How fiction can change reality - Jessica Wise

Πώς η μυθοπλασία μπορεί ν' αλλάξει την πραγματικότητα - Τζέσικα Γουάιζ

Μετάφραση: Toula Papapantou Επιμέλεια: Dimitra Papageorgiou

Η 'Εμιλυ Ντίκινσον είπε πριν από έναν αιώνα

Emily Dickinson said over a century ago

that "There is no frigate like a book to take us lands away ..."

ότι καμία φρεγάτα δε μας ταξιδεύει

όπως ένα βιβλίο, και είναι αλήθεια.

And it's true.

When we pick up a book, turn on the TV, or watch a movie,

Κάθε φορά που διαλέγουμε ένα βιβλίο, ανοίγουμε την τηλεόραση ή παρακολουθούμε μια ταινία,

we're carried away down the currents of story into a world of imagination.

παρασυρόμαστε στα ρεύματα της ιστορίας, σ΄ έναν κόσμο φανταστικό.

And when we land, on a shore that is both new and familiar,

Και όταν αποβιβαζόμαστε σε μια ακτή που είναι και καινούργια αλλά και γνώριμη,

κάτι περίεργο συμβαίνει.

something strange happens.

Stepping onto the shore, we're changed.

Πατώντας το πόδι στην ακτή, έχουμε αλλάξει.

We don't retrace the footsteps of the authors

Δεν αναψηλαφούμε τα πατήματα του συγγραφέα ή των χαρακτήρων που ακολουθήσαμε.

or characters we followed here.

No; instead, we walk a mile in their shoes.

Όχι. Αντί γι αυτό περπατάμε λίγα μίλια νοερά στη θέση τους.

Researchers in psychology, neuroscience, child development and biology

Ερευνητές στην ψυχολογία, τις νευροεπιστήμες, την παιδική ανάπτυξη και τη βιολογία

are finally starting to gain quantifiable scientific evidence,

αρχίζουν τελικά να συγκεντρώνουν μετρήσιμα επιστημονικά δεδομένα

που καταδεικνύουν αυτό που οι συγγραφείς και οι αναγνώστες γνώριζαν από πάντα:

showing what writers and readers have always known:

that stories have a unique ability to change a person's point of view.

Ότι οι ιστορίες έχουν μια μοναδική ικανότητα να αλλάζουν τις απόψεις ενός ατόμου.

Scholars are discovering evidence that stories shape culture,

Οι μελετητές ανακαλύπτουν στοιχεία ότι οι ιστορίες διαμορφώνουν πολιτισμό

and that much of what we believe about life comes not from fact,

και ότι πολλές δοξασίες που έχουμε για τη ζωή προέρχονται όχι τόσο από γεγονότα

but from fiction -

αλλά από μυθιστορήματα. Ότι οι ιδέες μας

that our ideas of class, marriage and even gender are relatively new,

για την κοινωνική τάξη, το γάμο ακόμη και για το φύλο

είναι σχετικά νέες και πολλές ιδεολογίες που ήταν συμπαγείς επί αιώνες

and that many ideologies which held fast for centuries

were revised within the 18th century,

αναθεωρήθηκαν τον 18ο αιώνα και ξαναγράφτηκαν στις σελίδες των πρώτων μυθιστορημάτων.

and redrafted in the pages of the early novel.

Imagine a world where class, and not hard work,

Φανταστείτε έναν κόσμο, όπου η κοινωνική τάξη και όχι η σκληρή δουλειά, καθορίζουν την αξία ενός ανθρώπου.

decides a person's worth;

a world where women are simply men's more untamed copy;

Έναν κόσμο όπου οι γυναίκες είναι απλώς το πιο ατίθασο αντίγραφο των ανδρών.

Έναν κόσμο όπου ο γάμος από αγάπη είναι μια καινούργια έννοια.

a world where marriage for love is a novel notion.

Well, that was the world in which Samuel Richardson's "Pamela"

Ε, λοιπόν έτσι ήταν ο κόσμος όταν έκανε την εμφάνισή της η Πάμελα του Σάμιουελ Ρίτσαρσον.

first appeared.

Richardson's love story starred a poor, serving-class heroine,

Η ιστορία αγάπης του Ρίτσαρσον παρακολουθεί μια φτωχή ηρωίδα της εργατικής τάξης

who is both more superior and smarter than her upper-class suitor.

που είναι και ηθικά ανώτερη και εξυπνότερη από τον διώκτη της, ο οποίος ανήκει στην ανώτερη τάξη.

The book, challenging a slew of traditions,

Το βιβλίο, προκαλώντας πολλές παραδόσεις,

caused quite a ruckus.

δημιούργησε αρκετό θόρυβο.

There was more press for "Pamela" than for Parliament.

Υπήρξαν περισσότερες αναφορές στον τύπο για την Πάμελα παρά για το Κοινοβούλιο.

It spawned intense debate and several counter-novels.

Αναπαρήγαγε έντονη διαφωνία και πολλά αντί-μυθιστορήματα.

Still, for all those who couldn't accept "Pamela,"

Για όλους εκείνους που δε μπορούσαν να δεχτούν την Πάμελα,

others were eager for this new fictional world.

υπήρχαν κάποιοι πρόθυμοι γι' αυτόν τον νέο κόσμο του μυθιστορήματος.

This best seller and all its literary heirs -

Αυτό το μπεστ σέλερ και όλοι οι λογοτεχνικοί κληρονόμοι του,

"Pride and Prejudice," "Jane Eyre," and yes, even "Twilight" -

Περηφάνια και Προκατάληψη, Τζειν Ειρ, και ναι, ακόμη και η Χαραυγή,

have continuously shared the same tale and taught similar lessons,

διαρκώς μοιράζονταν την ίδια ιστορία και δίδασκαν παρόμοια μαθήματα

which are now conventional and commonplace.

τα οποία τώρα είναι συμβατικά και συνηθισμένα.

Similarly, novels have helped shape the minds of thought leaders

Παρομοίως, τα μυθιστορήματα βοήθησαν στη διαμόρφωση

across history.

της σκέψης των ηγετών στο πέρασμα της ιστορίας.

Some scholars say that Darwin's theory of evolution

Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι η θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου

is highly indebted to the plots he read and loved.

οφείλεται κατά πολύ στις πλοκές των ιστοριών που διάβαζε και αγαπούσε.

His theory privileges intelligence, swiftness, and adaptability to change -

Η θεωρία του υπερασπίζεται την εξυπνάδα,

την ταχύτητα και την προσαρμοστικότητα στην αλλαγή - όλα χαρακτηριστικά ενός ήρωα.

all core characteristics in a hero.

Whether you're reading "Harry Potter" or "Great Expectations,"

Είτε διαβάζετε τον Χάρι Πότερ είτε τις Μεγάλες Προσδοκίες,

you're reading the kind of plot that inspired Darwin.

διαβάζετε το είδος της πλοκής που ενέπνευσε τον Δαρβίνο.

Yet, recent studies show that his theory might not be the whole story.

Ωστόσο πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η θεωρία του μπορεί να μην είναι ολοκληρωμένη.

Our sense of being a hero - one man or one woman

Η αίσθηση του να είσαι ήρωας, ένας άντρας ή μια γυναίκα, η ακόμη κι ένα είδος,

or even one species taking on the challenges of the world -

που ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του κόσμου μπορεί να είναι λάθος.

might be wrong.

Instead of being hardwired for competition

Αντί να είμαστε προορισμένοι για ανταγωνισμό,

for being the solitary heroes in our own story,

να είμαστε οι μοναχικοί ήρωες στην ιστορία μας,

we might instead be members of a shared quest.

θα μπορούσαμε να είμαστε μέλη μιας κοινής αναζήτησης.

More Hobbit than Harry.

Περισσότερο Χόμπιτ παρά Χάρι.

Sometimes, of course, the shoes we've been walking in

Καμιά φορά, βέβαια, τα παπούτσια με τα οποία περπατάμε μπορεί να λιώσουν.

can get plain worn out.

After all, we haven't walked just one mile

Άλλωστε, δεν περπατήσαμε μόνο ένα μίλι νοερά ως Τζέιν Οστιν ή Μαρκ Τουέιν,

in Jane Austen's or Mark Twain's shoes -

we've walked about 100 trillion miles in them.

περπατήσαμε σχεδόν εκατό τρισεκατομμύρια μίλια.

This isn't to say that we can't read and enjoy the classics;

Δεν εννοώ με αυτό ότι δε μπορούμε να διαβάζουμε και να απολαμβάνουμε τους κλασικούς,

we should travel with Dickens,

πρέπει να ταξιδεύουμε με τον Ντίκενς,

let Pip teach us what to expect from ourselves,

ν' αφήσουμε τον Πιπ να μας μάθει τι προσδοκίες να έχουμε από τους εαυτούς μας,

have a talk with Austen and Elizabeth about our prides and prejudices.

να κουβεντιάζουμε με την Οστιν και την Ελίζαμπεθ για τις δικές μας περηφάνιες και προκαταλήψεις.

We should float with Twain down the Mississippi,

Να διασχίσουμε τον Μισισίπι με σχεδία μαζί με τον Τουέιν,

and have Jim show us what it means to be good.

και ο Τζιμ να μας δείξει τι σημαίνει να είσαι καλός.

But on our journey, we should also keep in mind

Στο ταξίδι μας όμως, θα πρέπει να έχουμε κατά νου

that the terrain has changed.

ότι το έδαφος έχει αλλάξει. Θα χρειαστεί ν' αγοράσουμε μπότες,

We'll start shopping around for boots

που φτιάχτηκαν για βάδισμα σε μια νέα εποχή.

that were made for walking into a new era.

Take, for instance, Katniss Everdeen and her battle with the Capitol.

Πάρτε, για παράδειγμα, την Κάτνις Έβερντιν και τη μάχη της με το Καπιτώλιο.

Can "Hunger Games" lead us into thinking about capitalism in a new way?

Μπορούν τα Παιχνίδια Πείνας να μας οδηγήσουν να σκεφτούμε τον καπιταλισμό με νέο τρόπο;

Can it teach us a lesson

Μπορεί να μας διδάξει για ποιο λόγο το άτομο δε θα έπρεπε να τίθεται πάνω από την ομάδα;

about why the individual should not put herself before the group?

Will "Uglies" reflect the dangers of pursuing a perfect body

Θα είναι οι Άσχημοι αντανάκλαση του κινδύνου της αναζήτησης ενός τέλειου σώματος

and letting the media define what is beautiful?

και του προσδιορισμού της έννοιας του ωραίου από τα μίντια;

Will "Seekers" trod a path beyond global warming?

Θα βαδίσουν οι Ερευνητές σ' ένα μονοπάτι πέρα από την υπερθέρμανση του πλανήτη;

Will the life-and-death struggles of Toklo, Kallik, Lusa and the other bears

Θα χαρτογραφήσουν οι αγώνες ζωής και θανάτου του Τόκλο,

της Κάλικ, της Λούσα και των άλλων αρκούδων μια κατανόηση του κόσμου των ζώων

chart a course for understanding animals and our place in their world?

και τη θέση μας στον κόσμο τους;

Only the future will tell which stories will engage our imagination,

Μόνο το μέλλον θα δείξει ποιες ιστορίες θα εξάψουν τη φαντασία μας,

ποιες αληθοφανείς ιστορίες θα πλάσουν το αύριο,

which tales of make-believe we'll make tomorrow.

But the good news is this:

τα καλά νέα όμως είναι τα ακόλουθα:

there are new stories to venture in every day,

Υπάρχουν καινούργιες ιστορίες να αποτολμήσουμε.

new tales that promise to influence, to create and to spark change -

Καινούργιες ιστορίες που υπόσχονται να επηρεάσουν, να δημιουργήσουν και να προκαλέσουν αλλαγή.

stories that you might even write yourself.

Ιστορίες που μπορεί ακόμη κι εσείς οι ίδιοι να γράψετε.

So I guess the final question is this:

Υποθέτω, λοιπόν, ότι η επόμενη ερώτηση είναι:

What story will you try on next?

Ποια ιστορία θα δοκιμάσετε τώρα;