွေလိုပဲ ခမာနီ အဖွဲ့ဝင်အများစုဟာ မိသားစု ဆုံးရှုံး၊

suffered hunger, were stripped of their homes and belongings,

ငတ်မွတ်မှုဒဏ် ခံစားရကာ သူတို့ရဲ့ နေအိမ်တွေနဲ့ ပစ္စည်းတွေကို ဖယ်ရှားခံရပြီး

and were overworked to exhaustion.

အလုပ်ပိကာ ပင်ပန်းခဲ့ရတယ်။

And the paranoia amongst Khmer Rouge leadership

ခမာနီခေါင်းဆောင်မှုကြား သံသယလွန်ကဲမှုက

had led to a higher rate of execution for Khmer Rouge members

ခမာနီအဖွဲ့ဝင်တွေကို ကွပ်မျက်မှုနှုန်းက တိုင်းရင်းသားအများစုထက်

than the ethnic majority population.

ပိုမိုမြင့်မားစေခဲ့တယ်။

As a result, many Cambodians today don't just see the genocide

အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ဒီနေ့ခေတ် ကမ္ဘောဒီးယား များစွာက လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုကို လူနည်းစု

as one committed against ethnic minority groups,

လူမျိုးစုတွေကို ကျူးလွန်ရုံမက ပြည်သူတစ်ရပ်လုံးအပေါ်

but also as a broad campaign of violence impacting the entire population.

သက်ရောက်တဲ့ ကျယ်ပြန့်တဲ့ အကြမ်းဖက် လှုပ်ရှားမှုအဖြစ်လည်း ရှုမြင်ကြတယ်။

As of 2021, only three people have received prison sentences.

၂၀၂၁ ခုနှစ်အထိ ထောင်ဒဏ် ချမှတ်ခံရသူ ၃ ဦးသာ ရှိတယ်။

Many victims would like the tribunal

ကျူးလွန်ခံရသူအများအပြားဟာ ခုံအဖွဲ့အား

to pursue further trials of Khmer Rouge leaders.

ခမာနီခေါင်းဆောင်တွေကို ဆက်လက်စစ်ဆေးဖို့ လိုလားကြတယ်။

However, a 2018 national survey revealed

ဒါပေမဲ့ ၂၀၁၈ ခုနှစ် နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ စစ်တမ်းတစ်ခုအရ

that most victims feel the tribunal has contributed to justice.

ခုံရုံးဟာ တရားမျှတမှုကို အထောက်အကူပေး တယ်လို့ တရားခံအများစုက ယူဆကြတယ်။

In the wake of such tragedy,

ဒီလိုမျိုး အဖြစ်ဆိုးကြီးနောက်မှာ

it’s tempting to paint conflicts in simplistic terms—

အုပ်စုတစ်စုကို ဖိနှိပ်သူ၊ အခြားတစ်စုကို အဖိနှိပ်ခံအဖြစ် သဘောထားကာ

casting one group as oppressor and the other as oppressed.

ရိုးရှင်းတဲ့ စကားရပ်တွေနဲ့ ပဋိပက္ခတွေကို ခြယ်မှုန်းဖို့ သွေးဆောင်နေတာပါ။

But many Cambodians live with a more complex reality.

ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘောဒီးယား များစွာဟာ ပိုရှုပ်ထွေးတဲ့ အရှိတရားနဲ့ နေထိုင်တယ်။

Everyone suffered, even those who contributed to the suffering of others.

လူတိုင်း ဒုက္ခရောက်ကြရတယ်၊ အခြားသူတွေကို ဒုက္ခပေးသူတွေတောင်ပါ။

This perception doesn’t excuse any acts of violence.

ဒီအမြင်က ဘယ်အကြမ်းဖက် လုပ်ရပ်တွေကိုမှ လွတ်ငြိမ်းခွင့်မပေးဘူး။

But how a society remembers traumatic events

ဒါပေမဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းက ဒုက္ခ ရောက်တဲ့ အဖြစ်တွေကို မှတ်မိနေပုံက

plays a part in who is seen as victim, who is seen as perpetrator,

သားကောင်အဖြစ် အမြင်ခံရသူ၊ ကျူးလွန်သူအဖြစ် အမြင်ခံရသူနဲ့

and how a shattered society can build a path into the future.

ကွဲအက်နေတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းဟာ အနာဂတ်လမ်း ကြောင်းကို တည်ဆောက်နိုင်ပုံမှာပါ၀င်တယ်။