Can you solve the Trojan War riddle? - Dennis E. Shasha

Translator: Mhamad Luqman Shahab Reviewer: Daban Q. Jaff

The Trojan War has been raging for 10 years,

توڕەیی جەنگی تروادەیی ١٠ ساڵی خایەند،

with neither Greeks nor Trojans prevailing.

کە نە یۆنان نە تروادەیەکان توانیان سەرکەون.

Gods and humans alike are desperate for a break,

خوواوەندەکان و مرۆڤەکان وەک یەک بێ ئومێد بوون لە پشودان،

so when a divine omen races across the sky,

و کاتێک مژدەیەکی خودای بە ئاسماندا تێدەپەڕی،

the two sides agree to a 10 day truce.

هەردوو لایەنەکە رازی دەبوون بە شەڕ ڕاگرتن بۆ ماوەی ١٠ رۆژ.

From high up on Olympus you’ve been waiting for an opportunity

لەسەرەوە لە ئۆڵۆمپس تۆ چاوەڕوانی هەلێک بوویت

to bring this bloody war to its conclusion.

کە ئەو جەنگە خوێناوییە بگەیەنێت بە ئەنجامێک.

When you go to consult the Fates, they advise:

کاتێک راوێژت بە چارەنووس دەکرد، ئاوان دەیانگوت:

should the peace last for a full 10 days, all will end soon.

پێویستە ئاشتی بۆ ماوەی ١٠ رۆژ بەردەوام بێت، بەم نزیکانە کۆتای پێدێت.

However, if the truce is broken,

بەڵام ئەگەر ئاگربەستەکە شکێندرا،

the ensuing battle will lead to 10 more devastating years of war.

ئەو جەنگە دروستبووە دەبێتە هۆی جەنگی وێرانکەر بۆماوەی زیاتر لە ١٠ ساڵ.

The Fates’ loom has shown them the exact conditions

تروسکای چارەنوسیان مەرجی تەواویانی پێنیشانداوە

that will keep the truce intact.

کە دەبێتەوە هۆی مانەوەی ئاگربەستەکە وەک خۆی.

The great Trojan plain can be viewed as a grid of Greek and Trojan encampments.

گەورەی تراودەییەکان بە ئاشکرا دەبینرێت وەک سەربازگەی تۆڕی یۆنان و تراودەیی.

If they’re organized in such a way that any Greek can reach any other Greek camp

ئەگەر ئەوەن بە شێوەیەک رێکخرابن کە هەر یۆنانیەلیەک بتوانێ بگاتە سەربازگەکانی تری

without having to pass through a Trojan camp, and likewise for Trojans,

بەبێ دەرباز بوون بە ناو کامپی تراودەیی، بەهەمان شێوە بۆ تراودەییەکانیش،

plus neither side completely surrounds the other, peace will prevail.

لەگەڵ ئەوەی کە هیچ لایەک بە تەواوەتی گەمارۆی ئەوەی تر نەدات، ئاشتی سەردەکەوێت.

Anyone can move to a horizontally or vertically adjacent camp,

هەر کەسێک بە ستوونی یان بە ئاسۆیی بە نزیکی سەربازگەکانەوە بڕوات،

but never diagonally.

بەبێ لارکردنەوە.

The problem is, they’re currently arranged like this.

کێشەکە ئەوەیە، ئەوان لە ئێستادا بەم شێوەیە رێک خراون.

Tonight, you can use your powers to swap up to six pairs of camps

ئەمشەو، دەتوانیت هێزەکانت بەکاربهێنیت بۆ ئاڵوگۆڕ پێکردنی ٦ جووت سەربازگە

that are horizontally, vertically, or diagonally adjacent.

کە بە ئاسۆیی، سوونی یان بە لاری لە تەنیشتی.

No camp can be moved more than once.

هیچ سەربازگەیەک ناتوانێت لە جارێک زیاتر بجوڵێت.

Which swaps do you make to keep the peace?

کام گۆڕینەوە ئاشتی بەرقەرار دەکات؟

Pause here to figure it out yourself. Answer in 3

لێرە بوەستە بۆئەوەی خۆت وەڵامەکە بدۆزییەوە لە ٣

Answer in 2

٢

Answer in 1

١

The first insight here is to divide this into two sub-problems.

لێرە یەکەم پێشبینی بۆ دابەشکردنی کێشەکەیە بۆ دوو کێشەی بچووکتر.

There’s the matter of connecting 4 clumps of Greeks

بەیەک بەستنەوەی چوار کۆمەڵەکەی یۆنان گرنگی خۆی هەیە

without putting holes in the Trojan line.

بەبێ بەجێ هێشتنی کونێک لە سنوری تراودەیی.

And then there’s dealing with the thorny center space.

پاشان مامەڵەیەک هەیە لەگەڵ بۆشایی ناوەندی دڕکاوی.

Let’s consider the Greeks first.

سەرەتا با یۆنانییەکان رەچاو بکەین.

To connect any Greek clumps,

بۆ پەیوەندی کردن بە هەر کۆمەڵەیەکی یۆنان،

you’ll have to mess with the nice, straight Trojan lines.

تۆ دەبێ توشی ئاژاوە بیت لەگەڵ سنورە بەهێز و نایابەکەی تراودیەکان.

If you try to do that anywhere in the center of these arms,

ئەگەر بتەوێ لە هەر جێگایەک لە ناوەڕاستی سوپاکان ئەنجامی بدەیت،

you'll create new isolated clusters of Trojans.

تۆ کۆمەڵەیەکی جیاکراوەی نوێ دروست دەکەیت لە تراودەییەکان.

So the only option is to go to the perimeter of the field

کەواتە تاکە بژاردە ئەوەیە کە بڕۆین بۆ مەیدانەکە

and move some Trojans diagonally, say here, here, and here.

وە هەندێ لە تراودەییەکان بە لاری بجوڵێنن، بڵێ ئێرە، ئێرە و ئێرە.

Now for the center.

ئێستا بۆ ناوەراستەکە.

there’s no way to connect the Trojan arms without swapping a Trojan in.

هیچ رێگایەک نیە بۆ پەیوەندی کردن بە سوپای تراودەییەکان بەبێ چوونە ناویانەوە.

But continuing to shift that arm of Trojans inward

بەڵام بەردەوام بوون لە گواستنەوەی سوپای تراودەییەکان بۆ ناوەوە

would require moving the same Greek camp multiple times.

پێویستی بە جوڵاندنی هەمان کامپی یۆنانی هەیە بۆ چومد جارێک.

However, you could shift the whole Trojan arm up and to the right,

هەرچەندە، تۆ دتتوانی هەموو تراودەییەکان بۆ سەرەوە و لای راست بگاوزیتەوە،

closing this gap.

بۆ داخستنی ئەو بۆشاییە.

There are several solutions with slight variants,

چەندین چارەسەر هەیە لێرە کە کەم و هەمەجۆرن،

but as long as you perform this maneuver on the short arm of Trojans,

بەڵام تا ئەوکاتەی کە ئەم مانۆرە لەسەر سوپا کەمەکەی تراودەییەکان ئەنجام بدەیت،

you can achieve peace in exactly 6 moves.

تۆ بەتەواوی دەتوانی لە شەش لاکەی ترەوە ئاشتی بەرقەرار بکەیت.

You make the swaps and all is well until the fifth night.

تۆ دەتوانی گواستنەوەکان و هەموشتەکانی تر باش بکەیت هەتا شەوی پێنجەم.

One of your rival gods wants to see the bloodshed continue,

یەکێک لە خواوەندە هاوتاکان دەیەوێت خوێن رشتنە بەردەوام بێت،

and has taken advantage of a forgotten prophecy.

و سوودی وەرگرتووە لە نەبوونی پێغەمبەرایەتی.

He’s convinced one Trojan camp to make a swap

ئەو یەک سەربازگەی تراودەیەکانی قایل کردووە بۆ ئاڵوگۆڕیەکە

with their horizontal, vertical, or diagonal Greek neighbors

لەگەڵ جیرانە یۆنانییەکانیان بە ستونی، ئاسۆی و بەلاری

that will break up the Greek connectivity.

پەیوەندی یۆنان بەیەکترەوە دەپچڕێنێت.

Once again, you consult the Fates, who prophesize the following:

جارێک تر راوێژ بە چارەنووس دەکەیت، کێ پەیامبەری ئەمەی خوارەوەیە:

the meddling Trojan camp is somewhere within four grid spaces

کامپی تراودەییەکان لە شوێنێکە لەناو چوار بۆشایی تۆڕی

of the perimeter of the battlefield.

لە دەسەکانی مەیدانی جەنگدا.

They won’t go through with a swap if it only breaks up Trojan connectivity.

ئەوان بە گواستنەوەیەک ناڕۆن، ئەگەر تەنها یەکگرتووی تراودەییەکان تێک بشکێنێت.

And finally, you can make at most two swaps

لەکۆتاییدا، تۆ دەتوانی زۆرترین جووتە ئاڵوگۆڕ پێکردن ئەنجام بدەیت

with the same rules as before to thwart them.

لەگەڵ هەمان یاساکانی پێشووتر بۆ هەڵوەشاندنەوەیان.

Which swaps do you make to block the troublesome Trojan camp?

چ ئاڵوگۆڕیەک ئەنجام دەدەیت بۆ رێگریکردن لە ئاژاوەی سەربازگە تراودەییەکان؟

Answer in 3

وەڵام بدەوە لە ٣

Answer in 2

٢

Answer in 1

١

You won't be able to identify the scheming camp precisely,

تۆ توانای ئەوەت نیە کە بەوردی فێڵبازی سەربازگەکان بناسیتەوە،

but there’s a lot you can do to at least narrow down the options.

بەڵام بە لایەنی کەمەوە دەتوانی زۆر شت بکەیت بۆ بەرتەسک کردنەوەی هەڵبژاردنەکانت.

They have to be somewhere in this area.

دەبێ لە شوێنێک بن لەو دەور و بەرە.

And they have to be able to block Greek camps from each other in a single swap.

و دەبێ توانای رێگریکردنیان لە سەربازگە یۆنانیەکان هەبێت لە کاتی هەر ئاڵ و گۆریەک.

That doesn’t leave many options;

کە ئەمەش هەڵبژاردنی زۆر بەجێ ناهێڵێت؛

the only possible blockages are at the end of these two arms,

تاکە رێگری کە مەحاڵ نەبێت لە کۆتای ئەو دوو سوپایەیە،

where a Trojan camp could plug a hole without opening a new one.

کە سەربازگەیەکی تراودەییەکان دەتوانێ کونێک دابخات بەبێ کردنەوەی یەکێکی تر.

So they must be in one of these four camps.

بۆیە دەبێت لە ناو یەکێک لەو چوار سەربازگەیە بن.

Let’s look at the right arm first.

سەرەتا با سەیری سوپای لای راست بکەین.

There’s a threat here because this column has two Trojan camps.

ترسێک هەیە لێرە، لەبەرئەوەی ئەو پایەیە دوو سەربازگەی تراودەییەکانی لەسەرە.

If one moves to the right, the other will still be in place,

ئەگەر یەکێکیان بەرەوە لای راست بجوڵێت ئەوەی تر هەر لە جێگای خۆی دەبێت،

blocking Greeks from crossing.

رێگری کردن لە یۆنانییەکان لە گەیشتن پێیان.

so we can thwart them by moving either one a column left into this square.

بۆیە دەتوانین تەنگاویان بکەین بە لابردنی ستونێکی لای چەپ بۆ ناو چوارگۆشەکە

and the same principle applies to the bottom arm.

هەمان یاسا بۆ سوپای خوارەوە جێبەجێ دەکرێت.

Your effort maintains the peace for the final 5 days.

ئەو هەوڵەت ئاشتی بەرقەرار دەکات بۆ ماوەی ٥ رۆژ.

But it seems that a certain Greek general noticed what was happening

بەڵام پێدەچێت جەنەڕاڵێکی تایبەتی یۆنانی تێبینی ئەوەی کردبێت کە روودەدات

and left the Trojans a parting gift...

و دیاریەکی تایبەتییان بۆ تراودەییەکان بە جێهێشت