Why should you read Edgar Allan Poe? - Scott Peeples

Аудармашы: Bakytgul Salykhova Редактор: Baubek Sagyndyq

A high forehead topped by disheveled black hair,

Ашық маңдайы жайылған қара шашпен жабылған,

a sickly pallor,

аурушаң бозарған түрі,

and a look of deep intelligence and deeper exhaustion

терең ойлы көзқарас және қатты шаршаған бейнені

in his dark, sunken eyes.

оның түнерген, шүңірейген көздерінен көруге болады.

Edgar Allan Poe’s image is not just instantly recognizable –

Эдгар Аллан По бейнесімен ғана бірден танылмайды –

it’s perfectly suited to his reputation.

бұл оның беделіне де толық сәйкес келеді.

From the prisoner strapped under a descending pendulum blade,

Бас шабатын балта жүзінің астында байланып жатқан тұтқыннан,

әңгімелеушінің бөлмесінен шығудан бас тартқан қарғаға дейін,

to a raven who refuses to leave the narrator’s chamber,

Poe’s macabre and innovative stories of gothic horror

Поның қорқынышты және жаңашыл готикалық әңгімелері

have left a timeless mark on literature.

әдебиетте мәңгілік із қалдырды.

But just what is it that makes Edgar Allan Poe

Ендеше Эдгар Аллан Поны

one of the greatest American authors?

ең ұлы америкалық авторлардың бірі еткен не?

After all, horror was a popular genre of the period,

Хоррор, қорқыныш жанры сол кезеңде авторлар арасында

with many practitioners.

онсыз да танымал болды.

Yet Poe stood out thanks to his careful attention to form and style.

Бірақ По пішін мен стильге мұқият назар аударуының арқасында ерекшеленді.

As a literary critic,

Әдеби сыншы ретінде

he identified two cardinal rules for the short story form:

қысқа әңгіме формасы үшін ол негізгі екі ереже ұсынды:

it must be short enough to read in one sitting,

бір отырғанда оқып тастайтын барынша қысқа болуы керек

and every word must contribute to its purpose.

және әрбір қолданылған сөз мақсатқа жетуге үлес қосу керек.

By mastering these rules,

Осы ережелерді меңгеріп,

Poe commands the reader’s attention

По оқырманның назарын аударады және

and rewards them with an intense and singular experience –

оларды қарқынды әрі ерекше әсермен марапаттайды –

what Poe called the unity of effect.

Эдгар По оны эффект бірлігі деп атаған.

Though often frightening, this effect goes far beyond fear.

Көбіне бұл әсер қорқыныштан да асып түседі деп қорқытады.

Poe’s stories use violence and horror to explore the paradoxes and mysteries

По әңгімелерінде зорлық пен қорқынышты махаббат, қайғы және кінәнің

of love,

парадокстары мен жұмбақтарын зерттеуге қолданады,

grief,

and guilt,

while resisting simple interpretations or clear moral messages.

сөйтіп қарапайым түсініктерге немесе моральға қарсы тұрады.

And while they often hint at supernatural elements,

Сондай-ақ олар тылсым күштерге жиі сүйенсе де,

the true darkness they explore is the human mind

олар зерттейтін нағыз қараңғылық – адам санасы

and its propensity for self-destruction.

және оның өзін-өзі жоюға бейімділігі.

In “The Tell-Tale Heart,” a ghastly murder

«Әшкерелеуші жүректе» жан түршігерлік кісі өлтіру

is juxtaposed with the killer’s tender empathy towards the victim –

өлтірушіге деген аяушылықпен қатар жүреді.

a connection that soon returns to haunt him.

Бұл байланыс көп ұзамай оның ізіне түсіп қайта оралады.

The title character of "Ligeia" returns from the dead

«Лигея» фильмінің бас кейіпкері күйеуінің екінші әйелінің мәйіті арқылы

through the corpse of her husband’s second wife –

өлілер әлемінен қайта оралады

or at least the opium-addicted narrator thinks she does.

немесе апиынға тәуелді баяндаушы солай деп ойлайды.

And when the protagonist of “William Wilson”

Ал «Уильям Уилсонның» бас кейіпкері

violently confronts a man he believes has been following him,

өзінің соңынан ерді деп ойлаған адамға қатты қарсы шыққанда,

he might just be staring at his own image in a mirror.

ол жай ғана айнадағы өзінің бейнесі болуы мүмкін.

Through his pioneering use of unreliable narrators,

Өзінің жаңашыл әдісі сенімсіз әңгімелеушілерді қосу арқылы,

Poe turns readers into active participants

По оқырмандарын белсенді қатысушыларға айналдырады,

who must decide when a storyteller might be misinterpreting

олар әңгімеде қате түсінген,

or even lying about the events they’re relating.

тіпті өтірік айтқан жерлеріне нұсқап отырады.

Although he’s best known for his short horror stories,

Ол өзінің қысқа қорқынышты әңгімелерімен танымал болғанымен,

Poe was actually one of the most versatile

шын мәнінде По жан-жақты

and experimental writers of the nineteenth century.

және он тоғызыншы ғасырдың экспериментал жазушысы болды.

He invented the detective story as we know it,

Бәріңіз білетіндей, ол детектив жанрын ойлап тапты,

with “The Murders in the Rue Morgue,”

«Морг көшесіндегі кісі өлтіру»

followed by “The Mystery of Marie Roget”

одан кейін «Мари Родженің құпиясы»

and “The Purloined Letter.”

және «Ұрланған хат».

All three feature the original armchair detective,

Үшеуі де креслода отырып оқитын ерекше детектив.

C. Auguste Dupin,

К. Огюст Дюпен

who uses his genius and unusual powers of observation and deduction

өзінің данышпандығын және бақылау мен дедукцияның ерекше күшін пайдаланып

to solve crimes that baffle the police.

полиция шеше алмаған қылмысты ашады.

Poe also wrote satires of social and literary trends,

По әлеуметтік және әдеби ағымдарға да сатира жазды,

and hoaxes that in some cases anticipated science fiction.

кейбір жағдайда мистификация ғылыми фантастикаға ұласады.

Those included an account of a balloon voyage to the moon,

Оның ішінде айға әуе шарымен саяхаттаудың есебі

and a report of a dying patient put into a hypnotic trance

және ол дүниемен байланысу үшін жасалған өлім ауызындағы науқастың

so he could speak from the other side.

гипноздық трансқа түсуі де бар.

Poe even wrote an adventure novel about a voyage to the South Pole

По тіпті Оңтүстік полюске саяхат туралы шытырман оқиғалы роман

and a treatise on astrophysics,

және астрофизика туралы трактат жазды.

all while he worked as an editor,

Ол редактор болып жұмыс істегенде,

producing hundreds of pages of book reviews and literary theory.

кітаптарға шолу мен әдебиет теориясы туралы жүздеген бет дайындады.

An appreciation of Poe’s career wouldn’t be complete without his poetry:

Поның шығармашылығын оның поэзиясынсыз толық бағалау мүмкін емес:

haunting and hypnotic.

таңғалдырады және баурап алады.

His best-known poems are songs of grief, or in his words,

Оның ең танымал өлеңдері - мұң жырлары, немесе өз сөзімен айтсақ

“mournful and never-ending remembrance.”

«қайғылы және мәңгілік естелік».

“The Raven,” in which the speaker projects his grief onto a bird

«Қарға» шығармасында баяндаушы мұңын тек бір дыбысты қайталайтын

who merely repeats a single sound,

құс арқылы бейнелейді.

made Poe famous.

Бұл шығарма Поны танымал етті.

But despite his literary success,

Бірақ әдеби жетістігіне қарамастан,

Poe lived in poverty throughout his career,

По бүкіл өмірін кедейшілікте өткізді

және жеке өмірі де шығармаларындағыдай қараңғы түнекте өтті.

and his personal life was often as dark as his writing.

He was haunted by the loss of his mother and his wife,

Анасынан айырылғаны оны қатты қинады, сондай-ақ әйелі де

who both died of tuberculosis at the age of 24.

анасы сияқты 24 жасында туберкулезден қайтыс болды.

Poe struggled with alcoholism

По маскүнемдікпен күресті

and frequently antagonized other popular writers.

және басқа танымал жазушыларға жиі қарсы шықты.

Танымалдығы қайтыс болғанында және шығармалары түсірілгеннен кейін артты.

Much of his fame came from posthumous – and very loose – adaptations of his work.

And yet, if he could’ve known how much pleasure and inspiration

Егер ол жазғандары келесі ұрпақ оқырмандары мен жазушыларына

his writing would bring to generations of readers and writers alike,

қаншалықты рахат пен шабыт әкелетінін білген болса,

perhaps it may have brought a smile to that famously brooding visage.

оның әйгілі мұңды жүзіне күлкі үйірілер еді.