Inside the ant colony - Deborah M. Gordon

Translator: AhMaD N Reviewer: Ayan Organization

Think about all the things that need to happen

بیر لە هەموو ئەو شتانە بکەنەوە کە دەبێت ڕوو بدەن

for a human settlement to thrive:

بۆ پەرەپێدانی جێگیر بوونی مرۆڤ:

obtaining food,

بەدەست هێنانی خۆراك

building shelter,

درووست کردنی پەناگە

raising children and more.

بەخێو کردنی منداڵ، و شتی تریش.

There needs to be a way to divide resources,

دەبێت ڕێگەیەك هەبێت بۆ دابەش کردنی سامان،

organize major efforts

ڕێکخستنی ئەرکە سەرەکییەکان

and distribute labor efficiently.

و دابەش کردنی کار بە کارامەیی.

Now imagine having to do this without any sort of planning

ئێستاش بیر بکەنەوە هەموو ئەمانە بکەین بەبێ بوونی پلان

or higher level communication.

یاخود گفتوگۆیەکی ئاست بەرز

Welcome to the ant colony.

بەخێر بێن بۆ شانشینی مێروولە.

Ants have some of the most complex social organization

مێروولەکان خاوەن ئاڵۆزترین ڕێکخراوی کۆمەڵایەتین

in the animal kingdom,

لە شانشینی ئاژەڵان،

living in structured colonies

لە کۆمەڵەیەکی ڕێکدا دەژین

containing different types of members

کە چەندین ئەندامی جیاوازی لەخۆ دەگرێت

who perform specific roles.

هەر یەکەو ڕۆڵێکی تایبەتی هەیە

But although this may sound similar to some human societies,

ئەگەر چی ئەمە بە چەند کۆمەڵگەیەکی مرۆڤ دەچێت

this organization doesn't arise from any higher level decisions,

بەڵام ئەم کۆمەڵگەیە هیچ کات سەری هەڵنەداوە بە بڕیارێکی پلە بەرز

but is part of a biologically programmed cycle.

بەڵکو پەیوەستە بە کارنامەیەکی بایەلۆژی.

In many species,

لە زۆرینەی جۆرەکان

all the winged males and winged virgin queens

باڵدارە نێڕ و مێیەکان

from all the nearby colonies in the population

لە هەموو کۆمەڵەکانەوە

each leave from their different nests

هەر یەکەو لە هێلانەی جیاوازەوە دەچنە دەرەوە

and meet at a central place to mate,

و لە شوێنێك یەك دەگرن بۆ جووت بوون

using pheromones to guide each other to a breeding ground.

و فێرمۆن بەکار دەهێنن بۆ ناسینەوەی شوێنی یەکتری

After mating, the males die off,

دوای جووت بوون، نێرەکان دەمرن،

while females try to establish a new colony.

مێییەکانیش هەوڵی دادەمەزراندنی کۆمەڵەی نوێ دەدەن.

The few that are successful settle down in a suitable spot,

ئەوانەی سەر دەکەون لەم کارە لە شوێنێكی گونجاو دەمێننەوە،

lose their wings,

باڵەکانیان لە دەسەت دەدەن،

and begin laying eggs,

و دەست بە هێلکە دان دەکەن،

selectively fertilizing some using stored sperm they've saved up from mating.

هێلکەکان بە پیت دەکرێن لە ڕێگەی تۆوە هەڵگیراوەکان لەکاتی جووت بوون.

Fertilized eggs grow into female workers

هێلکە بەپیت کراوەکان دەبن بە کارمەندی مێ

who care for the queen and her eggs.

کە ئاگایان لە شاژن و هێلکەکانی دەبێت.

They will then defend the colony

و بەرگری لە کۆمەلەکە دەکەن

and forage for food,

بەدوای خواردنیشدا دەگەڕێن،

while unfertilized eggs grow into males

بەڵام هێلکە بەپیت نەکراوەکان دەبن بە نێر

whose only job is to wait until they are ready to leave the nest

کە تاکە ئەرکیان چاوەڕێ کردنە تاوەکو شانەکە جێ دێڵن

and reproduce, beginning the cycle again.

و دەست بە زاوزێ بکەن و خولەکە دووبارە دەکەنەوە.

So how do worker ants decide what to do and when?

کەواتە چۆن مێرووە کرێکارەکان بڕیار دەدەن چی بکەن و کەی بیکەن؟

Well, they don't really.

لە ڕاستیدا، بڕیار نادەن.

Although they have no methods of intentional communication,

هەرچەندە هیچ جۆرێك لە گفتوگۆ نییە لە ناویان،

individual ants do interact with one another

بەڵام جۆرێك لە پەیوەندی نێوان تاکی مێرولەکان هەیە

through touch, sound and chemical signals.

لە ڕێگەی دەست لێدان، دەنگ، و ئاماژەی کیمیایی.

These stimuli accomplish many things

ئەم ئاماژانە چەندین ئەرك ئەنجام دەدەن

from serving as an alarm to other ants if one is killed,

وەك ئاگاداریەك بۆ مێروولەکان کاتێك یەکێکیان دەمرێت،

to signaling when a queen is nearing the end of her reproductive life.

یاخود ئاماژەیەك کەوا بەپیت کردنی شاژن کۆتایی دێت.

But one of the most impressive collective capabilities of an ant colony

بەڵام یەکێك لە سەرنجڕاکێشترین تواناکانی کۆمەڵەی مێرولە

is to thoroughly and efficiently explore large areas

ئەوەیە کە دەتوانن بە وردی لە شوێنە فراوانەکان بگەڕێن

without any predetermined plan.

بەبێ هیچ بڕیارێکی پێشەکی.

Most species of ants have little or no sense of sight

زۆربەی جۆرەکانی مێرولە نابینان یاخود کەم دەبینن

and can only smell things in their vicinity.

و تەنها دەتوانن بۆنی شتی نزیك بکەن.

Combined with their lack of high level coordination,

لەگەڵ بوونی کەمی هەماهەنگی،

this would seem to make them terrible explorers,

وەك گەڕیدەیەکی خراپ دەردەکەوەن،

but there is an amazingly simple way

بەڵام شێوازێكی ناوازە هەیە

that ants maximize their searching efficiency;

کەوا توانای گەڕان لای مێرولە زیاد دەکات؛

by changing their movement patterns

بە ڕێگەی گۆڕانی شێوازی جوڵەکانیان

based on individual interactions.

لە کارلێکە تاکە کەسییەکان.

When two ants meet,

کە دوو مێروولە یەکتر دەبینن،

they sense each other by touching antennae.

هەست بە یەکتری دەکەن لە ڕێگەی ڕیشاڵی هەستەوە.

If there are many ants in a small area this will happen more often

و ئەمە زیاتر ڕوودەدات لە شوێنێ بچووكی پڕ مێروو

causing them to respond by moving

و وادەکات بجووڵێن

in more convoluted, random paths in order to search more thoroughly.

بەرەو شوێنی جیاواز تاکو ئاسانتر بگەڕێن.

But in a larger area, with less ants, where such meetings happen less often,

بەڵام لە شوێنی فراواندا کاتێك لێکدان کەمترە،

they can walk in straight lines to cover more ground.

دەتوانن بە هێڵێکی ڕاست بڕۆن تاکو زۆرترین خاك داپۆشن.

While exploring their environment in this way,

کاتێك لە ژینگەکەیان دەکۆڵیتەوە،

an ant may come across any number of things,

دەبینیت مێروولە تووشی زۆر شت دەبێت،

from threats or enemies, to alternate nesting sites.

وەك ترساندن، دووژمن، یان دۆزینەوەی هێلانەی نوێ.

And some species have another capability known as recruitment.

و هەندێك جۆر تایبەتمەندییەکیان هەیە بە ناوی سەربازگیری.

When one of these ants happens to find food,

کاتێك مێروولەیەك خواردن دەدۆزێتەوە،

it will return with it, marking its path with a chemical scent.

بە هەمان شوێندا دەگەڕێتەوە و بۆنێکی کیمیایی جێ دەهێلێت.

Other ants will then follow this pheromone trail,

و مێروولەکانی تر شوێنی فێرمۆنەکە دەکەون،

renewing it each time they manage to find food and return.

و بۆنەکە نوێ دەکەنەوە هەر کات خواردن دەدۆزنەوە.

Once the food in that spot is depleted,

و کاتێك خواردن کەم دەبێتەوە،

the ants stop marking their return.

چیتر ڕێگەکە نیشانە ناکەن.

The scent dissipates and ants are no longer attracted to that path.

بۆنەکە نامێنێت وچیتر بەم ڕێگەیەدا ناڕۆن.

These seemingly crude methods of search and retrieval

ئەم شێوازەی گەڕان و پشکنینە ئاسانە

are, in fact, so useful that they are applied in computer models

لە ڕاستیدا، زۆر بەسودن کەوا لە کۆمپیوتەریش بەکاردێت

to obtain optimal solutions from decentralized elements,

بۆ چارەسەر کردنی کێشە لاوەکییەکان،

working randomly and exchanging simple information.

کە بە شێوازێکی هەڕەمەکی وئاسان زانیاری دەگوازنەوە.

This has many theoretical and practical applications,

ئەمە چەندین بەکارهێنانی بیردۆزی و کرداری هەیە،

from solving the famous traveling salesman problem,

وەك چارەسەری کێشەی فرۆشیارە ناودارەکە،

to scheduling computing tasks and optimizing Internet searches,

و ڕێكخستنی ئەرکەکانی کۆمپیوتەر و بەهێزکردنی گەڕان لە ئینتەرنێت،

to enabling groups of robots to search a minefield

و بۆ دۆزینەوەی مین لە ڕێگەی ڕۆبۆتەکان

or a burning building collectively, without any central control.

یاخود ئاگردان لە باڵەخانەیەك بەبێ چاودێری سەرەکی.

But you can observe these fascinatingly simple, yet effective, processes directly

دەتوانی ڕاستەوخۆ ئەم کردارە ئاسان و کاریگەرە ببینیت

through some simple experiments,

لە ڕێگەی هەندێك تاقی کردنەوە،

by allowing ants to enter empty spaces of various sizes

بە خستنی کۆمەڵێك مێروولە بۆ چەند جۆرە شوێنێك

and paying attention to their behavior.

و بایەخ بدەێتە ڕەفتاریان.

Ants may not be able to vote, hold meetings or even make any plans,

ڕەنگە مێروولەکان نەتوانن دەنگ بدەن، یان کۆببنەوە و پلان دابڕێژن،

but we humans may still be able to learn something

بەڵام ئێمەی مرۆڤ دەتوانین شتێك لەوان فێربین

from the way that such simple creatures

بە جۆرێک کە ئەم بونەوەرە سادانە

are able to function so effectively in such complex ways.

دەتوانن ئەم کارانە بەم ڕێگە قورسانە بە کارامەیی بکەن.