The five major world religions - John Bellaimey

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Translator: Ростислав Голод Reviewer: Hanna Baradzina

In all times and places in our history,

Дзе б і калі б не жыў чалавек,

human beings have wondered,

заўсёды ў гісторыі ён пытаў сябе:

"Where did we come from?

«Адкуль людзі з'явіліся на зямлі?»

What's our place in the world?

«Дзе менавіта наша месца тут?»

What happens to us after we die?"

«Што здарыцца са мной, калі я памру?»

Religions are systems of belief

Рэлігіі — гэта сістэмы веры,

that have developed and evolved over time

што развіваліся з цягам часу

in response to these

ў адпаведнасці

and other eternal mysteries,

з тымі ці іншымі адвечнымі таямніцамі.

driven by the feeling that some questions

Яны кіруюцца пачуццём,

can only be answered by faith

што на некаторыя пытанні можна адказаць толькі з дапамогай веры

and based on an intuition

і грунтуюцца на здагадцы,

that there is something greater than ourselves,

што недзе існуе нешта вялікшае за нас,

a higher power we must answer to,

вышэйшая ўлада, якой мы мусім падпарадкавацца,

or some source we all spring from

ці нейкая крыніца, з якой мы пайшлі

and to which we must return.

і да якой мусім вярнуцца.

Hinduism means the religions of India.

Індуізм азначае рэлігіі Індыі.

It's not a single religion

Гэта не адна рэлігія,

but rather a variety of related beliefs

а, хутчэй, разнастайныя блізкія вераванні

and spiritual practices.

і духоўныя веравызнанні.

It dates back five millennia

Індуізм налічвае пяць тысячагоддзяў

to the time of Krishna,

і сягае ў часы Крышны,

a man of such virtue

чалавека гэтакай святасці,

that he became known as an avatar of Vishnu,

што ён стаўся вядомы ў якасці аватара бога Вішну,

an incarnation of the god in human form.

інкарнацыя бога ў абліччы чалавека.

He taught that all life follows karma,

Ён вучыў, што ўсё жыццё адпавядае карме,

the law of cause and effect,

або закону прычыны і выніка,

and our job is to do our duty, or dharma,

а наша задача — выконваць нашы абавязкі ці дхарму

according to our place in society

ў адпаведнасці з нашым месцам у грамадстве,

without worrying how things turn out.

зневажаючы на тое, як могуць павярнуцца рэчы.

When we die, we are reincarnated into a new body.

Калі мы памрэм, то рэінкарнуем у новае цела.

If we followed our dharma

Калі мы выконвалі дхарму

and did our proper duty in our past life,

і свае абавязкі ў мінулым жыцці,

we get good karma,

то атрымаем добрую карму,

which sends our soul upward in the social scale.

што прасуне душу вышэй па сацыяльнай лесвіцы.

Our rebirth into the next life

Нашае перараджэнне ў наступным жыцці

is thus determined by what we do in this one.

такім чынам вызнаначаецца тым, што мы робім у гэтым.

The wheel of rebirths is called samsara.

Кола перараджэнняў называецца сансара.

It's possible for a very holy person

Вельмі святому чалавеку

to lead a life with enough good karma

дастаткова весці жыццё з добрай кармай,

to escape the wheel.

каб вырвацца з кола.

This escape is called moksha.

Гэта выратаванне завецца мокша.

Hinduism teaches that everything is one.

Індуізм вучыць, што ўсё ў свеце адзінае.

The whole universe is

Увесь сусвет —

one transcendent reality called Brahman,

гэта адзіная трансцэндэнтная рэальнасць, што завецца Брахман,

and there's just one Brahman

і ёсць толькі адзін Брахман,

but many gods within it,

унутры якога жывуць шмат багоў,

and their roles, aspects, and forms differ

а іх ролі, прыкметы і формы адрозніваюцца

according to various traditions.

ў залежнасці ад розных традыцый.

Brahma is the creator,

Брахман — творца,

Vishnu is the preserver

Вішну — падтрымацель,

who sometimes takes on human form,

які падчас прымае аблічча чалавека,

and Shiva is the transformer,

а Шыва — пераўтваральнік

or Lord of the Dance.

ці Цар танца.

Durga is the fiercely protective divine mother.

Дурга — лютая, ваяўнічая багіня-маці.

Ganesha has an elephant head

Ганеша з галавой слана —

and is the wise patron of success.

мудры заступнік поспеху.

Hinduism is the third largest religion in the world.

Індуізм — трэцяя рэлігія ў свеце.

And although most Hindus live in India,

І хаця амаль усе індуісты жывуць у Індыі,

they can be found on every continent,

сустрэць іх можна на кожным кантыненце,

one billion strong.

і за межамі Індыі іх амаль мільярд.

Now, let's travel west,

Але перанесемся на захад

across deserts and mountains

праз пустыні і горы

to the fertile crescent about 4,000 years ago.

на ўрадлівы паўмесяц дзесьці 4 000 год таму.

Judaism began with God calling

Іўдаізм пачынаецца з таго,

Abraham and Sarah to leave Mesopotamia

што Бог заклікаў Аўрама і Сару пакінуць Месапатамію

and migrate to the land of Canaan.

і пайсці ў зямлю Ханаанскую.

In return for their faith in the one true God,

Ва ўзнагароду за веру ў адзінага сапраўднага Бога —

a revolutionary concept

рэвалюцыйная ідэя

in the polytheistic world of that time,

ў шматбожным свеце таго часу —

they would have land and many descendants.

у іх будзе зямля і шмат нашчадкаў.

From this promise came the land of Israel

Праз гэта абяцанне ўзніклі Зямля Ізраілю

and the chosen people,

і выбраны народ.

but staying in that land

Але застацца на гэтай зямлі

and keeping those people together

і утрымаць гэты народ адзіным

was going to be very difficult.

будзе вельмі цяжка.

The Israelites were enslaved in Egypt,

Ізраільцян прыгняталі ў Егіпце,

but God freed them with the help

але Бог вызваліў іх

of the prophet Moses,

з дапамогай Прарока Майсея,

who received the Ten Commandments

што атрымаў Дзесяць запаведзяў,

and later hundreds more.

а потым яшчэ сотні іх.

They conquered the Promised Land,

Ізраільцяне заваююць Зямлю Абяцаную,

but could only keep it for a few hundred years.

але здолеюць утрымліваць яе толькі некалькі стагоддзяў.

Israel sits at a crossroads

Ізраіль знаходзіцца на скрыжаваннях дарог,

through which many armies

па якіх стагоддзямі рухалася

marched over the centuries.

шмат войскаў.

And in the year 70,

І ў 70 годзе нашай эры

the Romans destroyed the temple

рымляне разбурылі Храм

in their capital, Jerusalem.

у іх сталіцы — Іерусаліме.

So, the religion transformed itself

І рэлігія ператварылася

from a temple religion

з храмавай рэлігіі

with sacrifices and priests

з ахвярапрынашэннямі і святарамі

to a religion of the book.

ў рэлігію кнігі.

Because of this, Judaism is a faith

Таму іўдаізм —

of symbolism, reverence, and deep meanings

гэта рэлігія сімвалізму, ушанавання і глубокіх сэнсаў,

tied to the literature of its history.

што цесна пераплецены з літаратурай і гісторыяй.

The many sacred scriptures make up

Са шматлікіх свяшчэнных тэкстаў

the Hebrew bible, or Tanakh,

складаецца Яўрэйская Біблія або Танах,

and hundreds of written discussions and interpretations

а сотні пісьмовых абмеркаванняў і інтэрпрэтацый

are contained in an expansive compendium

змешчаны ў вялікі збор

of deeper meanings,

істотных значэнняў,

called the Talmud.

што мае назву Талмуд.

Jews find rich, symbolic meaning in daily life.

Яўрэі заўважаюць багацце сімвалаў у штодзённым жыцці.

At the Passover meal,

Падчас вячэры на Песах

every item on the menu symbolizes

кожная ежа на стале сімвалізуе

an aspect of the escape from slavery.

пэўны аспект выратавання з няволі.

The importance of growing up

Важнасць сталення

is emphasized when young people

падкрэсліваецца ў той момант,

reach the age of bar and bat mitzvah,

калі моладзь дасягае бар-міцвы або бат-міцвы,

ceremonies during which they assume responsibility

абрадаў, калі юнакі ці дзяўчаты пераймаюць адказнасць

for their actions

за свае ўчынкі,

and celebrate the weaving

таксама святкуюць

of their own lives

адданасць жыцця

into the faith, history, and texts

веры, гісторыі і тэкстам

of the Jewish people.

яўрэйскага народа.

There are 14 million Jews in the world today,

Зараз у свеце жыве каля 14 мільёнаў іўдзеяў,

6 million in Israel,

6 мільёнаў — у Ізраілі,

which became independent

краіне, што атрымала незалежнасць

following the horrors of genocide in World War II,

пасля кашмараў генацыду Другой сусветнай вайны,

and 5 million in the United States.

і 5 мільёнаў — у Злучаных Штатах Амерыкі.

But now let's go back 2500 years and return to India

Але зараз вернемся зноў у Індыю на 2500 гадоў таму,

where Buddhism began

калі пачаўся будызм.

with a young prince named Siddhartha.

Пачаўся ён з прынца, імя якому Сідхартха.

On the night he was conceived,

Кажуць, што ў ноч зачацця

his mother, Queen Maya,

да яго маці, Каралевы Майі

is said to have been visited in her sleep

ўва сне з'явіўся белы слон,

by a white elephant who entered her side.

які ўвайшоў у яе ўлонне.

Ten months later, Prince Siddartha was born

Праз дзесяць месяцаў нарадзіўся Прынц Сідхартха,

into a life of luxury.

ён з'явіўся на свет у багацці.

Venturing forth from his sheltered existence

Неяк, ужо юнаком, ён асмеліўся выйсці па-за межы

as a young man,

свайго заможнага жыцця,

he witnessed the human suffering

і тады стаў сведкам пакутаў людзей,

that had been hidden from him

якіх раней хавалі ад яго.

and immediately set out to investigate its sources.

І тады ён вырайшыў дазнацца, што ёсць прычынай пакутаў.

Why must people endure suffering?

Чаму людзі вымушаны цярпець пакуты?

Must we reincarnate through hundreds of lives?

Чаму мы вымушаны рэінкарніраваць сотні разоў у новае жыццё?

At first he thought the problem

Спачатку ён думаў, што ўсе нашы праблемы —

was attachment to material things,

гэта вынік нашай прыхільнасці да матэрыяльных рэчаў,

so he gave up his possessions.

He became a wandering beggar,

таму ён адмовіўся ад уласнасці,

зрабіўся вандроўным жабраком,

which he discovered certainly made him no happier.

але ён таксама зрабіў адкрыццё, што праз гэта ён не стаўся шчаслівейшы.

Then he overheard a music teacher telling a student,

Аднойчы ён падслухаў, як настаўнік музыкі казаў вучню:

"Don't tighten the string too much, it will break.

«Не сціскай струну вельмі моцна, таму што парвеш.

But don't let it go too slack,

Але і не пускай завольна,

or it will not sound."

бо яна не будзе гучаць».

In a flash, he realized

У той момант азарэння ён зразумеў,

that looking for answers at the extremes

што шукаць адказы, кідаючыся ў крайнасці, —

was a mistake.

гэта памылкова.

The middle way between luxury and poverty

Шлях па сярэдзіне багацця і беднасці

seemed wisest.

здаваўся разумнейшым.

And while meditating under a bodhi tree,

А калі ён медытаваў пад дрэвам Бодхі,

the rest of the answer came to him.

то атрымаў астатак адказу.

All of life abounds with suffering.

Усё ў жыцці памнажае пакуты.

It's caused by selfish craving

Пакуты выкліканы эгаістычнымі жаданнямі

for one's own fulfillment at the expense of others.

задаволіць сябе за кошт іншых.

Following an eight-step plan

Калі прытрымлівацца плана васьмі ступеняў,

can teach us to reduce that craving,

можна навучыцца паменшыць свой эгаізм

and thus reduce the suffering.

і, такім чынам, паменшыць пакуты.

On that day, Siddhartha became the Buddha,

У гэты дзень Сідхартха стаўся Буддай

the enlightened one.

ці прасветленым.

Not the only one, but the first one.

Не ён адзін, але ён першы.

The Buddhist plan is called

Праграма будзісцкага жыцця

the Eightfold Path,

завецца Васьмёркавы Шлях,

and though it is not easy to follow,

і хаця ісці ім не вельмі лёгка,

it has pointed the way

ён паказвае шлях да прасвятлення

for millions to enlightenment,

мільёнам людзей,

which is what Buddhahood means,

гэта і азачае быць Буддай:

a state of compassion,

стан спачування,

insight,

праніклівасці,

peace,

and steadfastness.

міру

і непахіснасці.

From the time he got up from under that tree

Калі ён устаў з медытацыі пад тым дрэвам

to the moment of his death as an old man,

і да самай смерці ў сталым узросце,

the Buddha taught people how to become enlightened:

Будда вучыў людзей, што трэба рабіць, каб дасягнуць прасвятлення:

right speech,

right goals,

a mind focused on what is real,

правільная мова,

правільныя мэты,

розум, сканцэнтраваны на тым, што рэчаісна,

and a heart focused on loving others.

а сэрца — на тым, каб любіць іншых людзей.

Many Buddhists believe in God or gods,

Шмат хто з будыстаў верыць у Бога ці багоў,

but actions are more important than beliefs.

але ўчынкі значна важнейшыя за веру.

There are nearly a billion Buddhists

У свеце сёння жыве

in the world today,

каля мільярду будыстаў,

mostly in East, Southeast, and South Asia.

большасць з іх ва Усходняй, Паўднёва-Усходняй ці Паўднёвай Азіі.

2,000 years ago in Judaism's Promised Land,

2 000 гадоў таму, на Іўдэйскай Зямлі Абяцанай

Christianity was born.

нарадзілася хрысціянства.

Just as Hindus called Krishna "God in Human Form,"

Падобна на індуістаў, якія звалі Крышну «Богам у чалавечым абліччы»,

Christians say the same thing about Jesus,

хрысціяне гэтак гавораць пра Ісуса Хрыста,

and Christianity grew out of Judaism

а хрысціянства пайшло з іўдаізму,

just as Buddhism grew out of Hinduism.

падобна таму, як будызм пайшоў з індуізму.

The angel Gabriel was sent by the God of Abraham

Бог Аўрама паслаў Анёла Габрыеля

to ask a young woman named Mary

спытацца ў маладой жанчыны па імені Марыя,

to become the mother of his son.

ці стане яна маці божага сына.

The son was Jesus,

Яна нарадзіла сына Ісуса,

raised as a carpenter

якога выхавалі цясляром

by Mary and her husband Joseph,

Марыя і яе муж Іосіф,

until he turned 30,

пакуль Ісусу не споўнілася 30 гадоў.

when he began his public career

Тады Ён распачаў грамадскую дзейнасць

as the living word of God.

і пачаў распаўсюджваць Слова Божае.

Less interested in religiousness

Яго менш цікавіла рэлігійнасць,

than in justice and mercy,

а больш — справядлівасць і міласэрнасць.

Jesus healed the sick in order to draw crowds

Хрыстос лячыў хворых, каб вакол яго збіраліся людзі,

and then taught them about his heavenly father --

а потым Ён распавядаў ім пра свайго Нябеснага Айца,

affectionate, forgiving, and attentive.

пра тое, што Бог любіць людзей, даруе ім і ўважліва ставіцца да іх.

Then, he would invite everyone to a common table

Ісус таксама запрашаў усіх да агульнага стала,

to illustrate his Kingdom of God,

каб растлумачыць, што такое Царства Нябеснае.

outcasts, sinners, and saints all eating together.

Гэта там, дзе адкінутыя, грэшнікі і святыя будуць есці разам за адным сталом.

He had only three years

Меў Ён усяго тры гады,

before his unconventional wisdom

а потым з-за яго незвычайнай мудрасці

got him into trouble.

Ён апынуўся ў небяспецы.

His enemies had him arrested,

Яго ворагі здрадзілі, і Ісуса арыштавалі,

and he was executed by Rome

in the standard means

а потым улады Рымскай Імперыі

by which rabble-rousers were put to death,

Яго пакаралі стандартным спосабам,

якім каралі бунтаўшчыкоў, —

crucifixion.

распяццем на крыжы.

But shortly after he was buried,

Хутка пасля пахавання Ісуса Хрыста

women found his tomb empty

жанчыны, што прыйшлі да Яго на магілу,

and quickly spread word,

убачылі, што яна пустая, і шпарка абвясцілі астатнім,

convinced that he had been raised from the dead.

бо яны былі ўпэўнены, што Ён уваскрос з мёртвых.

The first Christians described

his resurrected appearances,

Першыя хрысціяне апісвалі,

як Ісус выглядаў пасля ўваскрашэння,

inspiring confidence that his message was true.

і гэта давала ўпэўненасці, што Яго вучэнне праўдзівае.

The message: love one another as I have loved you.

Вучэнне Хрыста — любіце адзін аднаго, як я любіў вас.

Christians celebrate the birth of Jesus

Хрысціяне святкуюць нараджэнне Ісуса

in December at Christmas,

ў снежні, гэта свята завецца Каляды,

and his suffering, death, and resurrection

а Яго пакуты, смерць і ўваскрашэнне

during Holy Week in the spring.

падчас Святога Тыдню вясной.

In the ceremony of baptism,

Праз таямніцу хрышчэння

a washing away of sin

або абмывання ад граху

and welcoming into the Christian community,

чалавека запрашаюць у хрысціянскую суполку,

recall Jesus's own baptism

прыпамінаючы, што Хрыстос таксама хрысціўся тады,

when he left his life as a carpenter.

калі скончыў сваё жыццё цясляра.

In the rite of Communion,

Падчас таямніцы Еўхарыстыі

Christians eat the bread and drink the wine

хрысціяне ядуць хлеб і п'юць віно,

blessed as the body and blood of Jesus,

што сімвалізуе плоць і кроў Хрыста,

recalling Jesus's last supper.

і прыпамінаюць апошнюю вячэру Хрыста.

There are two billion Christians worldwide,

У свеце зараз два мільярды хрысціянаў,

representing almost a third of the world's people.

што адпавядае амаль трэцяй частцы насельніцтва нашай планеты.

Islam began 1400 years ago

Іслам пачаўся 1400 гадоў таму

with a man of great virtue,

з чалавека вельмі пабожнага,

meditating in a mountain cave

што медытаваў, жывучы ў пячоры

in the Arabian desert.

Аравійскай пустыні.

The man was Muhammad.

Звалі гэтага чалавека Магамет.

He was visited by a divine messenger,

Да Яго прыйшоў боскі пасланец,

again the angel Gabriel,

зноў Анёл Габрыэль —

in Arabic, Jibril,

ці па-арабску Джабраіл, —

delivering to him the words of Allah,

каб перадаць Яму словы Алаха —

the one God of Abraham.

Адзінага Бога Аўрамава.

In the next few years,

У наступныя гады

more and more messages came,

Магамет атрымлівае ўсё больш пасланняў,

and he memorized and taught them.

Ён вывучае іх на памяць і вучыць другіх.

The verses he recited were full of wise sayings,

У паэмах, што Ён вывучыў, было шмат мудрых выслоўяў,

beautiful rhymes,

прыгожых вершаў,

and mysterious metaphors.

а таксама таямнічых метафар.

But Muhammad was a merchant, not a poet.

Але Магамет быў гандляр, а не паэт.

Many agreed the verses

Шмат хто лічыў, што гэтыя паэмы

were indeed the words of God,

былі сапраўднымі Словамі Бога,

and these believers became the first Muslims.

і гэтыя вернікі зрабіліся першымі мусульманамі.

The word Muslim means one who surrenders,

Слова «мусульманін» азначае той, які пакараецца,

meaning a person who submits to the will of God.

маецца на ўвазе той, хто пакараецца воле Бога.

A Muslim's five most important duties

Пяць найважнейшых абавязкаў мусульман

are called the Five Pillars:

завуцца Пяць Слупоў Ісламу:

Shahada, Muslims declare publicly,

Шахада — публічнае вызнанне,

there is no other God but Allah,

што не існуе іншага Бога акрамя Алаху,

and Muhammad is his final prophet;

а Магамет — ёсць апошнім прарокам Яго.

Salat, they pray five times a day facing Mecca;

Салят — яны моляцца пяць разоў на дзень, у напрамку Меккі.

Zakat, every Muslim is required

Закят — абавязак кожнага мусульманіна

to give 2 or 3% of their net worth to the poor;

аддаваць бедным 2 ці 3% чыстага прыбытку.

Sawm, they fast during daylight hours

Саўм — азначае пост падчас дзённых гадзін

for the lunar month of Ramadan

у месяцавы месяц Рамадан,

to strengthen their willpower

каб умацаваць сілу волі

and their reliance on God;

і спадзяванне на Бога.

and Hajj, once in a lifetime,

А таксама Хадж — раз у жыцці

every Muslim who is able must make a pilgrimage

кожны здольны на тое мусульманін павінен зрабіць Пілігрымку

to the holy city of Mecca,

да Святога Горада Меккі,

rehearsing for the time

падчас якой паўтараць,

when they will stand before God

што калі ён паўстане прад Богам,

to be judged worthy or unworthy

чалавек будзе прызнаны вартым ці невартым

of eternal life with Him.

вечнага жыцця з Ім.

The words of God,

Словы Божыя,

revealed to the prophet over 23 years,

што адкрыліся Прароку за 23 гады жыцця,

are collected in the Quran,

сабраны разам у Каране,

which literally translates into "the recitation."

што літаральна азначае «чытанне ўслых».

Muslims believe it to be the only holy book

Мусульмане вераць, што гэта адзіная святая кніга,

free of human corruption.

не кранутая чалавечай распустай.

It's also considered by many

Шмат хто лічыць Каран

to be the finest work of literature

выбітным творам літаратуры,

in the Arabic language.

напісаным на арабскай мове.

Islam is the world's second largest religion,

Іслам — другая па колькасці вернікаў рэлігія ў свеце.

practiced by over one and a half billion Muslims around the globe.

Яе вызнаюць больш за адзін з паловаю мільярд мусульман.

Рэлігія таксама была часткай культуры

Religion has been an aspect of culture

for as long as it has existed,

ўвесь час яе існавання.

and there are countless variations of its practice.

Таксама існуе шмат варыяцый рэлігій, і падлічыць іх вельмі цяжка.

But common to all religions

Але агульным да ўсіх рэлігій

is an appeal for meaning

з'яўляецца покліч да пошуку сэнсу,

beyond the empty vanities

што хаваецца па-за пустым летуценнем

and lowly realities of existence,

і прыземленымі рэаліямі рэчаіснасці,

beyond sin,

па-за грахом,

suffering,

пакутамі

and death,

і смерцю,

beyond fear,

па-за страхам,

and beyond ourselves.

і па-за самімі намі.