Why can't some birds fly? - Gillian Gibb

Аудармашы: Temirlan Nursoltanov Редактор: Askhat Yerkimbay

In the lush rainforests of Australia, birds roost

Аустралияның жайқалған тропикалық ормандарында құстар

in the low branches and amble across the forest floor,

төменгі бұтақтарға қонып және орман түбін кезіп,

enjoying the shade and tropical fruits.

көлеңке мен тропикалық жемістерден ләззат алып жүр.

But the jungle isn’t theirs alone.

Бірақ бұл джунгли тек олардікі емес.

A dingo is prowling in the shadows,

Көлеңке арасынан динго аңдуда

және ол құр жемістерге тоймайтын секілді.

and fruit won’t satisfy his appetite.

The birds flee to safety

Қауіпті сезіп, құстар ұшып кетеді.

all but the cassowary,

Бірақ казуар ғана жұқа қанаттарымен

who can’t clear the ground on her puny wings.

жерден ұшып кете алмайды.

Instead, she attacks, sending the dingo running for cover

Оның орнына, ол дингоға шабуыл жасап,

with one swipe of her razor-sharp toe claws.

ұстарадай өткір тырнақтарын сермеп үркітіп жібереді.

The cassowary is one of approximately 60

Касуар – ұшуға қабілетсіз құстардың 60-қа жуық тірі түрінің бірі.

living species of flightless birds.

These earthbound avians live all over the world,

Бұл жеркезер құстар жерде кең таралған.

from the Australian outback to the

Аустралияның түпкірінен бастап

African savanna to Antarctic shores.

Африканың саваннасы мен Антарктида жағалауына дейін.

They include some species of duck and all

Олардың арасында үйректердің кейбір түрлері және

species of penguin, secretive swamp dwellers

пингвиндердің барлық түрі, жасырын батпақ тұрғындары,

and speedy ostriches, giant emus, and tiny kiwis.

шапшаң түйеқұстар, алып эмулар мен кішкентай кивилер бар.

Though the common ancestor of all modern birds could fly,

Қазіргі құстардың ортақ аталарының барлығы ұша алғанымен

many different bird species have independently

құстардың көптеген түрлері өз бетінше

lost their flight.

ұшу қабілетін жоғалтты.

Flight can have incredible benefits,

Ұшу жыртқыштардан қашу, аң аулау және ұзақ қашықтыққа саяхаттау үшін

especially for escaping predators, hunting,

and traveling long distances.

керемет артықтышылықтарға ие болуы мүмкін.

But it also has high costs:

Бірақ оның құны да жоғары:

it consumes huge amounts of energy

ол энергияның үлкен мөлшерін тұтынады

and limits body size and weight.

және құстың дене өлшемі мен салмағын шектейді.

A bird that doesn’t fly conserves energy,

Ұшпайтын құс энергиясын үнемдейді,

so it may be able to survive on a scarcer

сондықтан ұшатын құстарға қарағанда

or less nutrient-rich food source than one that flies.

азық-түлік шектеулі және жеткіліксіз жағдайларда өмір сүруге көмектеседі.

The Takahe of New Zealand, for example,

Мысалы, Жаңа Зеландиялық такахе

lives almost entirely on the

негізінен Альпі етегіндегі шөптердің арасында өмір сүреді.

soft base of alpine grasses.

For birds that nest or feed on the ground,

Жерде ұя салатын немесе қоректенетін

this predisposition to flightlessness

құстардың ұшуға бейімділігі одан да төмен.

can be even stronger.

When a bird species doesn’t face

Құстардың кейбір түрлері

specific pressures to fly, it can stop flying

ұшу қажеттілігін кездестірмесе,

in as quickly as a few generations.

бірнеше ұрпақтан кейін ұшуды мүлдем тоқтатады.

Then, over thousands or millions of years,

Кейін мыңдаған я миллиондаған жылдар бойы

the birds’ bodies change to match this new behavior.

құстардың денесі жаңа ортаға сәйкес өзгереді.

Their bones, once hollow to minimize weight,

Кезінде ұшуды жеңілдететін бос сүйектері қатая түседі.

become dense.

Their sturdy feathers turn to fluff.

Берік қауырсындары мамыққа айналады.

Their wings shrink,

Қанаттары кішірейіп,

and in some cases disappear entirely.

кейбір жағдайларда мүлдем жоғалады.

And the keel-like protrusion on their sternums,

Ұшуға арналған бұлшық еттері бекінетін төс сүйегіндегі

where the flight muscles attach, shrinks or disappears,

киль тәрізді шығыңқы бөлігі кішірейеді немесе жоғалады.

except in penguins, who repurpose their flight muscles

Бірақ пингвиндерде емес. Олар ұшу бұлшық еттері мен кильдерін

and keels for swimming.

жүзуге бейімдеген.

Most often, flightlessness evolves after

Көбінесе құстар ұшу қабілетін

a bird species flies to an island

жыртқышсыз арал түрлеріне ұшып келгеннен кейін жоғалтады.

where there are no predators.

As long as these predator-free circumstances last,

Жыртқыштар жоқ кезде құстар көбейіп, өсіп-өнеді.

the birds thrive, but they are vulnerable

Бірақ қоршаған орта өзгерген жағдайда

to changes in their environment.

құстардың бұл түрі осал болады.

For instance, human settlers bring dogs,

Мысалы, қоныстанушылар өздерімен бірге иттерді,

cats, and stowaway rodents to islands.

мысықтарды және қашып жүрген кеміргіштерді әкеледі.

These animals often prey on flightless birds

Бұл жануарлар көбіне ұшпайтын құстарды қорек етіп,

and can drive them to extinction.

олардың жойылу қаупін арттырады.

In New Zealand, stoats introduced by European settlers

Ақкістер, Жаңа Зеландияға еуропалық қоныстанушылармен әкелінген жануар,

have threatened many native species of flightless bird.

көптеген жергілікті түрлерге қауіп төндірді.

Some have gone extinct while others are endangered.

Кейбір түрлері жойылып кетсе, басқалары жойылу қаупінде.

So in spite of the energy-saving advantages

Құстарға ұшпаудың энергия үнемдейтін артықшылығын санамасақ,

of flightlessness, many flightless bird species have

only a short run before going the way of the dodo.

алдағы уақытта оларды додоның тағдырындай жол күтуі әбден мүмкін.

But a few flightless birds have survived on

Бірақ ұша алмайтын құс түрлерінің арасында

mainlands alongside predators aplenty.

жыртқыштармен қатар аман қалғандар да бар.

Unlike most small flightless species that

Тез пайда болып, тез жойылатын ұсақ түрлерге қарағанда,

come and go quickly, these giants have been

бұл алыптардың ұшпағанына ондаған миллион жылдар өтті.

flightless for tens of millions of years.

Their ancestors appeared around the same time

Олардың арғы тектері алғашқы ұсақ сүтқоректілермен бір мезгілде пайда болып,

as the first small mammals, and they were probably

able to survive because they were evolving—

жыртқыштармен бір уақытта дамып,

and growing—at the same time

өсіп келе жатқандықтан аман қалуы мүмкін.

as their mammalian predators.

Most of these birds, like emus and ostriches,

Бұл құстардың көпшілігі, атап айтқанда, эмус пен түйеқұстың

ballooned in size, weighing hundreds of

көлемі шар тәріздес. Ал қанаттары өз салмағын көтермей,

pounds more than wings can lift.

салмақтары жүз фунттан асқан.

Their legs grew thick, their feet sturdy,

Олардың аяқтары қалыңдап, табандары қатаяды.

and newly developed thigh muscles turned

жаңадан дамыған жамбас бұлшықеттері оларды жүйрік етеді.

them into formidable runners.

Though they no longer use them to fly,

Қанаттарын енді ұшу үшін пайдаланбаса да

many of these birds repurpose

олардың көбі оның қолданысын өзгертті.

their wings for other means.

They can be spotted tucking their heads beneath them

Олар оған бастарын салып,

for warmth, flashing them at prospective mates,

“сүйіктілеріне” жарқыратып,

sheltering eggs with them, or even using them

жұмыртқаларын басып,

to steer as they charge across the plains.

тіпті оларды жазық жүру үшін пайдаланғанын байқауға болады.

They may be flightless, but they’re still winging it.

Олар ұша алмаса да, әлі де қанаттарын қағады.