Gibberish, urine, and utter chaos: What happens when you sleepwalk - Emmanuel During

Tłumaczenie: Natalie Kam Korekta: Ola Królikowska

Mamrotanie bez ładu i składu, pochłanianie nago kawałków sera,

Mumbling fantastical gibberish; devouring blocks of cheese in the nude;

peeing in places that aren’t toilets; and jumping out of windows.

sikanie w nieodpowiednich miejscach i skakanie z okien.

These are all things people have reportedly done while sleepwalking,

Oto lista rzeczy, które ludzie rzekomo robili w trakcie lunatykowania,

a behavior that’s mostly benign but can be dangerous in rare cases.

zaburzenia, które zwykle jest łagodne, ale czasem bywa niebezpieczne.

It's estimated that around 18% of people sleepwalk at least once in their lives.

Szacuje się, że około 18% ludzi chociaż raz w życiu doświadcza lunatyzmu.

So, what exactly is sleepwalking?

Czym więc jest lunatykowanie?

First, we have to understand just how many of our daily activities

Po pierwsze musimy zrozumieć, jak wiele naszych codziennych czynności

do not require our active attention.

nie wymaga od nas skupienia.

Your prefrontal cortex is your brain's conscious,

Kora przedczołowa mózgu jest świadomym,

deliberate, decision-making control hub.

rozsądnym i decyzyjnym ośrodkiem kontroli.

You might decide to get up and walk using your prefrontal cortex,

Można chcieć wstać i przejść się, używając kory przedczołowej,

but the intricate coordination of sensory inputs and muscles

ale złożona koordynacja bodźców zmysłowych i mięśni

that follows does not require any attention.

nie wymaga żadnej uwagi.

Instead, it’s mostly executed by a network of specialized nerve cells

Robi to głównie sieć wyspecjalizowanych komórek nerwowych

along the lower part of the brain and spinal cord,

wzdłuż dolnej części mózgu i rdzenia kręgowego,

sometimes called “central pattern generators.”

nazywanej czasem “centralnymi generatorami rytmów”.

These areas govern automatic movements and basic actions related to survival.

Obszary te regulują automatyczne odruchy i podstawowe czynności niezbędne do życia.

People with a REM sleep behavior disorder may enact their dreams

Osoby z zaburzeniem zachowania w fazie snu REM mogą odgrywać sceny ze snu

while they’re in REM sleep,

w trakcie trwania fazy REM,

usually keeping their eyes closed.

zwykle z zamkniętymi oczami.

However, this is a separate condition.

Ale to inna kategoria tego zaburzenia.

Sleepwalking arises from a very different stage of sleep—

Lunatykowanie zaczyna się w zupełnie innej fazie snu,

the deepest stage of non-REM sleep, which is called “slow-wave sleep.”

w czasie najdłuższej fazy nREM, zwanej “snem wolnofalowym”.

In this state, the cortex, including the prefrontal cortex,

W tym stanie kora mózgu, włącznie z korą przedczołową,

is essentially turned off.

pozostaje w zasadzie wyłączona.

When someone is roused from this stage,

Po wyrwaniu kogoś ze snu w trakcie trwania tej fazy

they’ll usually appear groggy before either dozing off again

osoba taka będzie zwykle półprzytomna i albo znów odpłynie,

or becoming fully conscious.

albo zupełnie się przebudzi.

For that moment, though, they’re in an intermediate state

Jednak w takiej chwili przebywa w stanie pośrednim

straddling sleep and wakefulness.

między snem a jawą.

A sleepwalking episode is, essentially, an extreme, prolonged version of this.

Lunatykowanie to skrajna, przedłużona wersja tego stanu.

When sleepwalking, the prefrontal cortex remains inactive,

Podczas lunatykowania kora przedczołowa pozostaje nieaktywna,

so the person doesn’t possess executive, deliberate control over their actions.

więc osoba nie ma ani skutecznej, ani świadomej kontroli nad swoimi czynami.

But other parts of their brain are active.

Ale aktywne są inne obszary mózgu.

And, as we know, the body is capable of a lot

Jak wiemy, ciało może robić różne rzeczy

without involving the prefrontal cortex.

bez angażowania kory przedczołowej.

Sleepwalkers avoid obstacles, walk, and speak—

Lunatycy omijają przeszkody, spacerują i mówią,

though it's often nonsense.

choć zwykle bez sensu.

Most sleepwalkers can do basic things,

Wielu lunatyków wykonuje podstawowe czynności,

operating in a peaceful, unemotional, dreamless state.

działając spokojnie, bez emocji i śladów snu.

In rare cases, sleepwalkers perform more complex tasks like cooking and driving.

Rzadziej podejmują trudniejsze działania, jak gotowanie czy prowadzenia auta.

They're occasionally guided by physical urges,

Czasem kierują się pobudkami fizjologicznymi,

like eating or pursuing sexual activities.

jak jedzenie czy szukanie aktywności seksualnych.

And some episodes involve the brain’s fight or flight system,

Zdarza się też, że mózg zareaguje wywołaniem reakcji “walki lub ucieczki”,

during which the person might suddenly perceive an imminent danger,

i wtedy lunatyk może, spodziewając się bliskiego zagrożenia,

and vocalize, cry, or even jolt out of bed and run away.

zacząć krzyczeć, płakać, a nawet wyrwać się i uciec.

These episodes, called “sleep terrors,”

Takie epizody nazywane “lękami nocnymi”

are more common in young children and usually result naturally.

występują częściej u dzieci i zwykle z wiekiem ustępują.

Indeed, sleepwalking is generally more common in children,

I rzeczywiście lunatykowanie częściej występuje u dzieci,

perhaps because the brain areas that control the transition

może dlatego, że obszary mózgu kontrolujące przejście

between sleep and wakefulness are still developing.

od snu do czuwania wciąż się rozwijają.

But the exact mechanisms that cause sleepwalking remain unclear.

Ale dokładne mechanizmy powodujące lunatyzm pozostają niejasne.

Many cases appear to run in families, while others are more mysterious.

Wiele przypadków lunatykowania to głównie cecha rodzinna, inne przypadki są zagadką.

Anything that could lead to partial awakening

Wszystko, co może prowadzić do częściowego wybudzenia,

is thought to increase the likelihood.

zwiększa prawdopodobieństwo lunatyzmu.

This includes factors that promote deeper slow-wave sleep—

Do czynników powodujących głębszy sen wolnofalowy zaliczamy

like sedatives, hot sleep environments, and operating on too little sleep—

leki uspokajające, zbyt duszne powietrze w pokoju, zbyt mała ilość snu

or things that disrupt sleep— like stress and other sleep disorders,

oraz inne rzeczy zakłócające sen, czyli stres czy inne zaburzenia snu,

such as sleep apnea and restless leg syndrome.

takie jak bezdech senny czy zespół niespokojnych nóg.

Doctors will usually evaluate these factors and promote habits

Lekarze zwykle zwracają uwagę na te czynniki i zalecają nawyki

that aid in healthy sleep, such as exercise, stress management,

promujące zdrowy sen, jak wysiłek fizyczny, zarządzanie stresem

and a consistent and sufficient sleep schedule.

oraz stałe i odpowiednie pory snu.

They’ll also often recommend safety measures,

Często zalecą podjęcie środków bezpieczeństwa,

like hiding dangerous items, installing door alarms and securing windows.

jak ukrycie niebezpiecznych przedmiotów, instalacja alarmu i zabezpieczenie okien.

If this doesn't help, they'll consider certain medications.

Jeśli to nie pomoże, rozważą przepisanie pewnych leków.

But many of the available treatments for sleepwalking

Wiele dostępnych sposobów leczenia lunatyzmu

haven’t yet been rigorously studied,

nie zostało dokładnie zbadanych,

so how they work and how effective they are is not entirely clear.

więc ich działanie i skuteczność nie są do końca jasne.

So, what should you do if you encounter a sleepwalker?

Co więc trzeba zrobić, mając do czynienia z lunatykiem?

A common misconception is that rousing a sleepwalker causes irreparable harm.

Typowe przekonanie, że obudzenie lunatyka wyrządzi nieodwracalną szkodę, to błąd.

Fortunately, this is not true.

Na szczęście to nieprawda.

However, trying to forcefully wake them can cause confusion and distress.

Jednak próba budzenia kogoś na siłę może spowodować dezorientację i stres.

The best practice seems to be to gently guide them back to bed;

Najlepszym sposobem wydaje się spokojne zaprowadzenie go z powrotem do łóżka.

and, if they resist, to simply ensure they’re safe until the episode resolves.

W przypadku jego oporu należy zadbać o bezpieczeństwo, aż objawy ustąpią.