Population pyramids: Powerful predictors of the future - Kim Preshoff

Transcriber: Jessica Ruby Reviewer: Caroline Cristal

Аудармашы: Айша Шамшат Редактор: Bakytgul Salykhova

Russia, with the largest territory in the world,

Әлемде жер көлемі бойынша Ресей бірінші орында тұр.

Жері Ресей жерімен салыстырғанда 1/16 бөлікті құрайтын

has roughly the same total population as Nigeria,

a country 1/16 its size.

Нигериямен халық саны бірдей.

Бірақ бұл сәйкестік ұзаққа созылмайды.

But this similarity won't last long.

One of the populations is rapidly growing,

Бір елдің халық саны тез өсіп жатса,

бір елдікі төмендеп жатыр.

while the other is slowly declining.

Бұл екі мемлекет жайында не айтады?

What can this tell us about the two countries?

Population statistics are some of the most important data

Халық санының статистикасы әлеуметтану

social scientists and policy experts have to work with.

ғалымдары мен сарапшылардың қарастыратын негізгі мәселесі.

Бірақ елдегі жағдайды түсініп,

But understanding a country's situation

and making accurate predictions

нақты болжамдар жасау үшін

халық санын білу жеткілісіз.

requires knowing not just the total size of the population

but its internal characteristics,

Халықтың жағдайын да қарастырған жөн.

such as age and gender distribution.

Оны жынысы, жасына қарай бөліп қарастыру керек.

Сонымен мұндай мәліметтерді түсінікті етіп

So, how can we keep track of all that data

қалай жинақтаймыз?

in a way that makes it easy to comprehend?

Complex data is more easily interpreted

Күрделі мәліметтерге визуалды интерпретация

through visualization,

жасау оңайырақ болады.

Демографтардың халықтың ішкі бөлінісін

and one of the ways that demographers represent

the internal distribution of a population

жасаудағы бір құралы -

is the population pyramid.

демография пирамидасы.

Мұндағы мәліметтер жынысқа қарай бөлінген.

Here, the data is divided by gender

with females on one side and males on the other.

Бір жағында әйел, екінші жағында ер адамдар

The population numbers are shown

Халық саны бес жыл аралығындағы

адамдардың жасын топтап алады.

for each five-year age interval,

0-4-тен бастап

starting from 0-4

and continuing up to 100 and up.

100-ге дейін көтеріледі.

These intervals are grouped together

Интервалдар репродуктив жасқа

into pre-reproductive (0-14),

дейін (0-14), репродуктивті (15-44),

reproductive (15-44),

жене пострепродуктивті (45-тен жоғары)

болып өзара топталған.

and post-reproductive years (45 and up).

Such a population pyramid can be a powerful predictor

Бұндай пирамидалар болашақ демографиялық

тенденцияларға болжам жасай алады.

of future population trends.

Мысалы,

For example,

Rwanda's population pyramid shows it to be a fast-growing country,

Руанда мемлекетінің пирамидасы халық санының тез өсіп жатқанын көрсетеді.

Халықтың басым бөлігін пирамиданың төменгі жағындағы

with most of the population

being in the youngest age groups at the bottom of the pyramid.

жастар тобы құрайды.

The number will grow rapidly in the coming years.

Алдағы жылдарда бұл сан тез өседі.

As today's children reach their reproductive years

Қазіргі балалар репродуктивті жасқа жетіп,

and have children of their own,

өздері де балалы болғандықтан,

жалпы халық саны алдағы бірнеше онжылдықта

the total population is almost certain to double

екі есе өсуі мүмкін.

within the next few decades.

For our second example,

Ал екінші мысал ретінде

Канадаға көз жүгіртсек.

let's look at Canada,

where most of the population is clustered

Канададағы халықтың көбі

around the middle of the graph.

орта жас өкілдері.

Because there are less people

Себебі мұнда пререпродуктивті жастағы адамдар саны

in the pre-reproductive age groups

than there are in the reproductive ones,

репродуктивті жастағыларға қарағанда аз.

the population will grow more slowly,

Репродуктивті жасқа өтетін адамдар саны

аз болғандықтан халық саны өте баяу өседі.

as the number of people reaching their reproductive years decreases.

Finally, let's look at Japan.

Енді, Жапонияға қарайық.

Because the majority of its population

Халықтың басым көпшілігі

пострепродуктивті жастағы адамдар

is in its post-reproductive years

болғандықтан жыл сайын бұл тізімдегілер

and the number of people is smaller

саны қысқара береді.

at each younger interval,

this means that at current rates of reproduction

Осылай жалғаса берсе репродуктивті жасқа жететін

the population will begin to decline

адамдар саны азайып,

as fewer and fewer people reach reproductive age.

халық санының деңгейі қысқарады.

Comparing these three population pyramids

Халық санына байланысты үш пирамида

side by side

демографиялық өсімнің үш түрлі

shows us three different stages

сатысын көрсетеді.

in a demographic transition,

as a country moves from a pre-industrial society

Мемлекеттің преиндустриалды қоғамнан

индустриалды немесе

to one with an industrial

or post-industrial economy.

постиндустриалды экономикаға өткені.

Countries that have only recently begun

Индустриялизацияға енді ғана көңіл бөле бастаған мемлекеттер

the process of industrialization

медицина, санитария, азық-түлікпен қамтамасыз ету

typically see an increase in life expectancy

and a fall in child mortality rates

секілді салаларды жетілдірудің нәтижесінде

өмір сүру ұзақтығы мен

as a result of improvements

in medicine, sanitation, and food supply.

балалар өлімінің азаюын бақылайды.

While birth rates remain constant,

Туу көрсеткіштерінің жоғары болуы

leading to a population boom.

халық санының өсуіне да алып келеді.

Developing countries that are farther along

Индустриялизация үдерісінде жетістікке

in the industrialization process

жетіп жатқан дамушы мемлекеттерде

begin to see a fall in birth rates,

туу көрсеткіштерінің төмендеуі байқалады.

due to factors such as

Білім беру

increased education and opportunities for women outside of child-rearing

саласының жақсаруы, әйелдердің бала тәрбиесінен де басқа мүмкіндіктерді

and a move from rural to urban living

қарастыруы, ауыл тұрмысынан қала тұрмысына өту

деген секілді себептер үлкен отбасын

that makes having large families

құруды экономикалық тұрғыдан тиімсіз етті.

less economically advantageous.

Finally, countries in advanced stages of industrialization

Қысқасы, индустриализация деңгейі жоғары тұрған мемлекеттердің

reach a point

туу жене өлім көрсеткіші төмен деңгейге жетті.

where both birth and death rates are low,

and the population remains stable

Ал халық саны деңгейі бірқалыпты

немесе төмендеуі де мүмкін.

or even begins to decline.

Now, let's take a look at the projected population pyramids

Енді үш мемлекеттің 2050-ші жылға жасалған

for the same three countries in 2050.

болжалды пирамидасын қарайық.

What do these tell us

Әр мемлекеттің болашақтағы халық санына байланысты

about the expected changes

in each country's population,

қандай өзгерістер күтуге болады

және бұл пирамидалардың

and what kinds of factors

can alter the shape of these future pyramids?

болжамын нендей нәрселер өзгерте алады?

A population pyramid can be useful

Халық саны пирамидасы тек

not only as a predictor of a country's future

мемлекеттің болашағын болжауда емес,

but as a record of its past.

өткенін де бағдарлауда көмектеседі.

Russia's population pyramid

Ресей пирамидасынан әлі де болсын

still bears the scars of World War II,

II дүниежүзілік соғыстың тыртығын байқауға болады.

which explains both the fewer numbers of elderly men

Егде жастағы әйелдердің саны, егде жастағы

compared to elderly women

ерлердің санынан көп.

Дәл солай соғыстан соң ерлердің келуімен

and the relatively sudden population increase

as soldiers returned from the war

халық саны да күрт көтеріліп, қалыпты

and normal life resumed.

өмір қайта оралғанын байқаймыз.

Қытай пирамидасынан 35 жыл бұрын

China's population pyramid

reflects the establishment of the one child policy

бір баладан артық бала тумау туралы қабылдаған саяси

35 years before,

шешімін көруге болады, осылай

which prevented a population boom

демографиялық өсімнің алдын алды.

Руандадағы жағдай да осылай,

such as that of Rwanda

but also led to sex-selective abortions,

бірақ баланың жынысына қарай түсік тастау

resulting in more male children than female children.

қыз балаларға қарағанда, ер балалардың санын көбейтті.

Finally, the pyramid for the United States

Ал, Құрама Штаттардың пирамидасынан II дүниежүзілік

shows the baby boom that followed World War II.

соғыстан кейін туу көрсеткіштерінің көбейгенін көреміз.

As you can see,

Көріп тұрғандарыңыздай, халық саны пирамидасы бізге бір мемлекет жайында

population pyramids tell us far more

about a country

than just a set of numbers,

жай саннан да көп нәрсе айтады

Бір пирамида арқылы қайдан келіп,

by showing both where it's been

and where it's headed

қайда кетіп бара

жатқанын көре аламыз.

within a single image.

And in today's increasingly interconnected world,

Ал қазір бір-бірімен тығыз байланысты әлемде

facing issues such as food shortages,

азық-түлік тапшылығы, экологиялық қауіптер

ecological threats, and economic disparities,

мен экономикалық теңсіздік сияқты мәселелерге

it is increasingly important

тап болған кезде

for both scientists and policy makers

ғалымдар мен саясаткерлер үшін

to have a rich and complex understanding

халық саны мен оған әсер ететін

факторларды терең әрі жан-жақты түсіну аса маңызды.

of populations and the factors affecting them.