The mysterious science of pain - Joshua W. Pate

Translator: Lona Hamasalih Reviewer: halo fariq

In 1995, the British Medical Journal

لە ساڵی ١٩٩٥دا، لە گۆڤارێکی پزیشکی بەڕیتانیدا

published an astonishing report about a 29-year-old builder.

ڕاپۆرتێکی سەرسوڕهێنەر دەربارەی وەستایەکی خانووی تەمەن ٢٩ ساڵ بڵاوکرایەوە.

He accidentally jumped onto a 15-centimeter nail,

بەڕێکەوت باز دەداتە سەر بزمارێکی ١٥ سانتیمەتری،

which pierced straight through his steel-toed boot.

کە ڕاستەوخۆ دەچێتە ناو پووتە پۆڵایینیەکەیەوە،

He was in such agonizing pain that even the smallest movement was unbearable.

لە ئازارێکی ئەوەندە سەختدابوو، بەرگەی بچوکترین جوڵەی نەدەگرت.

But when the doctors took off his boot, they faced a surprising sight:

کاتێک دکتۆرەکان پوتەکەیان لەپێیدا داکەند، ڕووبەڕووی دیمەنێکی چاوەڕواننەکراو بوونەوە

the nail had never touched his foot at all.

بزمارەکە بەهیچ شێوەیەک بەر پێی نەکەوتبوو.

For hundreds of years,

بۆ سەدەها ساڵ،

scientists thought that pain was a direct response to damage.

زاناکان پێیان وابوو ئازار وەڵامدانەوەیەکی ڕاستەوخۆیە بۆ برینداربوون.

By that logic, the more severe an injury is, the more pain it should cause.

بەپێی ئەو لۆجیکە، هەتا برینەکە سەختتر بێت، ئازارەکەی زیادتر دەبێت.

But as we’ve learned more about the science of pain,

بەڵام لەگەڵ زانینی زیاترمان دەربارەی زانستی ئازار،

we’ve discovered that pain and tissue damage don’t always go hand in hand,

زانیمان کە ئازار و برینداربوونی شانەکان هەمیشە دەست لەناو دەست نارۆن،

even when the body’s threat signaling mechanisms are fully functioning.

تەنانەت ئەگەر میکانیزمی مەترسییە گوێزەرەوەکانی جەستەش بە تەواوی کاربکەن.

We’re capable of experiencing severe pain out of proportion to an actual injury,

دەتوانین هەست بە ئازارێکی زۆر سەخت بکەین ئەگەر بریندارییەکی ڕاستەوخۆش بوونی نەبێت.

and even pain without any injury,

تەنانەت ئازار بەبێ هیچ برینێک.

like the builder, or the well-documented cases of male partners

وەک وەستاکە، یان کەیسی هاوسەری ئافرەتە

of pregnant women experiencing pain during the pregnancy or labor.

دووگیانەکان کە هەست بە ئازاری ژنەکانیان دەکەن لەکاتی دووگیانی و منداڵبوندا.

What’s going on here?

چی ڕودەدات لێرە؟

There are actually two phenomena at play:

لە ڕاستیدا دوو دیاردە هەیە لێرەدا:

the experience of pain, and a biological process called nociception.

ئەزمونکردنی ئازار، لەگەڵ پرۆسەیەکی بایۆلۆجی پێی دەوترێت پەرچەئازار.

Nociception is part of the nervous system’s protective response

پەرچەئازار کاردانەوەیەکی پارێزەری کۆئەندامی دەمارە

to harmful or potentially harmful stimuli.

بۆ هاندەری زیانبەخش یان نیمچە زیانبەخش.

Sensors in specialized nerve endings

هەستەوەرەکان لەکۆتاییە دەمارە تایبەتمەندەکاندا

detect mechanical, thermal, and chemical threats.

هەڕەشە کیمیاییەکان، میکانیکییەکان و گەرمییەکان دەناسنەوە.

If enough sensors are activated,

ئەگەر بڕی تەواو لە هەستەوەرەکان چالاک ببن.

electrical signals shoot up the nerve to the spine and on to the brain.

ئاماژە کارەباییەکان بە دەماردا دەڕۆن بۆ دڕکە پەتک و پاشان بۆ دەماخ.

The brain weighs the importance of these signals

دەماخ گرنگی ئەم ئاماژانە دەپێوێت

and produces pain if it decides the body needs protection.

و ئازار دروست دەکات ئەگەر بڕیار بدات کە جەستە پێویستی بە پاراستن هەیە.

Typically, pain helps the body avoid further injury or damage.

ئاسایی، ئازار یارمەتی جەستە دەدات لە دوورکەوتنەوە لە زیان و برینداربوونی زیاتر.

But there are a whole set of factors besides nociception

بەڵام شان بە شانی پەرچەئازار چەندین فاکتەری دیکە هەن

that can influence the experience of pain— and make pain less useful.

کە دەتوانن ببنە هۆی دروست بوونی ئازار- و کەمکردنەوەی سوودی ئازار

First, there are biological factors that amplify nociceptive signals to the brain.

یەکەم، فاکتەری بایۆلۆجی هەن کە ئاماژەی پەرچە ئازار بۆ دەماخ زیاد دەکەن.

If nerve fibers are activated repeatedly,

ئەگەر دەمارە خانەکان بە بەردەوامی چالاک ببنەوە،

the brain may decide they need to be more sensitive

ڕەنگە دەماخ بڕیاری زیاتر هەستیار بوونیان بدات

to adequately protect the body from threats.

بۆ پاراستنی باشی جەستە لە هەڕەشەکان.

More stress sensors can be added to nerve fibers

دەکرێت هەستەوەری هەستیارتر زیاد بکرێت بۆ دەمارە خانەکان

until they become so sensitive that even light touches to the skin

هەتا ئەوەندە هەستیار دەبن کە بچوکترین دەست لێدان لەپێست

spark intense electrical signals.

ئاماژەی کارەبایی بەهێز دروست بکەن.

In other cases,

لە دۆخی دیکەدا،

nerves adapt to send signals more efficiently, amplifying the message.

دەمارەکان ڕادێن بە باشتر ناردنی ئاماژەکان، بە گەورەکردنی پەیامەکە.

These forms of amplification

ئەم جۆرە گەورەکردنە

are most common in people experiencing chronic pain,

زیاتر لەو کەسانەدا باوە کە ئازاری درێژخایەنیان هەیە

which is defined as pain lasting more than 3 months.

بەو ئازارانە دەگوترێت کە ٣ مانگ زیاتر دەخایەنن.

When the nervous system is nudged into an ongoing state of high alert,

کاتێک کۆئەندامی دەمار لە دۆخێکی چالاکی زۆردا دەبێت

pain can outlast physical injury.

دەکرێت ئازار کەمتر بێت بەراورد بە زیانی فیزیکی.

This creates a vicious cycle in which the longer pain persists,

ئەمەش سوڕێکی دزێو دروست دەکات لەگەڵ درێژتر بوونی کاتی ئازارەکە

the more difficult it becomes to reverse.

چارەسەرکردنی سەختتر دەبێت

Psychological factors clearly play a role in pain too,

ڕوونە کە هۆکاری دەروونیش ڕۆڵی هەیە لە ئازاردا.

potentially by influencing nociception and by influencing the brain directly.

بە هاندانی پەرچەئازار و هاندانی ڕاستەوخۆی دەماخ.

A person’s emotional state, memories,

دۆخی دەروونی کەسێک، یادەوەری،

beliefs about pain and expectations about treatment

بڕوای بە ئازار و پێشبینی بۆ چارەسەر

can all influence how much pain they experience.

دەتوانن کاریگەرییان هەبێت لەسەر ئەوەی چەند هەست بە ئازار دەکەن

In one study,

لە لێکۆڵینەوەیەکدا،

children who reported believing they had no control over pain

ئەو منداڵانەی پێیان وابوو هیچ دەسەڵاتێکیان لە کۆنتڕۆڵکردنی ئازاردا نییە

actually experienced more intense pain

لە ڕاستیدا زیاتر هەستیان بە ئازاری سەخت دەکرد

than those who believed they had some control.

بەراورد بەوانەی پێیان وابوو بە شێوەیەک دەتوانن کۆنتڕۆڵی بکەن.

Features of the environment matter too:

هۆکارە ژینگەییەکانیش گرنگن

In one experiment,

لە تاقیکردنەوەیەکدا،

volunteers with a cold rod placed on the back of their hand

خۆبەخشەکان توڵێکی سارد دەخرایە سەر دەستیان

reported feeling more pain when they were shown a red light than a blue one,

ئەوانەی ڕوناکی سوریان نیشان دەدرا زیاتر هەستیان بە ئازار دەکرد لەچاو ڕووناکی شین

even though the rod was the same temperature each time.

لەگەڵ ئەوەشدا کە تووڵەکە لە هەردوو کاتەکەدا هەمان پلەی گەرمی هەبوو.

Finally, social factors like the availability of family support

لە کۆتاییدا، هۆکاری کۆمەڵایەتیش وەک هەبوونی پاڵپشتی خێزان

can affect perception of pain.

دەتوانێت کاریگەری لەسەر تێگەیشتنی ئازار هەبێت.

All of this means that a multi-pronged approach to pain treatment

ئەمانە مانای ئەوەن ڕێگەیەکی درێژی چەند لایەن بۆ چارەسەرکردنی ئازار هەن

that includes pain specialists, physical therapists, clinical psychologists, nurses

،کە پزیشک، شارەزای چارەسەری سروشتی پزیشکی دەروونی، پەرستار

and other healthcare professionals is often most effective.

و شارەزایانی تەندروستی دیکەی تێدا زۆرترین کەریگەرییان دەبێت.

We’re only beginning to uncover the mechanisms behind the experience of pain,

تازە دەست دەکەین بە دەرخستنی میکانیزمەکانی پشت ئەزمونکردنی ئازار،

but there are some promising areas of research.

بەڵام چەند جێیەکی دڵخۆشکەر هەن لە لێکۆڵینەوەکاندا.

Until recently,

هەتا لەم دواییانەدا،

we thought the glial cells surrounding neurons were just support structures,

پێمانوابوو خانەکانی گلیال کە چواردەوری دەمارە خانەکان دەدەن تەنها خانەی پاڵپشتن،

but now we know they have a huge role in influencing nociception.

بەڵام ئێستە دەزانین کە ڕۆڵێکی زۆر گەورەیان هەیە لە هاندانی پارچەئازاردا.

Studies have shown that disabling certain brain circuits in the amygdala

لێکۆڵینەوەکان دەریان خستووە؛ لەکارخستنی هەندێک سوڕی مێشک لە ئەمیگدالا

can eliminate pain in rats.

لە جرجدا دەتوانێت ئازار لەناوببات.

And genetic testing in people with rare disorders

هەروەها پشکنینی جینات لەو کەسانەدا کە نەخۆشی دەگمەنیان هەیە

that prevent them from feeling pain

و ناهێڵێت هەست بە ئازار بکەن

have pinpointed several other possible targets for drugs

چەندین نیشانەی دیکەی بۆ دەرمان دیاریکردووە

and perhaps eventually gene therapy.

و بەهۆی ئەمەشەوە بەرەو چارەسەری جینات.