The five major world religions - John Bellaimey

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Jessica Ruby

Tłumaczenie: Magdalena Góra Korekta: Rysia Wand

In all times and places in our history,

Od niepamiętnych czasów

human beings have wondered,

ludzie zastanawiali się

"Where did we come from?

"Skąd pochodzimy?

What's our place in the world?

Jakie jest nasze miejsce na świecie?

What happens to us after we die?"

Co dzieje się z nami po śmierci?".

Religions are systems of belief

Religie to systemy wierzeń,

that have developed and evolved over time

które rozwijały się na przestrzeni lat

in response to these

w odpowiedzi na te

and other eternal mysteries,

i inne odwieczne pytania.

driven by the feeling that some questions

Napędzało je przekonanie, że niektóre z niewiadomych

can only be answered by faith

może wyjaśnić tylko wiara.

and based on an intuition

Opierały się też na przeczuciu,

that there is something greater than ourselves,

że istnieje coś potężniejszego od nas,

a higher power we must answer to,

czemu musimy być posłuszni,

or some source we all spring from

lub źródło, z którego wszyscy pochodzimy

and to which we must return.

i do którego musimy powrócić.

Hinduism means the religions of India.

Hinduizm oznacza religie Indii.

It's not a single religion

Nie jest to jedna religia,

but rather a variety of related beliefs

ale wiele powiązanych ze sobą wierzeń

and spiritual practices.

i praktyk duchowych.

It dates back five millennia

Jego początki sięgają 5000 lat wstecz

to the time of Krishna,

do czasów Kryszny,

a man of such virtue

człowieka tak cnotliwego,

that he became known as an avatar of Vishnu,

że stał się znany jako wcielenie Wisznu,

an incarnation of the god in human form.

inkarnację boga w człowieku.

He taught that all life follows karma,

Nauczał, że życie podlega karmie,

the law of cause and effect,

prawu przyczyny i skutku,

and our job is to do our duty, or dharma,

a do nas należy wykonywanie swoich obowiązków, czyli dharmy,

according to our place in society

odpowiednich dla pozycji społecznej,

without worrying how things turn out.

nie martwiąc się o przebieg wydarzeń.

When we die, we are reincarnated into a new body.

Gdy umieramy, wcielamy się w nowe ciało.

If we followed our dharma

Jeśli wypełniliśmy dharmę

and did our proper duty in our past life,

i nasze zobowiązania w poprzednim życiu,

we get good karma,

otrzymujemy dobrą karmę,

which sends our soul upward in the social scale.

która wprowadza naszą duszę na wyższy szczebel drabiny społecznej.

Our rebirth into the next life

Reinkarnacja w kolejne życie

is thus determined by what we do in this one.

zależy więc od dotychczasowego.

The wheel of rebirths is called samsara.

Koło odrodzeń to sansara.

It's possible for a very holy person

Bardzo święta osoba,

to lead a life with enough good karma

która przeżyła życie z wystarczająco dobrą karmą,

to escape the wheel.

może opuścić koło.

This escape is called moksha.

Ta ucieczka nazywana jest mokszą.

Hinduism teaches that everything is one.

Hinduizm naucza, że wszystko to jedność.

The whole universe is

Cały wszechświat

one transcendent reality called Brahman,

to nadzmysłowa rzeczywistość - Brahman.

and there's just one Brahman

Jest tylko jeden Brahman,

but many gods within it,

ale w nim wielu bogów,

and their roles, aspects, and forms differ

których role, wygląd i formy są różne

according to various traditions.

w różnych tradycjach.

Brahma is the creator,

Brahma jest stwórcą,

Vishnu is the preserver

Wisznu obrońcą,

who sometimes takes on human form,

który czasem przyjmuje ludzką formę,

and Shiva is the transformer,

a Śiwa potrafi przeistaczać

or Lord of the Dance.

lub jest Panem Tańca.

Durga is the fiercely protective divine mother.

Durga to zaciekła obrończyni, boska matka.

Ganesha has an elephant head

Ganeśa, o głowie słonia,

and is the wise patron of success.

jest mądrym patronem sukcesu.

Hinduism is the third largest religion in the world.

Hinduizm jest trzecią z największych religii świata.

And although most Hindus live in India,

I choć większość Hindusów żyje w Indiach,

they can be found on every continent,

można ich znaleźć na każdym kontynencie,

one billion strong.

w sumie miliard ludzi.

Now, let's travel west,

Przenieśmy się na zachód,

across deserts and mountains

przez pustynie i góry,

to the fertile crescent about 4,000 years ago.

aż do żyznego półksiężyca sprzed 4000 lat.

Judaism began with God calling

Judaizm narodził się, gdy Bóg wezwał

Abraham and Sarah to leave Mesopotamia

Abrahama i Sarę do opuszczenia Mezopotamii

and migrate to the land of Canaan.

i udania się do ziemi Kanaan.

In return for their faith in the one true God,

W nagrodę za wiarę w jedynego Boga,

a revolutionary concept

dość rewolucyjny pogląd

in the polytheistic world of that time,

w ówczesnym, politeistycznym świecie,

they would have land and many descendants.

mieli otrzymać ziemię i liczne potomstwo.

From this promise came the land of Israel

Z tej obietnicy pochodzą ziemie Izraela

and the chosen people,

i naród wybrany.

but staying in that land

Jednak życie na tej ziemi

and keeping those people together

i utrzymanie wspólnoty

was going to be very difficult.

miały okazać się bardzo trudne.

The Israelites were enslaved in Egypt,

Izraelici byli niewolnikami w Egipcie,

but God freed them with the help

ale Bóg ich wyzwolił

of the prophet Moses,

z pomocą proroka Mojżesza,

who received the Ten Commandments

który otrzymał Dziesięć Przykazań.

and later hundreds more.

Potem ich liczba wielokrotnie wzrosła.

They conquered the Promised Land,

Izraelici podbili Ziemię Obiecaną,

but could only keep it for a few hundred years.

lecz ich panowanie trwało tylko kilkaset lat.

Israel sits at a crossroads

Izrael leży na rozdrożu,

through which many armies

przez które na przestrzeni wieków

marched over the centuries.

przemaszerowało wiele armii.

And in the year 70,

W roku 70.

the Romans destroyed the temple

Rzymianie zniszczyli świątynię

in their capital, Jerusalem.

znajdującą się w Jerozolimie.

So, the religion transformed itself

Tak oto religia ta przeobraziła się

from a temple religion

z religii świątynnej,

with sacrifices and priests

ze składaniem ofiar i kapłanami,

to a religion of the book.

w religię księgi.

Because of this, Judaism is a faith

Dlatego też Judaizm jest wiarą

of symbolism, reverence, and deep meanings

pełną symboli, czci i głębokich znaczeń

tied to the literature of its history.

powiązanych z historią.

The many sacred scriptures make up

Wiele świętych tekstów składa się

the Hebrew bible, or Tanakh,

na hebrajską biblię, czyli Tanach,

and hundreds of written discussions and interpretations

a setki dyskusji i spisanych interpretacji

are contained in an expansive compendium

składają się na obszerne kompendium

of deeper meanings,

głębszych znaczeń,

called the Talmud.

zwane Talmudem.

Żydzi odnajdują bogate, symboliczne znaczenia w codziennym życiu.

Jews find rich, symbolic meaning in daily life.

At the Passover meal,

Podczas wieczerzy sederowej

every item on the menu symbolizes

każde danie symbolizuje

an aspect of the escape from slavery.

aspekt wyjścia z niewoli.

The importance of growing up

Wagę dorastania podkreśla się,

is emphasized when young people

kiedy młodzi ludzie

reach the age of bar and bat mitzvah,

osiągają wiek bat i bar micwy -

ceremonies during which they assume responsibility

ceremonii przejęcia odpowiedzialności

for their actions

za swoje czyny

and celebrate the weaving

i uroczystego

of their own lives

wejścia w dorosłość

into the faith, history, and texts

w duchu wiary, historii i tekstów

of the Jewish people.

narodu żydowskiego.

There are 14 million Jews in the world today,

Na świecie jest 14 milionów Żydów.

6 million in Israel,

6 mln w Izraelu,

which became independent

który uzyskał niepodległość

following the horrors of genocide in World War II,

po tragedii Holocaustu podczas II Wojny Światowej,

and 5 million in the United States.

oraz 5 mln w USA.

But now let's go back 2500 years and return to India

Wróćmy teraz do Indii sprzed 2500 lat,

where Buddhism began

gdzie narodził się buddyzm

with a young prince named Siddhartha.

dzięki młodemu księciu Siddharcie.

On the night he was conceived,

Mówi się, że w nocy, gdy został poczęty,

his mother, Queen Maya,

jego matkę, królową Mayę,

is said to have been visited in her sleep

odwiedził we śnie biały słoń,

by a white elephant who entered her side.

który się zbliżył do jej boku.

Ten months later, Prince Siddartha was born

10 miesięcy później przyszedł na świat książę Siddhartha

into a life of luxury.

i wiódł życie pełne luksusu.

Venturing forth from his sheltered existence

Porzucił wygody po tym,

as a young man,

gdy jako młodzieniec

he witnessed the human suffering

zobaczył ludzkie cierpienie,

that had been hidden from him

które dotąd przed nim skrywano,

and immediately set out to investigate its sources.

i od razu postanowił szukać jego źródeł.

Why must people endure suffering?

Dlaczego ludzie muszą cierpieć?

Must we reincarnate through hundreds of lives?

Czy musimy wcielać się w setki żyć?

At first he thought the problem

Na początku myślał, że problem tkwi

was attachment to material things,

w przywiązaniu do rzeczy materialnych.

so he gave up his possessions.

Porzucił więc wszystkie dobra

He became a wandering beggar,

i został włóczęgą,

which he discovered certainly made him no happier.

ale to z pewnością go nie uszczęśliwiło.

Then he overheard a music teacher telling a student,

Wtedy usłyszał słowa nauczyciela muzyki:

"Don't tighten the string too much, it will break.

"Nie naprężaj zbyt struny, bo pęknie,

But don't let it go too slack,

ale nie pozwól by była zbyt luźna,

or it will not sound."

bo nie wyda dźwięku".

In a flash, he realized

Nagle zrozumiał,

that looking for answers at the extremes

że popadanie ze skrajności w skrajność

was a mistake.

było błędem.

The middle way between luxury and poverty

Wypośrodkowanie między bogactwem a biedą

seemed wisest.

wydawało się najmądrzejsze.

And while meditating under a bodhi tree,

Medytując pod drzewkiem bodhi,

the rest of the answer came to him.

doczekał się reszty odpowiedzi.

All of life abounds with suffering.

Życie jest pełne cierpienia.

It's caused by selfish craving

Jego źródłem jest pragnienie

for one's own fulfillment at the expense of others.

zaspokajania własnych potrzeb kosztem innych ludzi.

Following an eight-step plan

Realizacja ośmiostopniowego planu,

can teach us to reduce that craving,

może nauczyć ograniczania tej potrzeby,

and thus reduce the suffering.

a tym samym zmniejszyć cierpienie.

On that day, Siddhartha became the Buddha,

Tego dnia Siddhartha stał się Buddą,

the enlightened one.

czyli oświeconym.

Not the only one, but the first one.

Nie jedynym, ale pierwszym.

The Buddhist plan is called

Plan buddyzmu nazywany jest

the Eightfold Path,

Ośmioraką Ścieżką

and though it is not easy to follow,

i choć nie łatwo nią podążać,

it has pointed the way

jest drogowskazem

for millions to enlightenment,

do oświecenia dla milionów ludzi.

which is what Buddhahood means,

To właśnie oznacza Buddyzm.

a state of compassion,

Stan miłosierdzia,

insight,

wnikliwość,

peace,

and steadfastness.

spokój

i niezłomność.

From the time he got up from under that tree

Odkąd powstał z medytacji,

to the moment of his death as an old man,

aż do śmierci w starczym wieku,

the Buddha taught people how to become enlightened:

Budda nauczał ludzi, jak doznać oświecenia.

right speech,

Właściwa mowa,

right goals,

a mind focused on what is real,

cele,

umysł skupiony na prawdzie

and a heart focused on loving others.

i serce skupione na miłości do bliźniego.

Many Buddhists believe in God or gods,

Wielu buddystów wierzy w Boga lub bogów,

but actions are more important than beliefs.

ale czyny są ważniejsze od wierzeń.

There are nearly a billion Buddhists

Obecnie na świecie

in the world today,

jest koło miliarda buddystów,

mostly in East, Southeast, and South Asia.

głównie na wschodzie, południowym wschodzie i południu Azji.

2,000 years ago in Judaism's Promised Land,

2000 lat temu w żydowskiej Ziemi Obiecanej

Christianity was born.

narodziło się chrześcijaństwo.

Just as Hindus called Krishna "God in Human Form,"

Tak jak hinduiści nazywają Krysznę "bogiem w ludzkiej postaci”,

Christians say the same thing about Jesus,

tak samo chrześcijanie nazywają Jezusa.

and Christianity grew out of Judaism

Chrześcijaństwo wyrosło z judaizmu,

just as Buddhism grew out of Hinduism.

tak jak buddyzm wyrósł z hinduizmu.

The angel Gabriel was sent by the God of Abraham

Anioła Gabriel został zesłany przez Boga Abrahama,

to ask a young woman named Mary

by prosić młodą kobietę, Maryję,

to become the mother of his son.

aby ta została matką Syna Bożego.

The son was Jesus,

Był nim Jezus.

raised as a carpenter

Wychowany na stolarza

by Mary and her husband Joseph,

przez Maryję i jej męża Józefa.

until he turned 30,

W wieku 30 lat

when he began his public career

zaczął publicznie głosić

as the living word of God.

żywe słowo Boże.

Less interested in religiousness

Mniej zainteresowany religijnością

than in justice and mercy,

niż sprawiedliwością i łaską,

Jesus healed the sick in order to draw crowds

Jezus uleczał chorych, by porwać tłumy

and then taught them about his heavenly father --

i nauczać ich o swym niebieskim ojcu,

affectionate, forgiving, and attentive.

czułym, przebaczającym i uważnym.

Then, he would invite everyone to a common table

Zapraszał wszystkich do wspólnego stołu

to illustrate his Kingdom of God,

by pokazać, na czym polega Boże Królestwo,

outcasts, sinners, and saints all eating together.

wspólnota wyrzutków, grzeszników i świętych.

He had only three years

Minęły zaledwie 3 lata,

before his unconventional wisdom

zanim jego niekonwencjonalna mądrość

got him into trouble.

wpędziła go w kłopoty.

His enemies had him arrested,

Został aresztowany

and he was executed by Rome

i stracony przez Rzym

in the standard means

w sposób typowy dla awanturników,

by which rabble-rousers were put to death,

przez śmierć na krzyżu.

crucifixion.

But shortly after he was buried,

Krótko po pogrzebie

women found his tomb empty

kobiety odkryły, że grób jest pusty

and quickly spread word,

i szybko rozniosły wieści,

convinced that he had been raised from the dead.

przekonane, że powstał z martwych.

The first Christians described

Pierwsi chrześcijanie opisywali

his resurrected appearances,

spotkania ze zmartwychwstałym Jezusem,

inspiring confidence that his message was true.

budząc zaufanie do jego przesłania:

The message: love one another as I have loved you.

"Miłujcie się, jak ja was umiłowałem".

Christians celebrate the birth of Jesus

Chrześcijanie świętują narodziny Jezusa

in December at Christmas,

w grudniu, w Boże Narodzenie,

and his suffering, death, and resurrection

a Jego mękę, śmierć i zmartwychwstanie

during Holy Week in the spring.

podczas Wielkiego Tygodnia na wiosnę.

In the ceremony of baptism,

W sakramencie chrztu

a washing away of sin

zmycie grzechu

and welcoming into the Christian community,

i przyjęcie do wspólnoty chrześcijan

recall Jesus's own baptism

jest wspomnieniem chrztu Jezusa,

when he left his life as a carpenter.

kiedy to porzucił życie stolarza.

In the rite of Communion,

W sakramencie komunii

Christians eat the bread and drink the wine

chrześcijanie jedzą chleb i piją wino

blessed as the body and blood of Jesus,

konsekrowane jako ciało i krew Jezusa,

recalling Jesus's last supper.

wspominając ostatnią wieczerzę.

There are two billion Christians worldwide,

Na świecie są dwa miliardy chrześcijan,

representing almost a third of the world's people.

co stanowi prawie 1/3 światowej populacji.

Islam began 1400 years ago

Islam rozpoczął się 1400 lat temu,

with a man of great virtue,

gdy mężczyzna wielkiej cnoty

meditating in a mountain cave

medytował w jaskini

in the Arabian desert.

na arabskiej pustyni.

The man was Muhammad.

Mężczyzną tym był Mahomet.

He was visited by a divine messenger,

Nawiedził go boski posłaniec,

again the angel Gabriel,

ponownie - anioł Gabriel,

in Arabic, Jibril,

po arabsku Dżibril,

delivering to him the words of Allah,

przynosząc słowa Allaha,

the one God of Abraham.

jedynego Boga Abrahama.

W następnych latach

In the next few years,

more and more messages came,

Mahomet otrzymywał kolejnej wieści,

and he memorized and taught them.

które zapamiętywał i których nauczał.

The verses he recited were full of wise sayings,

Recytował wersy pełne mądrości,

beautiful rhymes,

pięknych rymów

and mysterious metaphors.

i tajemniczych metafor.

But Muhammad was a merchant, not a poet.

Jednak Mahomet był kupcem, nie poetą.

Many agreed the verses

Wielu uznało, że wersy

were indeed the words of God,

rzeczywiście musiały być słowami Boga,

and these believers became the first Muslims.

i ci stali się pierwszymi muzułmanami.

The word Muslim means one who surrenders,

Słowo muzułmanin oznacza tego,

meaning a person who submits to the will of God.

który poddaje się woli Boga.

A Muslim's five most important duties

Pięć obowiązków muzułmanina,

are called the Five Pillars:

zwanych Pięcioma Filarami, to:

Shahada, Muslims declare publicly,

szahada: publiczne zapewnienie,

there is no other God but Allah,

że nie ma Boga prócz Allaha,

and Muhammad is his final prophet;

a Mahomet jest jego prorokiem,

Salat, they pray five times a day facing Mecca;

salat: modlitwa odmawiana 5 razy dziennie z twarzą zwróconą w stronę Mekki,

Zakat, every Muslim is required

zakat - obowiązek oddania biednym

to give 2 or 3% of their net worth to the poor;

2 lub 3% swoich dochodów,

Sawm, they fast during daylight hours

saum – post od wschodu do zachodu słońca

for the lunar month of Ramadan

podczas księżycowego miesiąca Ramadan,

to strengthen their willpower

aby wzmocnić siłę woli

and their reliance on God;

i zaufanie Bogu

and Hajj, once in a lifetime,

oraz hadżdż – raz w życiu

każdy muzułmanin, którego na to stać, powinien odbyć pielgrzymkę

every Muslim who is able must make a pilgrimage

to the holy city of Mecca,

do świętego miasta – Mekki,

rehearsing for the time

jako próbę czasu,

when they will stand before God

w którym stanie przed Bogiem

to be judged worthy or unworthy

decydującym czy jest godny

of eternal life with Him.

dostąpić życia wiecznego u Jego boku.

The words of God,

Słowa Boga

revealed to the prophet over 23 years,

wyjawiane prorokowi przez 23 lata

are collected in the Quran,

są zebrane w Koranie,

which literally translates into "the recitation."

co dosłownie oznacza "recytację”.

Muslims believe it to be the only holy book

Muzułmanie uważają Koran za jedyną świętą księgę

free of human corruption.

nieskalaną przez człowieka.

It's also considered by many

Wielu uważa ją również

to be the finest work of literature

za najwybitniejsze dzieło

in the Arabic language.

literatury arabskiej.

Islam is the world's second largest religion,

Islam jest drugą pod względem wielkości religią świata,

practiced by over one and a half billion Muslims around the globe.

wyznawaną przez ponad 1,5 miliarda muzułmanów na całym świecie.

Religia była i jest jednym z aspektów kultury

Religion has been an aspect of culture

for as long as it has existed,

odkąd tylko powstała,

and there are countless variations of its practice.

a sposoby jej praktykowania są niezliczone.

Wspólną cechą wszystkich religii

But common to all religions

is an appeal for meaning

jest szukanie sensu

beyond the empty vanities

ponad pustymi zachciankami

and lowly realities of existence,

i szarą rzeczywistością,

beyond sin,

ponad grzechem,

suffering,

cierpieniem

and death,

i śmiercią.

beyond fear,

Ponad strachem

and beyond ourselves.

i ponad nami.