What’s the point(e) of ballet? - Ming Luke

Translator: Ayan Organization Reviewer: Parikhan Ismail

A baby cursed at birth. A fierce battle of good and evil.

منداڵێكی نەفرەت لێکراو لە کاتی لەدایك بوونیدا. جەنگێکی سەخت لە باشی و بەدی.

A true love awoken with a kiss.

خۆشەویستی راستەقینە بە ماچێك بە ئاگادێت.

Sleeping Beauty is one of the world’s favorite folktales.

جوانکیلە خەوتووەکە یەکێکە لە چیرۆکە خواستراوەکانی دونیا.

But one of its most famous renditions tells the story without a single word.

بەڵام یەکێك لە بەناو بانگترین ڕێگەکانی نواندن گوتنی چیرۆکەکەیە بەبێ هیچ وشەیەك.

Since premiering in 1890,

لە یەکەم نمایشەوە لە ساڵی ١٨٩٠،

"The Sleeping Beauty" has become

جوانکیلە خەوتووەکە" بوو بە

one of the most frequently staged ballets in history.

یەکێک لەو نمایشە بالێیەی زۆرترین جار دووبارە کراوەتەوە لە مێژوودا.

So what makes this piece so beloved?

کەواتە چ شتێك وای لەو پارچەیە کردووە زۆر خۆشەویست بێت؟

And what exactly does ballet bring to this— or any other story?

و بە تەواوەتی چ شتێك بالێی گەیاند بەوە— یاخود هەر چیرۆکێکی تر؟

At the heart of ballet are dozens of gestures

لە دڵی بالێ دا دەرزەنێك ئاماژە هەیە

that dancers painstakingly perfect over thousands of hours of practice.

ئەو سەماکارانە بەشێوەیەکی نموونەیی وریان لەماوەی هەزارەها کاتژمێری مەشق کردن.

This unique set of gestures has been used for centuries,

ئەو کۆمەڵە ئاماژە بێهاوتایەی بۆ چەند سەدەیەك بەکار هێنراوە،

each movement rich with meaning and history.

هەر جوڵەیەك بە مانا و مێژووەکەی دەوڵەمەندە.

But you don’t need to study them to understand ballet,

بەڵام بۆئەوەی لە بالێ تێبگەیت پێویستت بەوە نییە کە بیخوێنیت،

any more than you need to study music to be moved by a song.

زیاتر لەوەی پێویستتە مۆسیقا بخوێنیت بۆ ئەوەی گۆرانیەك بگوازیتەوە.

And just as composers combine notes and phrases to form pieces of music,

و دەرهێنەرەکان دەستەواژەکان و تێبینیەکان کۆدەکەنەوە بۆ پێکهێنانی پارچەیەك مۆسیقا،

choreographers string these gestures together with new movements

ڕێکخەری سەماکە ئەو ئاماژانە لەگەڵ جوڵەیەکی تازە بەیەکەوە دەلکێنێت

to form expressive combinations.

بۆ پێکهێنانی دەربڕینێکی تێکەڵە.

Working alongside the orchestra’s live score,

بە کارکردنی هاوشان بە ئاماری ڕاستەوخۆی ئۆڕکێستراکە،

ballerinas precisely perform these combinations to convey narrative,

سەماکەرانی بالێ بەوردیی ئەو تێکەڵانە دەنوێنن بۆ گواستنەوەی چیرۆکەکە،

emotion, and character.

سۆز و کەسایەتی.

In "The Sleeping Beauty’s" opening scene,

لە دیمەنی دەستپێکی "جوانکیلە خەوتووەکە"،

a flurry of techniques depicts the fairy court

زنجیرەیەك لە تەکنیك وێنەی دادگایەکی ئەفسانەیی دەکات

bestowing gifts on baby Princess Aurora.

پێدانی دیاری بەسەر شازادە ئارۆرا.

The Fairy of Generosity delicately walks “en pointe”—

پەری بەخشندەیی بە نەرم و نیانیەوە "en pointe"

meaning on the tips of her toes—

واتە لەسەر نوکی پەنجەکانی پێی--

in step with the light plucking of violins.

لە هەنگاو لەگەڵ لێدانی ڕووناکی کەمانەکان.

The ballerina moves in perfect harmony with the music,

سەماکاری بالێکە بە گونجاویەکی نموونەیی دەجوڵێت لەگەڵ مۆسیقاکە،

even mimicing the violins’ trill with an elegant bourrée.

تەنانەت لاسایی کردنەوەی لەرەی کەمانەکە بە بێهۆشیەکی جوانەوە.

The Fairy of Temperance, bestowing the gift of strong will on Aurora,

پەری یەکسانی، دیاریەکی لە ویستی بەهێز بەخشی بە ئارۆرا،

is choreographed as if shooting bolts of electricity from her fingers.

سەماکە ڕێک دەخرێت وەك ئەوەی پروشکی کارەبایی لە پەنجەکانیەوە دەربچێت.

She bounds across the stage,

ئەو پابەند دەبێت بە شانۆکەوە،

spinning with quick chaînés before decisively jetéing.

پیاهەڵدانی خێرای یەك لەدوای یەك بەرلەوەی یەکلایی ببێتەوە.

Some movements are even more literal than this.

هەندێك لە جوڵەکان زیاتر لەوە بە پیت ترن.

The evil fairy Carabosse curses the princess with a lethal “X,”

پەری خراپەکاری کارابۆس شازادەکە بە هێمای "X" ی کوشندە بە نەفرەت دەکات،

and the benevolent Lilac Fairy counters that curse.

و پەری لیلاکی چاکەکار نەفرەتەکە پێچەوانە دەکاتەوە.

Of course, the relationship between music and movement

بە دڵنیاییەوە، پەیوەندی نێوان مۆسیقا و جوڵە

isn’t always this straightforward.

هەموو کات بەو سادەییە نییە.

While classical ballet gestures often respond to musical elements,

کاتێك ئاماژەی کلاسیکی بالێ وەڵامی بەشەکانی مۆسیقا دەداتەوە زۆرجار،

the degree to which the dancers and orchestra align

ئەو نمرەیەی کە سەماکارەکان و ئۆرکێستراکە لەسەری دەڕۆن

is another choreographic tool.

ئامێرێکی ترە بۆ ڕێکخستنی سەماکان.

Some characters and scenes move in sync to create rhythmic clarity,

هەندێك لە کاراکتەر و دیمەنی جوڵەکان لە هەمان کاتدا بۆ دروست کردنی ریتمێکی ڕوونە،

while others deliberately diverge from the orchestra.

لەکاتێکدا ئەوانی دیکە بە ئەنقەست لە ئۆرکێستراکە لادەدەن.

Dancers and musicians maintain this delicate balance

سەماکارەکان و موزیكژەنەکان پارێزگاری لەو هاوسەنگیە نەرم و نیانە دەکەن

throughout each performance,

بە درێژایی هەر نمایشێک،

engaging in a live negotiation of speed and rhythm.

سەرنج دان لە گفتوگۆیەکی ڕاستەوخۆ بۆ خێرایی و ریتم.

But prior to the performance, a ballet’s most important relationship

بەڵام بەر لە نمایشەکە، گرینگترین شت پەیوەندی سەماکاری بالێیە

is between the choreographer and the music.

لە نێوان نەخشەکێشی سەماکە و مۆسیقاکەیە.

Choreographer Marius Petipa and composer Piotr Ilyich Tchaikovsky

نەخشەکێشی سەما ماریوس پێتیپا و ئاوازدانەر پیۆتر ئێلیچ چایکۆڤسکی

worked together on every second of "The Sleeping Beauty."

بەیەکەوە کاریان لەسەر هەموو چرکەیەکی جوانیکلە خەوتوەکە'' کردووە ''.

This is particularly noticeable in Princess Aurora’s exuberant entrance

ئەوە بە تایبەت لەکاتی هاتنە ژوورەوەی شازادە ئارۆرا تێبینی دەکرا

on her 16th birthday.

لە یادی ١٦ ساڵەی لەدایك بوونی.

Tchaikovsky’s enthusiastic music tumbles forward in fits and starts,

موزیکە بە پەرۆشەکەی چیکۆڤسکی لە سەرەتا و بە بەردەوامی دەهات و دەچوو،

even cutting short some musical phrases to capture her impatience.

تەنانەت بڕینی چەند دەستەواژەیەکی موزیکی بۆ ئەوەی دەست بەسەر نائارامیەکەی دابگرێت.

Petipa choreographs Aurora bouncing back and forth with “pas de chat”—

پێتیپا سەمای هاتووچۆی ئۆرۆرای بە جۆش و خرۆشەوە کرد "pas de chat"—

French for "cat steps"— as she waits for her party to begin.

بە فەرەنسی واتە "هەنگاوەکانی پشیلە"— و ئەو چاوەڕێی دەست پێکردنی ئاهەنگەکە دەکات.

Once the celebration starts, it’s up to the dancers to deliver

تەنیا بە دەست پێکردنی ئاهەنگەکە کارەکە بۆ سەماکارەکان جێ دەهێڵڕێت تا پێشکەشی بکەن

on the physical spectacle of performing these gestures with grace.

بە شێوەیەکی فیزیایی لە نمایش کردنی ئەو ئاماژانە بەجوانی.

Aurora has the hardest part of all: her famous Rose Adagio.

ئارۆرا قورسترین بەشی هەبوو لەناو هەموویان: ڕۆز ئەداگیۆیە بەناوبانگەکەی.

As four suitors vie for her hand,

کاتیك هەر چوار خوازبێنی کەرەکە بۆ دەستی ئەو ڕکابەری دەکەن

the Princess performs a dizzying array of balances, all en pointe.

شازادەکە هەڵدەستێت بە ڕیز کردنێکی سەرنج ڕاکێش لە هاوسەنگی هەموویان لەسەر نوکی پێ.

She briefly takes each suitor’s hand, but then balances unassisted—

ئەو دەستی هەر داواکارێکی بۆ ماوەیەکی کورت دەگرت بەڵام دوای هاوسەنگیەکە یارمەتیدەرنیە

a breath-taking display of physical strength and skill.

، پیشاندانێکی زۆر جوان و خۆش بە هێزی جەستەیی و کارامەیی.

However, it’s not just technique that carries meaning,

هەرچۆنێك بێت ئەوە تەنها شێوازە کردارییەکە نییە کە ماناکە هەڵدەگرێ،

but also style and personality.

بەڵکو لەگەڵیدا شێواز و کەسایەتیشە.

Like an actor delivering their lines,

وەک ئەکتەر کە دێڕەکانیان دەگوازنەوە،

ballerinas can execute their movements to convey a wide range of emotion.

سەماکارانی بالێ دەتوانن جوڵەکانیان ئەنجام بدەن بۆ گواستنەوەی مەودایەکی فراوان لە سۆز

Aurora can be elegant and restrained,

ئارۆرا دەتوانێ شۆخ و شەنگ و پەیوەست بێت،

throwing her arms in independence from her suitors.

بەئازادی دەست درێژ بکات بۆ داواکارەکانی.

Or she can be coy and flirtatious, descending from en pointe with grace

یاخود دەتوانێ شەرمن بێت و ناز بکات، لەسەر نوکی پەنجەکانی بە نەرم نیانی دێتەخوارەوە

and knowing confidence.

و بە باوەڕ زانیەوە.

"The Sleeping Beauty" offers a showcase for so much of what ballet can do.

جوانکیلە خەوتووەکە" نمایشێك پێشکەش دەکات زیاتر لەوەی کە بالێ دەتوانێ بیکات.

Its graceful spectacle, dramatic physical vocabulary,

ئەوە دیمەنێکی سەرنج ڕاکێشە، بەشی فیزیایی درامایی،

and enchanting coordination of music and movement

و ڕێکخستنێکی جادوویی لە موزیك و جوڵە

perfectly reflect the themes of this fantastical romance.

بەتەواوی بەرپەرچی بابەتەکانی ئەو ڕۆمانسیە خەیاڵیە دەداتەوە.

But ballet isn’t just for epic fairytales.

بەڵام بالێ تەنها بۆ داستانی چیرۆکی ئەفسانەیی نییە.

Ballets can be non-narrative emotional journeys,

بالێ دەکرێ گەشتێکی بەسۆزی ناچیرۆكی بێت،

experimental deconstructions of form,

بنیاتنانەوەیەکی ئەزموونی شێوازێك،

or pure demonstrations of skill.

یان نیشاندانێکی بێ خەوش لە کارامەیی. شێوازە هونەریەکە

The artform is always experimenting with a centuries old set of rules,

هەمووکات بە چەند یاسایەك تاقی دەکرێتەوە کە بۆ چەند سەدەیەك بەر لە ئێستا دەگەرێتەوە

making it the perfect medium for stories old and new.

کە وای لێدەکات ببێتە ناوەندێکی نایاب بۆ چیرۆکە کۆن و تازەکان.