Underwater farms vs. climate change - Ayana Elizabeth Johnson and Megan Davis

Translator: mabbast chato Reviewer: Daban Q. Jaff

For 3 billion people around the world,

بۆ سێ ملیۆن خەڵک لە جهیاندا،

seafood provides a significant source of protein and nutrition.

خۆراکی دەریا سەرچاوەیەکی مەزنی پرۆتین و خۆراکیان بۆ دابین دەکات.

But recent studies show that 33% of wild fisheries are overfished,

بەڵام لێکۆڵینەوەکانی ئەم دوایانە دەریدەخەن ٪٣٣ ماسی کێوی زیاد لە پێویست ڕوکراوە،

while another 60% are fished at their maximum capacity.

لە کاتێکد ٪٦٠ دیکە لەو پەڕی توانایاندا ڕووکراون.

In fact, over half the seafood we eat–

لە ڕاستیدا، زیاتر لە نیوەی ئەو خۆراکە دەریایانەی دەیخۆین-

from finfish and shellfish to seaweed and algae–

لە ماسی ئاسای و گوێچکەماسی تا گیای دەریا و قەوزە-

isn’t caught in the wild.

لە زەریاکان ڕاو نەکراون.

It’s grown through aquaculture, or aquatic farming.

لەڕێگەی کشتوکاڵی ژێرئاو یان کشوکاڵکردنی ئاو پەرەی سەندوە.

Farmed seafood is one of the fastest-growing food industries,

خۆراکی دەریایی کێڵگە یەکێکە لە خێرا پەرەسەندەترین پیشەسازیەکانی خۆراک،

expanding in volume by 5.8% each year.

هەر ساڵێک بە قەبارەی ٪٥.٨ فراوان دەبێت.

But different methods of aquaculture come with different advantages and issues–

بەڵام ڕێگە جیاوازەکانی کشتوکاڵی ژێرئاو پەیوەستە بە سود و گرفتە جیاوازەکانەوە-

some of which echo the serious problems we’ve seen in industrial agriculture.

هەندێکیان گرفتی مەترسیدارن کەوا لە پیشەسازی کشتوکاڵی ژێرئاو بینیومانە.

So how can we avoid repeating the mistakes we’ve made on land, at sea?

کەواتە چۆن دەتوانین ئەو هەڵانەی لەسەر زەوی کردومانە لە دەریا دووبارەی نەکەینەوە؟

What aquaculture approaches are we currently using,

ڕێگەکانی کشتوکاڵێ ژێرئاو چین کە ئێستا بەکاریان دەهێنین،

and what does a sustainable way to farm the ocean really look like?

و ڕێگایەکی بەردەوامی چییە تا وابکات کێڵگەی دەریا وەکو ڕاستەقینە دەربکەوێت؟

One of the most common aquaculture methods involves large pens made of nets,

یەکێک لە باوترین ڕێگاکانی کشتوکاڵی ژێرئاو بریتیە لە بەکارهێنانی قەفەزی لە تۆڕ دروستکراو،

where fish are farmed offshore in floating cages roughly 1000 square meters in size.

ماسی لە کەنارەکان لە ناو ئەو قەفەزانە بە قەبارەی ١٠٠ مەتر چوارگۆشە بەخێو دەکرێت.

Commonly employed off the coast of Chile and in the fjords of Norway,

بەشێوەیەکی گشتی دەکەونە کەنداوی چیلی و فیودرسی نەرویچ،

these fish, like many industrially farmed animals,

ئەم ماسیانەش، هەروەکو زۆربەی پیشەسازی ئاژەڵ بەخێوکردن.

occupy stressful, overcrowded pens.

ڕووبەڕووی فشار، قەرەباڵخی ناو قەفەزەکان دەبنەوە.

They produce massive amounts of waste,

بڕێکی مەزنی پشماوە بەرهەم دەهێنن،

polluting the surrounding areas

ناوچەکانی دوورووبەر پیس دەکەن

and potentially spreading diseases to wild species.

و بەشاراوەی نەخۆشیەکانی بۆ جۆرە کێوەیاکان دەگوازنەوە.

هێشتا خەراپتر، لەو کاتەوەی دەرمانی دژە بە- کتریا بۆ ڕووبەڕوبوونەوە نەخۆشی بەکارهاتووە

Worse still, since the antibiotics employed to fight disease

aren’t fully absorbed by the fish,

کە ماسیەکان بە تەواوەتی قوتی نادەن.

they get excreted back into the environment.

بۆ ناو ژینگەکە دەگەڕێنەوە.

Net pens are also susceptible to escapes,

هەروەها قەفەزی تۆڕی لەبارە بۆ بەرەڵابوون،

unleashing huge numbers of fish which compete for resources

بەرەڵابوونی ژمارەیەکی زۆری ماسی کەوا بۆ سەرچاوەکان پێشبڕکێ دەکەن

and weaken the local gene pool with genes adapted for captivity.

و حەوزی جینی ناوخۆیی لاواز دەکات لەگەڵ ئەو جینەی بۆ بەخێو کردن گونجاوە.

Escaped fish can even disrupt local ecosystems as invasive species.

ماسی بەرەڵابوو دەتوانێت سیستەمی زیندەیی ناوخۆی وەکو جۆرێکی داگیرکەر وێران بکات.

Other techniques,

تەکنیکەکانی دیکە،

such as man-made coastal ponds commonly used for shrimp farming in Southeast Asia,

وەکو گۆماوە کەنداوەکانی دەستکرد لە باشوری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا بۆ کێڵگەی ڕۆبیان بەکارهاتوون،

create additional environmental problems.

گرفتەکانی ژینگەیی زیاد دەکەن.

Just like net pens, these ponds are prone to spreading pollution and disease.

هەروەکو قەفەزی تۆڕ، ئەم گۆماوانە دەبنە هۆی بڵاوبوونەوەی پیسی و نەخۆشی.

Their construction also frequently destroys important ecosystems

هەروەها زۆربەی جار لە کاتی دروستکردنیان سیتەمە زیندەیە گریگەکان لەناودەبەن

like mangroves and marshes,

وەکو مانگرۆڤس و زەلکاوەکان،

which protect coastal areas from storms,

کەوا ناوچە کەنداویەکان لە زریانەکان دەپارێزان،

provide habitats, and absorb tons of greenhouse gases.

ژیانی سروشتی دابین دەکەن، و بە تەن گازی خانەوە پلاستیکیەکان هەڵدەمژن.

One way to solve these problems is to farm fish on land

یەک ڕێگە بۆ چارەسەرکردنی ئەم گرفتانە بەخێوکردنی ماسییە لەسەر خاک

in completely contained systems.

لە سیستەمێکی پارێزراو.

Tanks and raceways can recirculate and filter water to prevent pollution.

حەوز و جۆگەکان دەتوانن دووبارە دەست بەسوڕ- بکەنەوە و ئاوی پاک لە پیسپوون بپارێزن.

But even fully contained facilities still contend with another major hurdle:

بەڵام تانەت ئەو کێڵگانەی هەمووشتێکی تێدایە هێشتا ڕووبەڕووی گرفتی گەورە دەبنەوە:

fishmeal.

وەکو پاودەری ماسی.

About 10% of the seafood caught globally is used to feed animals,

نزیکەی٪١٠ خۆراکی دەریایی بەرهەم هاتوو بۆ خۆراکی پێدانی ئاژەڵان بەکاردێنن،

including carnivorous farmed fish.

لە نێوانیاندا بەخێوکردنی ماسی گۆشتخۆر.

Researchers are working on fish feed made of insects and plant-based proteins,

توێژەرەوان لەسەر خۆراکی ماسی کە لە مێرو ڕووەکی پڕۆتیندار دروستکراوە دەکۆڵێتەوە،

but for now many inland fish farms are connected to overfishing.

بەڵام لە ئێستایا زۆربەی کێڵگەنی ماسی بەخێوکردنی سەر خاک پەیوەندیدارن بە زیاد لە پێویست ڕاوکردنەوە.

All these obstacles can make sustainable aquaculture feel a long way off,

ئەو هەموو بەربەستانە دەتوانن کشتوکاڵی ژێرئاوی بەردەوام و دوور دروستبکەن،

but innovative farmers are finding new ways to responsibly farm the seas.

بەڵام بەخێوکەرە نوێگەرەکان ڕێگەی نوێ دەدۆزنەوە تا بەرپرسیارانە ڕاو بکەن.

The most promising solution of all may be to look lower on the food chain.

شایەستەترین چارەسەر لەوانەیە لە زنجیری خۆراکی نزمتر بگەڕێت.

Instead of cramming large, carnivorous fish into pens,

لەجیاتی قەرەباڵخی، ماسی گۆشتخۆر لەناو قەفەزەکان،

we can work with natural ocean systems

دەتوانی لەگەڵ سیستەمی سروشتی زەریادا کار بکەین

to produce huge amounts of shellfish and seaweeds.

تا بڕێکی مەزنی گوێچکەماسی و گیای دەریای بەرهەم بهێنین.

These low-maintenance flora and fauna don’t need to be fed at all.

ئەم فلۆرا و فاونە تەندروست باشانە هیچ پێویستیان بە خۆراک پێدان نییە.

In fact, they naturally improve water quality,

لە ڕاستیدا ئەوان بەشێوەیەکی سروشتی کوالێتی ئاو پێش دەخەن،

filtering it as they feed off of sunlight and nutrients in the seawater.

ئاو دەپاڵێون هەروەکو خۆراک بە ڕووناکی خۆر دەدەن و خۆراکەکانی ئاوی دەریا.

By absorbing carbon through photosynthesis,

بە هەڵمژین کاربۆن لە ڕێگەی ڕۆشنە پێکهاتنەوە،

these farms help battle climate change,

ئەم کێڵگانە لە ڕووبەڕوبوونەی گۆڕانی کەش و هەواد یارمەتیدەرن،

and reduce local ocean acidification

رێژەی ترش لە زەیا کەم دەکەنەوە

while creating habitats for other species to thrive.

لە کاتێکدا ژینگەیەکی سروشتی بۆ جۆرەکانی دیکە دروست دەکان تا پەرەبسێنن.

Shifting to restorative ocean farming

گواستنەوە بۆ کێڵگەی زەریایی

could provide good jobs for coastal communities,

دەتوانێت کاری باش بۆ کۆمەڵگا کەنداویەکان دابین بکات،

and support healthy plant and shellfish-based diets

و پاڵپشتی ڕووەکی تەندروست و گوێچکەماسی دەکات

that have an incredibly low carbon footprint.

کەوا سەرسوڕهێنەرانە ڕێژەی دوائۆکسیدی کاربۆنی کەمە.

In just 5 months,

تەنها لە ٥ مانگدا،

4,000 square meters of ocean can produce 25 tons of seaweed

٤٠،٠٠ مەتر چوارگۆشەی دەریا دەتوانێت ٢٥ تەن گیای دەریا

and 250,000 of shellfish.

و ٢٥،٠٠٠ گوێچکەماسی بەرهەم بهێنێت.

With the right distribution network,

لەگەڵ تۆڕێکی باشی گواستنەوە،

a series of small farms, collectively the size of Washington State

زنجیرەیەکی بچووکی کێڵگەکان، بە کۆکراوەیی بە قەدی قەباری ویلایەتی واشنتۆن

could feed the planet.

دەتوانن خۆراکی هەسارەیەک دابین بکەن.

Farms like these are already popping up around the globe,

کێڵگەی لەم شێوانە پێش ئێستا هەموو جیهانیان تەنیووە،

and a new generation of farmers is stepping up

و نەوەی نوێ بە خێوکەرەکان هەنگاو دەنێن

to pursue a more sustainable future.

تا داهاتووێکی بەردەوام تر درووست بکەن.

Done properly,

بەگونجاوی بکرێت،

regenerative ocean farming could play a vital role in helping our oceans,

کێڵگەی زەریا نوێبووەوە دەتوانن ڕۆڵێکی گرینگ لە هاوکاریکردنی زەریاکەمان،

our climate, and ourselves.

کەش و هەواکەمان، و خۆشمان بگێڕن.