Whatever happened to acid rain? - Joseph Goffman

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

In 1963, scientists studying Hubbard Brook Experimental Forest in New Hampshire

لە ساڵی ١٩٦٣ ئەو زانایانەی ڵێکۆڵینەوەیان لەسەر دارستانی تاقیگەی لە هەمپشە

made a shocking discovery.

شتێکی زۆڕ سەیر و سەمەرەیان دۆزیەوە.

Their most recent rainfall samples were nearly 100 times more acidic than usual.

دڵۆپە بارانەکانی وەکو نموونەیەک وەریان گڕت بوو سەد ئەوەندەی باری ئاسایی ترشتر بوو.

At these levels, additional downpours of acid rain

ئەم بڕە زۆڕەی بارینی ترشە بارانیش

would destroy the region’s marine and arboreal ecosystems

لە توانایی هەیە زیندەوەرە دەریاییەکان و وردبینەکان بکوژێت

in a matter of decades.

لەماوەی چەند دەیەکدا.

Urgently sharing their findings with fellow researchers,

خێڕا ڵێکۆڵەڕەوەکانی تریان دەربارەی دۆزینەوەکانیان ئاگادارکردەوە،

they were determined to answer two questions:

لە ئەنجامدا توانیان وەڵامی ئەم پرسیارانە بدەنەوە:

what was causing this deadly rainfall? And what could be done to stop it?

چ شتێک هۆکاری ئەم بارانە مەترسیدارە بووە؟ و چ شتێک بکڕێت بۆ ڕێگری کردنی؟

Rain is never just composed of water.

باران تەنها لە ئاو پێکنەهاتووە.

Chemicals and particulates in the atmosphere can be found in every drop,

دەکرێت ماددە کیمیاییەکانی بەرگەهەوا لە هەر دڵۆپێک ئاو بدۆزڕێنەوە،

and some compounds— like carbon dioxide—

هەندێک لە ئاوێتەکانیش وەکو دوانە ئۆکسیدی کاربۆن

make even regular rainfall slightly acidic.

کە ئەمانەش بارانەکە کەمێک ترش دەکەن.

But this pales in comparison to the powerful acids produced

ترشە بارانێکی زۆر بە هێزتر دروست دەبێت

when water interacts with oxides of nitrogen or sulfur dioxide.

کاتێک ئاو کارڵیک لەگەڵ ئۆکسیدی نایترۆجین یان دوانۆئۆکسیدی گۆگرد دەکات

On the pH scale which measures acidity,

پێوەڕی ( pH) کە پێوانەی ترشیەتی دەکات،

each whole number is 10 times more acidic than the one above it.

هەر ژمارەیەک بە ١٠ ئەوەندە ترشترە لە ئەوەی دوای خۆیەوە.

And where normal rain has a pH of roughly 5.4,

بارانی ئاسایی بڕی ترشیەکەی یەکسانە بە ٥.٤،

rain that’s interacted with these gases can rank as low as 3.7.

بەڵام ئەو بارانەی کارڵیک لەگەڵ ئەو گازانە دەکات ترشیەکەی یەکسانە بە ٣.٧.

Oxides of nitrogen and sulfur dioxide can appear naturally

گازی ئۆکسیدی نایترۆجین و دوانۆئۆکسیدی گۆگرد بە سرۆشتی لە

as a short-lived byproduct of volcanic eruptions or lightning strikes.

کاتی هەڵچوونی گڕکانی و هەورە بروسکەدا دروست دەبن.

But power plants, refineries, and vehicles that use fossil fuels

کارگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا، گەشتیەکان و سەیارانەی بە سەرچاوەی بەربووە کاردەکەن

consistently pump large quantities into the air.

بڕێکی زۆڕ زیاتر لەم گازانە دەخەنە هەواوە.

These dangerous gases travel with the wind

ئەو گازە مەترسیدارانەش بە هۆی باوە زیاتر بەڵاودەبنەوە

spreading hundreds of kilometers from the pollution’s source.

کە لە شوێنە پیس بووەکەوە چەندەها کیلۆمەتر دەبرن.

Acting like roaming clouds of destruction,

وەکو هەورێکی کوشندە گەشت دەکەن،

their presence dramatically increases the acidity of local precipitation,

ماوەی مانەوەکەیان بڕی ترشیەتیەکە زیاتر دەکات بەپێی ماددە نیشتووەکانی هەواکەى،

creating acid rain, acid snow, and acid fog.

ترشە باران، ترشە بەفر، و تەمی ترش دروست دەکەن.

These all acidify lakes and streams, kill crops and forests,

ئەمانەش هەمووی دەریاچە و جۆگەڵەکان دەترشێن و دانەوێڵە و دارستانەکانیش لەناودەبەن،

and damage soil to inhibit future growth.

هەروەها خاکیش بێ پیت دەکەن.

Over time, acid rain can even corrode human structures made of stone or metal.

تەنانەت ترشە باران دەتوانێت ئەم بینایانە تێکبشکێنێت کە لە ئاسن و بەرد دروستکراون.

By the 1970s, scientists in North America and Europe classified acid rain

لە ساڵی ١٩٧٠ زاناکانی باکوری ئەمریکا و ئەوروپا ترشە بارانیان

as a major environmental threat.

بە گەورەترین هەڕەشەی ژینگەی ناساند.

But despite clear evidence tying the problem to air pollution,

بەڵام سەرباری هەبوونی بەڵگە لەسەر ئەوەی ئە م کێشەیە پەیوەندی بە پیسبوونی هەواوە هەیە

companies denied responsibility and cast doubt on the research.

کۆمپانیاکان ئەوەیان ڕەتکردووە کە هۆکارەکە ئەوان بوون باوڕیان بە ڵێکۆلینەوەکەش نەبوو.

In the United States, corporations lobbied against regulating pollution,

لە ئەمریکادا، خۆپیشاندان کرا لەسەر کێشەی پیسبوونی هەواوە،

and convinced politicians that such policies

وایان لە سیاستەمەدارەکان کرد تا ڕێگاری یاسایی ئەنجام بدەن

would raise energy costs and threaten jobs.

وەکو بەرزکردنەوەی نرخی گاز و ترساندنیان بەوەی کە کارەکانیان لە دەست دەدەن.

These obstacles led the government to delay changes,

ئەوە بەربەستانەش وای لە دەوڵەت کرد ئەو گۆرانکاریانە جێبەجێ نەکەن،

and mandate further research into the issue.

لەبری ئەوە ڵێکۆلینەوەی زیاترلەسەر ئەم کێشەیە ئەنجام بدات.

But after a decade of mounting concern, Congress finally took action.

بەڵام دوای چەند ساڵێک لە نیگەڕانی لە کۆتاییدا بڕیاریاندا شتێک بکەن.

Since the bulk of sulfur dioxide emissions came from power plants,

لە کاتێکدا کارگەکانی کەرەبا بڕێکی زۆڕیان لە دوانۆئۆکسیدی گۆگردیان دەخستە هەواوە،

the government set a limit on the total amount of it

لەبەرئەوەش دەوڵەت ڕێکاری یاسایی دانا لەسەر بڕی ئەم گازەی

the electric power sector could emit each year.

کە کارگە کارەباییەکان بەرهەمی دەهێنن لە ساڵێکدا.

Then, they divided the permitted emissions into a fixed number of “allowances”

دواتر، بەشێوەیەکی یەکسان ئەم بڕە ڕێگە پێدڕاوەی هەناردەکردنی ئەم گازەیان

distributed to each power plant.

بەسەر کارگەکانی بەرهەمهێنانی کارەبادا دابەشکرد.

A plant could then choose to emit as much sulfur dioxide as they were allowed,

بۆیە کارگەکان دەیانتوانی تەنها ئەم بڕە گازە بەرهەمبهێنن کە ڕێگەیان پێدراوە،

or reduce their emissions and sell their unused allowances to other power plants.

یان بڕی بەرهەم هێنانەکانیان کەم دەکردەوە و دەیان فڕۆشت بە کارگە کارەباییەکانی تر.

This system, known as “cap and trade,”

ئەو ڕێکاریەش بە “کڵاو و هەناردەکردن” ناسێندڕا

offered power plants the economic flexibility to keep costs low

کە پێشنیاری نرخێکی کەمی بۆ کارگەکانی بەرهەمهێنانی کەرەبا کرد

while strictly limiting pollution.

لەگەڵ ئەوەشدا ڕێژەی دەرکردنی گازە پیسەکانیان دیارکراو بوو.

Many critics called these allowances licenses to pollute,

زۆڕینەی ڕەخنەگڕەکان ئەم ڕێکاریەیان بە گەندەڵی ناودەبرد،

or said the government was selling clean air.

یان دەیان ووت دەوڵەت بازرگانی بە هەوای پاکەوە دەکات.

But since the cap was set to lower five years into the program,

بەڵام دوای پێنج ساڵ لەم ڕێکارییە کڵاو زاڵ بوو بەسەر ئەمەدا،

it forced every utility company to reduce emissions in the long term.

ئەوەش وایی لە کارگە کارەباییەکان کرد بەرهەم هێنانی ئەم گازانە کەم بکەنەوە.

Some plants added desulfurizing scrubbers to their smokestacks,

هەندێکیش لە کارگەکانیش ئامێڕی پاڵاوتنی گازی گۆگردیان لە دوکەڵکێشەکانیان دادەنا،

or switched to low-sulfur coal and natural gas.

یان هەوڵیاندا خەڵوزی کەم گۆگرد و گازی سروشتی زیاتر بەکاربهێنن.

Oxides of nitrogen emissions were also reduced

لەبەرئەوەش هەناردەکردنی گازی دوانۆ ئۆکسیدی نایترۆجینیش کەمی کرد

with relatively low-cost technologies.

ئەوەش لە ئەنجامی تەکنەلۆژیایی هەرزان و باشەوە.

These advances allowed the power sector to grow

ئەوەش بووە هۆی ئەوەی کارگە کارەباییەکان پێشبکەون

while the cap kept pollution under control.

لەوکاتەشدا کڵاوەکە زاڵ بوو بەسەر پیسبوونی هەواوە.

By 1985, Canada and the European Union adopted their own solutions,

لە ساڵی ١٩٨٥، کەنەدا و وڵاتە یەکگرتووەکانی ئەوروپا چارەسەرێکیان بۆ دۆزیەوە،

and international treaties began circulating

دەستیان بە چارەسەری ئەم کێشەیە کرد

to reduce air pollution worldwide.

ئەوەش بۆ کەمکردنەوەی ڕێژەی پیسبوونی هەوا لە جیهاندا بوو.

Today, this science-driven economic policy has largely eliminated acid rain

ئەمڕۆ، بەهۆی هەبوونی ڕێکاری باشەوە ڕێژەی ترشە باران کەمی کردووە

across the United States and Canada.

لە وڵاتانی کەنەدا و ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا.

And while many ecosystems still need time to recover,

لە کاتێکدا هێشتاش پێویستمان بە کاتە بۆ دووبارە بە گەرخستنەوەی زیندوەرە وردبینەکان

scientists have sped up the restoration of other areas

هەرچەندە زاناکان خەریکی ژیاندنەوەی هەندێک لە ناوچەکان

by reintroducing essential organisms killed off by acid rain.

ئەوەش بە ژیاندنەوەی ئەو زیندەوەرە گرینگانەی کە بەهۆی ترشە بارانەوە لەناوچۆتن

Some countries, like Russia, India, and China

هەندێک لە وڵاتانی، وەکو رووسیا، هیندستان و چین

still rely heavily on high-sulfur coal

ڕێژەیەکی زۆڕ لە خەڵوزی گۆگردی بەکاردەهێنن

and continue to struggle with the environmental consequences.

بەم هۆیەشەوە بە دەست کارەساتە سروشتیەکانەوە دەنالێنن.

However, acid rain’s relatively quick journey from major threat to minor issue

هەرچەندە، کێشەی ترشە باران خێڕا لە کێشەیەک ی گەورە و گۆڕا بۆ کێشەیەکی لاوەکی

is rightly celebrated as a victory for policies that protect the environment.

هەر لەبەرئەوەش ئاهەنگیان دەگێڕا بە بۆنەی ئەم سەرکەوتنەیان کە ژینگەی پاراستووە.

Cap and trade can’t solve every environmental problem.

ڕێکاری کڵاو و هەناردەکردن هەموو کێشە ژینگەیەکان چارەسەر ناکات.

But by using scientific consensus to guide policy,

بەڵام بە بەکارهێنانی بڕیارێکی باش کە یاساکان بەڕێوەبەرێت،

adopting efficient technology,

و بەکارهێنانی تەکنەلۆژیایەکی پێشکەوتوو،

and being unafraid to impose reasonable costs for pollution,

و نەترسان لە چەسپاندنی سزایی پیسبوونی هەوا،

countries can stop a growing storm of destruction before it’s too late.

بەم شێوەیە وڵاتەکان دەتوان ڕێ لە وێڕانکاری بگرن پێش ئەوەی دڕەنگ بێت.