The psychology behind irrational decisions - Sara Garofalo

Бид яагаад рациональ бус шийдвэр гаргадаг вэ? - Сара Гарофало

Translator: eacanhu e Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa

Let's say you're on a game show.

Та шоунд оролцож байна гэж бодъё.

You've already earned $1000 in the first round

Эхний шатанд 1000 доллар хожоод байсан танд

when you land on the bonus space.

шагнал таарчээ.

Now, you have a choice.

Танд хоёр сонголт байгаа.

You can either take a $500 bonus guaranteed

Та 500 доллар баталгаатай авч болно.

or you can flip a coin.

Эсвэл зоос шидэж болно.

If it's heads, you win $1000 bonus.

Хэрвээ сүлд буувал та 1000 доллар хожно.

If it's tails, you get no bonus at all.

Харин тоо буувал та ямар ч шагнал авахгүй.

In the second round, you've earned $2000 when you land on the penalty space.

Хоёр дахь шатанд 2000 доллар байсан танд энэ удаад шийтгэл таарчээ.

Now you have another choice.

Одоо танд өөр сонголтууд байгаа.

You can either take a $500 loss,

Та 500 доллараа шууд алдаж болно.

or try your luck at the coin flip.

Эсвэл зоос шидэж азаа үзэх боломжтой.

If it's heads, you lose nothing,

Хэрвээ сүлд буувал та юу ч алдахгүй,

but if it's tails, you lose $1000 instead.

харин тоо таарвал та 1000 доллар алдана.

If you're like most people,

Хэрэв та бусдын адил бол

you probably chose to take the guaranteed bonus in the first round

та эхний шатанд баталгаатай шагналаа аваад,

and flip the coin in the second round.

хоёрдугаар шатанд зоос шидэх байсан.

But if you think about it, this makes no sense.

Гэхдээ үүнийг бодоод үзвэл ойлгомжгүй санагдана.

The odds and outcomes in both rounds are exactly the same.

Учир нь энэ хоёр шатны эцсийн үр дүн нь яг адилхан.

So why does the second round seem much scarier?

Тэгвэл яагаад хоёр дахь шат илүү аюултай санагдаж байна вэ?

The answer lies in a phenomenon known as loss aversion.

Хариулт нь алдагдлаас айх үзэгдэлд оршдог.

Under rational economic theory,

Эдийн засгийн онолоор

our decisions should follow a simple mathematical equation

бид шийдвэрээ энгийн математик тэгшитгэл ашиглан

that weighs the level of risk against the amount at stake.

ашгийг алдагдалд хувааж гаргах ёстой.

But studies have found that for many people,

Гэвч судалгаагаар маш олон хүмүүсийн хувьд

the negative psychological impact we feel from losing something

ямар нэгэн зүйлийг алдсанаас үүсдэг сэтгэлзүйн сөрөг нөлөө нь

is about twice as strong as the positive impact of gaining the same thing.

тухайн зүйлээ олж авахад үүсдэг эерэг нөлөөнөөс хоёр дахин хүчтэй байдаг.

Loss aversion is one cognitive bias that arises from heuristics,

Алдагдалаас айх нь хьюристикээс үүсдэг сэтгэхүйн гажуудал юм.

problem-solving approaches based on previous experience and intuition

Асуудал шийдвэрлэхэд өмнөх туршлага болон зөн совин нь

rather than careful analysis.

нарийн шинжилгээнээс илүү нөлөөлдөг байна.

And these mental shortcuts can lead to irrational decisions,

Эдгээр сэтгэхүйн товчилборууд нь бодлогогүй шийдвэрт хүргэдэг ба

not like falling in love

эдгээр нь хүнд дурлах,

or bungee jumping off a cliff,

хаднаас үсрэхтэй огт адилгүй.

but logical fallacies that can easily be proven wrong.

Харин буруу нь амархан батлагдахуйц логикийн эндүүрлүүд байдаг.

Situations involving probability are notoriously bad for applying heuristics.

Таамаглал бүхий нөхцөл байдлуудад хьюристик ашиглах нь буруу юм.

For instance, say you were to roll a die with four green faces and two red faces

Жишээлбэл, та 4 ногоон 2 улаан тал бүхий шоог

twenty times.

20 удаа хаялаа гэж бодъё.

You can choose one of the following sequences of rolls,

Та дараах дарааллуудаас сонгоод

and if it shows up, you'll win $25.

хэрвээ таарвал 25 доллар хожно.

Which would you pick?

Та алийг нь сонгох вэ?

In one study, 65% of the participants who were all college students

Оюутнуудаас авсан нэгэн судалгаагаар оролцогчдын 65% нь

chose sequence B

В дарааллыг сонгосон бөгөөд

even though A is shorter and contained within B,

А дараалал В-гээс илүү богино мөн В дотор агуулагдсан буюу

in other words, more likely.

өөрөөр хэлбэл, таарах илүү магадлалтай юм.

This is what's called a conjunction fallacy.

Үүнийг холбоосийн төөрөгдөл гэдэг.

Here, we expect to see more green rolls,

Бид илүү олон ногоон буулт бууна гэж бодсоноор

so our brains can trick us into picking the less likely option.

бидний тархи буруу хариултыг сонгоход хүргэдэг.

Heuristics are also terrible at dealing with numbers in general.

Хьюристик нь мөн тоотой асуудлуудад муу.

In one example, students were split into two groups.

Жишээлбэл, сурагчид хоёр баг болж

The first group was asked whether Mahatma Gandhi died before or after age 9,

эхний багт Махатма Ганди 9 наснаасаа өмнө үхсэн эсэх,

while the second was asked whether he died before or after age 140.

харин хоёр дахь багт 140 наснаасаа өмнө үхсэн эсэх талаар асуулт тавьсан байна.

Both numbers were obviously way off,

Аль аль нь хэтэрхий зөрж байсан ч,

but when the students were then asked to guess the actual age at which he died,

түүний нас барсан жинхэнэ насыг асуухад

the first group's answers averaged to 50

эхний багийнхан ойролцоогоор 50 гэсэн бол

while the second group's averaged to 67.

хоёр дох баг 67 орчим гэж хариулсан байна.

Even though the clearly wrong information in the initial questions

Анхны асуултанд илт буруу мэдээлэл агуулагдаж байгаа нь

should have been irrelevant,

тодорхой байсан хэдий ч,

it still affected the students' estimates.

энэ нь сурагчдын тооцоололд нөлөөлсөн байна.

This is an example of the anchoring effect,

Энэ нь зангууны нөлөөний жишээ бөгөөд

and it's often used in marketing and negotiations

ихэвчлэн сурталчилгаа, гэрээ хэлэлцээрт

to raise the prices that people are willing to pay.

хүмүүсийн төлөх төлбөрийг нэмэхэд ашиглагддаг байна.

So, if heuristics lead to all these wrong decisions,

Тэгвэл, хьюристик энэ бүх буруу шийдвэрт хүргэдэг юм бол

why do we even have them?

яагаад бидэнд байдаг юм бэ?

Well, because they can be quite effective.

Учир нь тэд заримдаа тун хэрэг болдог.

For most of human history,

Хүн төрөлхтний түүхийн ихэнх хэсэгт

survival depended on making quick decisions with limited information.

амьд үлдэх нь хязгаартай мэдээлэл ашиглан хурдан шийдвэр гаргахаас хамаарч байжээ.

When there's no time to logically analyze all the possibilities,

Бүх боломжийг логикийн дарааллаар бодож үзэх хугацаа хомс үед

heuristics can sometimes save our lives.

хьюристик заримдаа биднийг аварч чадна.

But today's environment requires far more complex decision-making,

Гэвч өнөөгийн орчинд илүү түвэгтэй шийдвэр гаргах хэрэгтэй байдаг ба

and these decisions are more biased by unconscious factors than we think,

ийм шийдвэрийг далд ухамсрын хүчин зүйлс гажуудуулдгийг бид анзаардаггүй бөгөөд

affecting everything from health and education

энэ нь улмаар эрүүл мэнд, боловсрол, санхүү

to finance and criminal justice.

шүүхийн тогтолцоо гээд бүх салбарт нөлөөлдөг.

We can't just shut off our brain's heuristics,

Бид тархиныхаа хьюристикийг унтрааж чадахгүй ч,

but we can learn to be aware of them.

түүнийг анхааралдаа авч чадна.

When you come to a situation involving numbers,

Хэрвээ та тоо,

probability,

магадлал,

or multiple details,

олон деталь бүхий асуудалтай тулгарвал

pause for a second

хэсэг хугацаанд завсарлаад

and consider that the intuitive answer might not be the right one after all.

таны зөн совин тань буруу ч байж магадгүй гэдгийг санаарай.