Gibberish, urine, and utter chaos: What happens when you sleepwalk - Emmanuel During

Аудармашы: Kanagat Sakhi Редактор: Askhat Yerkimbay

Mumbling fantastical gibberish; devouring blocks of cheese in the nude;

Фантастикалық бос сөздерді міңгірлеу; жартылай жалаңаш кейіпте ірімшік жалмау;

peeing in places that aren’t toilets; and jumping out of windows.

әжетханада емес түзде дәрет сындыру; және терезелерден секіру.

These are all things people have reportedly done while sleepwalking,

Мұның бәрін адамдар айкезбе кезінде жасаған,

a behavior that’s mostly benign but can be dangerous in rare cases.

негізінен зиянсыз қылық, бірақ кейде қауіпті болуы мүмкін.

It's estimated that around 18% of people sleepwalk at least once in their lives.

Есеп бойынша ұйқыдағы адамдардың 18% өмірінде кем дегенде бір рет жүреді.

So, what exactly is sleepwalking?

Сонымен айкезбе дегеніміз не?

First, we have to understand just how many of our daily activities

Біріншіден, күнделікті әрекеттеріміздің қаншасы белсенді назарымызды қажет

do not require our active attention.

етпейтінін түсінуіміз керек.

Your prefrontal cortex is your brain's conscious,

Префронталды қыртыс – мидың саналы,

deliberate, decision-making control hub.

ойластырылған шешім қабылдауды басқару орталығы.

You might decide to get up and walk using your prefrontal cortex,

Қашан тұрып,қашан жүргеніңіз осы префронталды қыртыста шешіледі,

but the intricate coordination of sensory inputs and muscles

бірақ сенсор кірістері мен бұлшықет күрделі координациясы

that follows does not require any attention.

ешқандай назар аударуды қажет етпейді.

Instead, it’s mostly executed by a network of specialized nerve cells

Бұл негізінен мамандандырылған жүйке жасушалар желісі арқылы орындалады

along the lower part of the brain and spinal cord,

мидың төменгі бөлігі мен жұлын бойымен жүретін бұл жасушалар

sometimes called “central pattern generators.”

кейде “орталық үлгі генераторлары” деп аталады.

These areas govern automatic movements and basic actions related to survival.

Бұлар автоматты қозғалыстарды және өзін өзі қорғау әрекеттеріне жауапты.

People with a REM sleep behavior disorder may enact their dreams

РЕМ ұйықтау әдеті бар адамдар өздерінің армандарын жүзеге асыруы мүмкін.

while they’re in REM sleep,

РЕМ ұйықтау кезінде,

usually keeping their eyes closed.

олар көбінесе көздерін жабық ұстайды.

However, this is a separate condition.

Дегенмен, бұл – бөлек жағдай.

Sleepwalking arises from a very different stage of sleep—

Айкезбе әртүрлі ұйықтау кезеңдерінен өтіп пайда болады

the deepest stage of non-REM sleep, which is called “slow-wave sleep.”

РЕМ емес ұйқтаудың ең терең кезеңі “баяу толқынды ұйқы деп аталады”

In this state, the cortex, including the prefrontal cortex,

Осы жерде, қыртыс; префронталды қыртысты қоса алғанда

is essentially turned off.

өшіріледі.

When someone is roused from this stage,

Біреу осы кезеңді өтіп жатқанда

they’ll usually appear groggy before either dozing off again

толық ессіз болып көрінеді

or becoming fully conscious.

немесе толық саналы болып тұрады.

For that moment, though, they’re in an intermediate state

Сол сәтте, олар аралық күйде

straddling sleep and wakefulness.

яғни ұйқы мен сергектік арасында жүреді.

A sleepwalking episode is, essentially, an extreme, prolonged version of this.

Айкезбе эпизоды, шын мәнінде, мұның ұзартылған, экстремал нұсқасы.

When sleepwalking, the prefrontal cortex remains inactive,

Айкебе кезінде, префронтал қыртыс белсенді күйде болмайды.

so the person doesn’t possess executive, deliberate control over their actions.

Сол үшін адам өзін басқара алмайды, өз іс әрекетіне жауап бере алмайды.

But other parts of their brain are active.

Бірақ мидың басқа бөлімдері белсенді болады.

And, as we know, the body is capable of a lot

Ал біз денеміздің көп нәрсеге қабілетті екенін білеміз.

without involving the prefrontal cortex.

Тіпті префронтал қыртыстың көмегінсіз де

Sleepwalkers avoid obstacles, walk, and speak—

айкезбелер кедергілерден оңай өтеді, жүреді және сөйлейді дегеніміз

though it's often nonsense.

көбінесе – бос сөз.

Most sleepwalkers can do basic things,

Айкезбелердің көпшілігі қарапайым заттарды жасай алады,

operating in a peaceful, unemotional, dreamless state.

бейбіт, эмоционал емес, арманыз күйде жұмыс істеу.

In rare cases, sleepwalkers perform more complex tasks like cooking and driving.

Сирек жағдайда айкезбе тамақ пісіру, көлік айдау сияқты күрделі әрекет жасайды.

They're occasionally guided by physical urges,

Олар физикалық күш арқылы орындалады:

like eating or pursuing sexual activities.

тамақ жеу немесе сексуалды әрекеттер жасау секілді.

And some episodes involve the brain’s fight or flight system,

Әрі кей эпизодтар мидың күресі мен ұшу системасын қосады,

during which the person might suddenly perceive an imminent danger,

осыдан адам тез әрі қауіпті шешім қабылдауы мүмкін,

and vocalize, cry, or even jolt out of bed and run away.

өлең айтуы, жылауы немесе тіпті төсектен секіріп қашып кетуі де мүмкін.

These episodes, called “sleep terrors,”

Осындай эпизодтар “ұйқы террорлары” деп аталады,

are more common in young children and usually result naturally.

көбінесе жас балаларда байқалады және табиға көрініске ие.

Indeed, sleepwalking is generally more common in children,

Айкезбелік шынымен де балаларда көбірек кездеседі.

perhaps because the brain areas that control the transition

мүмкін ұйқы мен сергектілік арасындағы қозғалысты басқаратын

between sleep and wakefulness are still developing.

ми бөлімдері әлі дамып жатқандығы себеп болар.

But the exact mechanisms that cause sleepwalking remain unclear.

Бірақ айкезбелікті шақыратын дәл механизм әлі толық айқындалмаған.

Many cases appear to run in families, while others are more mysterious.

Көп нәрселер әлі де құпия болып қалған.

Anything that could lead to partial awakening

Жартылай оянуға әсер еткен әр нәрсе

is thought to increase the likelihood.

мүмкіндікті арттырады деп шешілген.

This includes factors that promote deeper slow-wave sleep—

Бұл ықпал ететін факторларға тереңірек баяу толқынды ұйқы кіреді

like sedatives, hot sleep environments, and operating on too little sleep—

седативтер, ұйқы шақыратын ортада болу және ұйқыға аз көңіл бөлу

or things that disrupt sleep— like stress and other sleep disorders,

немесе ұйқы шақыратын заттар: стресс немесе басқа да ұйқы қиыншылықтары

such as sleep apnea and restless leg syndrome.

мысалы, басылып қалу немесе аяқталмайтын аяқ синдромы.

Doctors will usually evaluate these factors and promote habits

Дәрігерлер әдетте осы факторлар мен әдеттерге баға береді

that aid in healthy sleep, such as exercise, stress management,

жақсы ұйқының емі – жаттығу жасау күйзелістің алдын алу,

and a consistent and sufficient sleep schedule.

ұйқы кестесін реттеуде дейді.

They’ll also often recommend safety measures,

Олар қауіпсіздік шараларын сақтауға да көп кеңес береді,

like hiding dangerous items, installing door alarms and securing windows.

мысалы қауіпті заттарды жасыру, дабыл және сақтау терезелерін орнату.

If this doesn't help, they'll consider certain medications.

Егер де бұл көмектеспесе, олар арнайы ем шарасын жүргізеді.

But many of the available treatments for sleepwalking

Бірақ айкезбені емдейтін тиімді ем-дом шара әзірге белгісіз.

haven’t yet been rigorously studied,

Әлі толықтай зерттеліп болған жоқ,

so how they work and how effective they are is not entirely clear.

олар дәл осылай жұмыс жасайды және олардың айтулары толық түсінікті емес.

So, what should you do if you encounter a sleepwalker?

Сонда, егер сіз аякезбе болсаңыз, не істеу керек?

A common misconception is that rousing a sleepwalker causes irreparable harm.

“Айкезбені ояту – қауіпті” деген кең таралған жаңсақ тұжырым бар.

Fortunately, this is not true.

Қуанышқа орай, бұл – өтірік.

However, trying to forcefully wake them can cause confusion and distress.

Дегенмен, оларды қинап оятуға тырысу, ұялу мен ыңғайсыздыққа әкеледі.

The best practice seems to be to gently guide them back to bed;

Ең жақсы көмек – жәймен төсекке қарай бағыттап жіберу,

and, if they resist, to simply ensure they’re safe until the episode resolves.

егер қарсылық танытса, қауіпті әрекет жасауына жол бермей бақылау.