The sharks that hunt in forests - Luka Seamus Wright

Translator: Ahmad Khallied Reviewer: Daban Q. Jaff

In the coastal waters of the Bahamas,

لە ئاوی کەناراوی بەهامادا،

a young lemon shark is on the run from a surprising predator:

قرشێکی لیمۆی گەنج لە ڕاکردندایە لە ڕاوکەرێکی سەرسوڕهێنەرەوە:

an adult shark of her own species.

قرشێکی گەورە لە جۆرەکانی خۆی.

Half of her 17 siblings have already been eaten by the older generation,

نەوە گەورەکان ١٧ لە خوشکەکانی خواردون،

and it looks as though she’s about to join them.

وا دیارە کە ئەو خەریکە بەشداریان دەکات.

But just as the predator closes in,

بەڵام دڕندەکە نزیک دەبێتەوە،

she disappears into a thicket of underwater roots,

ئەو لەناو مێرگێگدا ون دەبێت لە ڕەگی ژێر ئاو،

safe in the refuge of the mangrove forest.

لە پەناگەی دارستانی مانگرۆڤدا پارێزراوە.

Forests don’t usually come to mind as a habitat for sharks.

دارستانەکان وەک نیشتیمانی قرش دانانرێن.

But various marine forests cover roughly 4.2 million square kilometers

دارستانە دەریاییەکان بە نزیکەیی 4.2 ملیۆن کیلۆمەتری چوارگۆشەی داپۆشیووە

of the planet,

لەسەر زەوی.

providing food and shelter for 35% of the world’s sharks.

دابینکردنی پەناگەو خواردن بۆ ٪‏٣٥ قرشەکان.

Deadly tiger sharks blend into seagrass meadows

قڕشی تایگەر ون دەبێت لەناو مێرگی دەریایدا.

before pouncing on sea cows and sea turtles.

کە تاکە جۆری دارە لەناو دەریا گەشە دەکات.

White sharks hunt down seals in forests of kelp towering 65 meters tall.

قڕشی سپی ماسی ڕاو دەکەن لە قوڵایی ٦٥ ماتر.

And lemon sharks stalk forests of mangroves—

قرشی لیمۆیی لە دارستانی مانگرۆڤ دەرکەوتن.

the only trees on Earth that live in the ocean.

تاکە درەخت لەسەر زەوی لەناو زەریا دەژین.

All these ecosystems have their quirks,

سیستەمە ئاویەکان سیستەمی تایبەتیان ھەیە.

but mangroves may be the most unique of all.

بەڵام دارستانی مانگرۆڤ تایبەتترینیانە.

Harboring life between their roots and among their crowns,

پاراستنی ژیان لە نێوان ڕەگەکانیان،

mangroves function as an essential bridge between land and sea.

مانگرۆڤ پردێکە لە نێوان وشکانی و دەریا.

And to survive between these worlds, different mangrove species

وە بۆ رزگاربون لەو جیھانە، جۆرە جیاوازەکانی مانگرۆڤ

have evolved various adaptations that protect them and their resident sharks.

چەند رێگایەیان بەکارھێنا بۆ پاراستنی خەلک.

Taking root in the unstable ground of muddy coastal regions is difficult,

ڕەگ گرتن لە زەمینەی ناجێگیردا لە ناوچە قوڕاوەکان زەحمەتە،

so mangrove seedlings germinate attached to their mother plant.

نەمامەکانی مانگرۆڤ بە ڕەگی دایکیانەوە لکێنراوە.

Once they've grown large enough to survive on their own,

ھەرکات بەپێی پێویست گەورە بوون ئازاد دەبن،

these partially developed plants begin to ride the current.

ئەو رووەکانە دەست دەکەن بە مەلەکردن.

Most take root nearby, while some travel for several months

زۆربەی ڕەگ دەگرن، ھەندێکیان گەشت دەکەن.

before landing in a different part of the world.

پێش ئەوەەی بنیشنەوە لە شوێنێکی تر.

Once they’ve settled down, mangroves deploy tall, skinny stilt roots,

ھەر جێگیر بوون، لقی درێژ و باریک دەرەکەن.

crutch-like prop roots or wavy buttress roots,

وەک ڕەگی کۆلەکە یان ڕەگێکی پاڵپشت،

to support themselves in their unsteady terrain.

تاوەکو پشتیوانی خۆیان بکەن لەشوێنی ناجێگیریاندا.

These newly established mangroves have to contend with two additional problems:

وە ئەم دارانە نوێیانە

دەبێ لەگەڵ دوو کێشەی دیکە بگونجێن ئەوانیش:

seawater is high in dehydrating and potentially toxic salt,

ئاوی دەریاکە خوێی دەبێتە ھۆی وشکبوون،

and the mud contains little to no oxygen.

وە قورەکە رێژەیەکی کەم یان ئۆکسجینی نییە.

This combination would be lethal to most trees,

ئەم پێکھاتەیە بکوژە بۆ زۆربەی درەختەکان،

but mangroves make the most of their marshy surroundings.

مانگرۆڤەکان سوود لە زەلکاوەکان وەر دەگرن.

Rather than being completely buried,

لە جیاتی ئەوەی بەتەواوی بێژرێن،

mangrove roots are largely above the ground.

ڕەگی مانگرۆڤ زۆر لە سەرەوەی زەوین.

This allows the microscopic pores on these roots to take in oxygen during low tide

ئەمە ڕێگە بە مایکرۆسکۆپ دەدات O2 وەرگرن

before closing to create a waterproof seal during high tide.

پێش داخستنی بۆ دروستکرنی دژە ئاوێک.

Many mangroves also grow snorkel roots,

دارەکان ڕەگی بۆری دروستدەکەن بۆ ھەناسەدان،

which can take in oxygen through the same mechanism,

کە دەتوانن ئۆکسیجین بە ھەمان مشێواز ببەن،

or directly produce it via photosynthesis.

یان یەکسەر دروستی بکەن لە رێگەی رۆشنایی.

To stop salt from entering their system,

بۆ رێگرتن لە خوێ کە بچێتە ناو سیستەمەکەی،

some mangrove species use incredibly fine filters in their roots.

هەندێک جۆری مانگرۆڤ فلتەری زۆر باش لە ڕەگەکەیاندا بەکاردێنن.

Others concentrate salt inside special cellular compartments,

ئەوانی تر خوێ چڕدەکاتەوە لەناو خانەی تایبەتدا،

bark or dying leaves, that then drop off.

وەکو گەڵای مردن، کە دواتر دوەرێت.

Some species can even excrete the excess minerals

هەندێکیان دەتوانن کانزای زیادە دەرکەن

through specially adapted salt glands.

بە تایبەتی گونجانەکانی خوێ.

All these processes make mangroves more than a little salty,

ئەم پڕۆسانە وا دەکات مانگرۆڤەکان سوێر بن،

but that doesn’t deter coastal life from living in their nooks and crannies.

بەڵام ئەوە ژیانی کەناری ناهێڵێ لە ژیانەوە لە نووکەکان و شۆخەکانیان.

While birds nest among mangrove branches,

باڵندەکان لەنێو لقەکاندا هێلانە دەکەن،

fish lay eggs amidst their sprawling, complex root systems.

ماسی هێلکەی لە نێواندا دەنیشێنێت سیستەمی ڕەگی ئاڵۆز و ئاڵۆز.

Symbiotic sponges and sea squirts protect their host trees

ھاوسودی و دەریاکان دەتوانن پارێزگاری خانەخوێیان بکەن

from hungry woodboring crustaceans.

لە توێکڵە دارە برسییەکان.

Crabs, snails, and shrimp eat algae, mussels, barnacles,

قرژاڵ، لولپێچ و رۆبیان، قەوزە، سەدەف دەخۆن

and salty mangrove detritus.

وە مەنگرۆڤی خوێیاوی.

These animals in turn feed fish,

ئەم ئاژەلانە خۆراک دەدەن بە ماسی،

which are devoured by shark pups roaming the roots—

کە لەلایەن بێچوی قرشەوە دەگوشرێن—

alongside occasional vegetarian meals of seagrass.

هاوشانی جاروبار ژەمێکی گیای دەریایی.

But sharks aren’t just the beneficiaries of marine forests,

بەڵام قڕشەکان تەنها سوودمەند نین لە دارستانە دەریاییەکان،

they’re part of the glue that holds them together.

ئەوان بەشێکن لە کەتیرە کە پێکەوە هەڵیان دەگرێت.

Sharks limit the abundance of animals

قڕشەکان فراوانی ئاژەڵەکان سنووردار دەکەن

which would otherwise overgraze these essential plants.

کە بە پێچەوانەوە ئەم ڕووەکە بنەڕەتیانە

زۆر گەورەدەبن.

Just as marine forests provide shelter to vulnerable baby predators,

دارستانە دەریاییەکان پەناگە دابین دەکەن،

those predators grow up to protect their forest homes.

ئەو ڕاوکەرانە گەورە دەبن بۆ پاراستنی دارستانەکانیان.

Unfortunately, both sides of this delicate balance are under threat.

بەداخەوە، هەردوو لایەنی هاوسەنگی لەژێر هەڕەشەدایە.

Overfishing has decimated shark populations worldwide,

زۆری ماسیگرتن بۆتە ھۆی کەمبونەوەی قرشەکان.

and many marine forests are being polluted or cut down for coastal development.

وە زۆر دارستانی دەریایی پیس دەبن یان دەبڕێنەوە بەھۆی گەشەسەندنی قرۆڤایەتی.

This destruction is especially dangerous

ئەم وێرانکارییە مەترسیدارە

because marine forests are one of the single most important ecosystems

چونکە دارستانە دەریاییەکان یەکێکن

لە گرینگترین رێخراوە ئاوییەکان

in mitigating climate change.

لە هێورکردنەوەی گۆڕانی کەش و هەوا.

Mangroves and seagrasses trap carbon between their roots,

مانگرۆڤ و رووەکەکان کاربۆن قەتیس دەکەن،

and fast-growing kelps export vast amounts of carbon to the deep ocean.

وە خێرا گەشەکردن رووەکەکان رێژەیەکی

زۆری کاربۆن ھەناردە دەکات بۆ قولایی زەریا.

Together, marine forests sequester around 310 million tonnes of carbon every year,

پێکەوە دارستانە دەریاییەکان لەدەوروبەری ساڵێک 310 ملیۆن تەن کاربۆن دروستەکەن،

capturing 3% of our annual global carbon emissions.

گرتنی 3٪ ی ساڵانەی بڵاوبوونەوەی کاربۆنی جیهانی.

So, like the sharks that inhabit them,

کەواتە، وەک ئەو قڕشانەی نیشتەجێیان دەکەن،

humans need to fight tooth and nail to protect these essential ecosystems.

مرۆڤ پێویستە شەڕی ددان و بزمار بکات بۆ پاراستنی ئەم سیستەمە دەریایانە.