Your body vs. implants - Kaitlyn Sadtler

Translator: Razaw Bor Reviewer: Daban Q Jaff

Insulin pumps improve the lives

پەمپی ئەنسۆلین ژیانی بەشێکی زۆر

of many of the 415 million people with diabetes around the world

لەو ٤١٥ میلیۆن کەسەی نەخۆشی شەکرەیان هەیە لە جیهاندا باشدەکات

by monitoring blood sugar, delivering insulin,

ئەمەش بە چاودیریکردنی شەکری ناو خوێن، دابەشکردنی ئەنسۆلین،

and preventing the need for constant finger-pricking and blood testing.

و ڕزگاربوون لە پشکنینی بەردەوامی پەنجە و پشکنینی خوێن.

These small machines include a pump and a needle, which can sense glucose levels,

ئەم ئامێرە بچووکە پێکدێت لە پەمپێک و دەرزییەک، کە توانای زانینی ئاستی گلوکۆزی هەیە،

feed back to the pump,

و ناردنەوەی بۆ پەمپەکە،

and then calculate how much insulin to deliver through the needle.

ئینجا ئەو بڕە دەژمێرێت کە پێویستە لە ڕێی دەرزییەکەوە دابەش بکرێت.

But they have a catch: they’re temporary.

بەڵام کێشەیەکیان هەیە: ئەمانە کاتیین.

Within a few days, glucose sensors have to be moved and replaced.

لە ماوەی چەند ڕۆژێکدا دەبێت هەستەوەری گلوکۆزەکە شوێنەکەی بگۆردرێت.

And it’s not just glucose monitors and insulin pumps that have this problem,

بەڵام ئەم کێشەیە بە تەنها لە چاودێریکەری گلوکۆز و پەمپی ئەنسۆلیندا نییە،

but all bodily implants, at different time scales.

بەڵکو لە گشت چاندراوەکانی لاشەدا هەیە بە تێپەڕبوونی کات.

Plastic prosthetic knees have to be replaced after about 20 years.

ئەژنۆی پلاستیکیی دروستکراوی جێگرەوە دوای نزیکەی ٢٠ ساڵ دەبێت بگۆڕدرێت.

Other implants, such as those used for cosmetic reasons,

چاندراوەکانی تر، بۆ نمونە ئەوانەی بۆ مەبەستی جوانکاری دانراون،

can meet the same fate in about 10.

ئەوانیش دوای ١٠ ساڵ دەبێت بگۆڕدرێن.

That isn’t just a nuisance: it can be expensive and risky.

ئەمە تەنها شتێکی بێزارکەر نییە، بەڵکو دەکرێت گرانبەها و مەترسیداریش بێت.

This inconvenience happens because of our bodies’ immune systems.

ئەم ڕێگرییە بەهۆی سیستمی بەرگریی لەشمانەوە ڕوودەدات.

Honed by several hundred million years of evolution,

بەو پێیەی بەدرێژایی سەدان میلیۆن ساڵی پەرەسەندن پوخت کراون،

these defensive fronts

بوونە بە پێشەوای بەرگریی

have become exceptionally good at identifying foreign objects.

و نایابانە تەنە بێگانەکان دەناسنەوە.

Our immune systems boast

سیستمی بەرگری لەشمان

an impressive arsenal of tools to tackle, intercept, and destroy

گەنجینەیەکی ناوازەی هەیە کە پڕە لە ئامراز بۆ چارەسەرکررن، ڕێگریکردن، و تێکشکاندنی

anything they believe shouldn’t be there.

هەر شتیک پێیان وابێت کە نابێت هەبێت.

But the consequence of this constant surveillance

بەڵام لە دەرەنجامی ئەم چاودێرییە بەردەوامە

is that our bodies treat helpful implants, like insulin pumps,

مامەڵەکردنی لەشمان لەگەڵ تەنە بەسوودەکانی، وەکو پەمپی ئەنسۆلین،

with the same suspicion as they would a harmful virus or bacteria.

هەمان مامەڵەیە کە لەگەڵ ڤایرۆسێک یان بەکتریایەکی زیانبەخش دەیکات.

As soon as the insulin pump has been implanted in the skin,

هەر کە پەمپی ئەنسۆلین لە پێستدا جێگیر دەکرێت،

its presence triggers what’s known as a “foreign body response.”

لەش كاردانەوەیەکی دەبێت کە ناودەبرێت بە "وەڵامدانەوە دژی تەنی بێگانە."

This starts with free-floating proteins

ئەمەش بە پرۆتینە گەڕۆکەکان دەست پێدەکات

that stick themselves to the surface of the implant.

کە دەلکێن بە ڕووی دەرەوەی تەنە چێندراوەکەوە.

Those proteins include antibodies,

ئەو پرۆتینانە لە دژەتەنەکان پێکدێن،

which attempt to neutralize the new object

کە هەوڵی دامرکاندنی تەنە نوێیەکە دەدەن

and send out a signal that calls other immune cells to the site

و ئاماژە دەنێرن بۆ خانەکانی تری بەرگری تاوەکو بە شوێنەکە بگەن

to strengthen the attack.

بۆ ئەوەی هێرشێکی بەزەبر بکەن.

Early-responding inflammatory cells,

خانە خێرا وەڵامدەرەوەکانی هەوکردن،

like neutrophils and macrophages,

وەکو نیوترۆفیڵس و ماکرۆفەیجس،

respond to the emergency call.

بەخێرایی وەڵامی بارە لەناکاوەکە دەدەنەوە.

Neutrophils release little granules filled with enzymes

نیوترۆفیڵەکان دەنکۆڵەی پڕ لە ئەنزیم دەردەدەن

that try to break down the surface of the insulin pump’s needle.

کە هەوڵی تێکشکاندنی ڕووی دەرەوەی دەرزی پەمپی ئەنسولینەکە دەدەن.

Macrophages secrete enzymes too,

ماکرۆفەیجەکانیش ئەنزیم دەردەن،

together with nitric oxide radicals,

پێکەوە لەگەڵ ئۆکسیدی نیتریک،

which create a chemical reaction that degrades the object over time.

کارلێکی کیمیایی پێکدەهێنن بە تێپەڕبوونی کات تەنەکە لەناو دەبات.

If the macrophages are unable to dispatch the foreign body rapidly,

ئەگەر خانەکانی ماکرۆفەیج سەرکەوتوو نەبن لە لەناوبردنی تەنە بێگانەکان بەخێرایی،

they fuse together, forming a mass of cells called a “giant cell.”

ئەوا دەلکێن بەیەکەوە و بارستەیەک پێکدەهێنن کە ناودەبرێت بە "خانەی زەبەلا‌‌ح."

At the same time, cells called fibroblasts

لە هەمان کاتدا، خانەکانی تری وەکو دایکە ڕیشاڵەخانەکان

travel to the site and begin to deposit layers of dense connective tissue.

بەرەو شوێنەکە دەڕۆن و دەست دەکەن بە دانانی چەند چینێکی ئەستووری بەستەرە شانە.

Those enclose the needle that the pump uses to deliver insulin

ئەمانەش دەبنە هۆی داخستنی ئەو دەرزییەی پەمپەکە بۆ دابەشکردنی ئەنسۆلین

and test for glucose levels.

بۆ پشکنینی ئاستی گلوکۆز بەکاری دەهێنێت.

Over time this scaffolding builds up,

بە تێپەڕبوونی کات ئەم شێوەیە دروست دەبێت،

forming a scar around the implant.

و جێ برینێک جێ دەهێڵێت لە دەوروبەری چێندراوەکە.

The scar functions as an almost impenetrable wall

جێ برینەکە وەک دیوارێکی داخراوی لێدیت

that might start to block vital interactions

کە لەوانەشە ببێتە هۆی ڕێگریکردن لە کارلێکی گرنگ

between the body and the implant.

لە نێوان لەش و ئەندامە چێندراوەکە.

For example, scarring around pacemakers can interrupt

بۆ نمونە، جێ برین لە دەوروبەری ئامێری رڕکخەری لێدانی دڵ دەبیتە هۆی تێکدانی

the electrical transmission that’s crucial for their functioning.

گەیاندنی کارەبا کە زۆر گرنگە بۆ کارکردنیان.

Synthetic knee joints may give off particles as they’re worn down,

ئەژنۆی دروستکراوی جێگرەوە لەوانەیە کۆن بێت وردەڵەیان لێ بوەرێت،

causing immune cells to inflame around these fragments.

و بەمەش بەرگرییە خانەکان لە دەوربەری تەنۆچکەکان کۆدەبنەوە و دەبنە هۆی هەوکردن.

Tragically, the immune system’s attack can even be life-threatening.

بەداخەوە، هێرشەکانی سیستمی بەرگری دەکرێت ببنە هەڕەشە لەسەر ژیانمان.

However, researchers are finding ways to trick the immune system

بەهەرحاڵ، لێکۆڵەرەوەکان ڕێگەی نوێ دەدۆزنەوە بۆ هەڵخەڵەتاندنی سیستمی بەرگری

into accepting the new devices we introduce into our bodily tissues.

تاوەکو ئەو ئامرازە نوێیانە قبوڵ بکات کە دەیکەینە ناو شانەکانی لەشەوە.

We’ve discovered that coating implants with certain chemicals and drugs

بۆمان دەرکەوتووە داپۆشینی ئەندامە چێندراوەکان بە مادەی کیمیای یان دەرمانی تایبەت

can dampen the immune response.

دەبێتە هۆی دامرکاندنەوەی وەڵامدانەوەکانی سیستمی بەرگریی.

Those basically make the implants invisible to the immune system.

بە شیوەیەکی بنچینەیی وا لە چاندنەکە دەکەن بۆ سیستەمی بەرگری ون بێت.

We’re also making more implants out of natural materials

هەروەها ئێمە چاندنی زۆر بە مادەیی سروشتی دروست دەکەین

and in forms that directly mimic tissues,

و بە شێوەی کە ڕاستەوخۆ لاسایی شانەکە دەکاتەوە،

so that the body launches a weaker attack

بەڵام جەستە بەرگری لە هێرشبەرێکی لاواز تر دەکات

than it would if it came across a completely artificial implant.

لە چاو ئەو هێرشەی

Some medical treatments involve implants

هەندێک چارەسەری پزیشکی چاندنەکە ڕێکدەخەن

designed to regenerate lost or damaged tissues.

نوێکردنەوەی پێکهاتی لە ناوچوو یان شانە تێک شکاوەکە.

In those cases, we can design the implants to contain ingredients

لەم حاڵەتانەدا، دەتوانین چاندنەکان دیزاین بکەین بۆ لەخۆگرتنی پێکهاتەکان

that will release specific signals,

کە ئاماژە تایبەتەکان دەنێرێت،

and carefully tailor our bodies’ immune reactions.

و بە وریاییەوە کاردانەوەکانی بەرگری جەستەمان دەگونجێت.

In the future, this way of working alongside the immune system

لە داهاتوودا، ئەم ڕێگەی کارکردنە بەدرێژایی لەگەڵ سیستەمی بەرگری

دەتوانن هاوکارمان بن لە بەرەو پێشچوونی ئەندامە دەستکردەکان بەتەواویی،

could help us develop completely artificial organs,

totally integrative prostheses,

گونجاندنی ئەندامە دەستکردەکان بەتەواوی،

and self-healing wound therapies.

و چارەسەری ئەو برینانەی خۆیان چاککەرەوەن.

These treatments might one day revolutionize medicine–

لەوانەیە ڕؤژێک ئەم چارەسەرانە شۆرشێک لە پزیشکی دروست بکەن

and transform, forever, the bodies we live in.

و بیگۆرن، بۆ هەتاهەتایەـ ئەو جەستانەی ئێمە لەناوی دەژین.