Srdja Popovic: How to topple a dictator

Srdja Popovic: Làm sao để lật đổ nhà độc tài

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Duy Lê Reviewer: Nguyen Thanh

Good afternoon, I'm proud to be here at TEDxKrakow.

Xin chào. Tôi rất vinh dự được có mặt tại TEDxKrakow này.

I'll try to speak a little bit today about a phenomenon

Hôm nay tôi sẽ bàn về 1 hiện tượng

which can, and actually is changing the world,

mà có thể và đang thực sự thay đổi thế giới,

and whose name is people power.

tên là sức mạnh quần chúng.

I'll start with an anecdote,

Tôi sẽ bắt đầu với 1 giai thoại,hay đối với những bạn

or for those of you who are Monty Python lovers,

yêu thích Monty Python, 1 phác họa kiểu Monty Python.

a Monty Python type of sketch.

Here it is.

Chuyện là đây. Đó là ngày 15 tháng 12 năm 2010.

It is December 15, 2010.

Somebody gives you a bet: you will look at a crystal ball,

Ai đó cho bạn đặt cược. Bạn sẽ nhìn vào quả cầu tiên tri

và thấy tương lai. Tương lai chính xác như thế.

and you will see the future; the future will be accurate.

But you need to share it with the world.

Nhưng bạn phải chia sẻ điều đó với thế giới. Okay?

OK, curiosity killed the cat, you take the bet,

Sự tò mò nguy hiểm chết người. Bạn nhận cược.

Bạn nhìn vào quả cầu tiên tri. 1 giờ sau,

you look at the crystal ball.

One hour later, you're sitting in a building of the national TV,

bạn đang ngồi trong 1 tòa nhà trên kênh truyền hình quốc gia

in a top show, and you tell the story.

và kể chuyện trong 1 chương trình talkshow.

Before the end of 2011,

“Trước khi hết năm 2011, Ben Ali và Mubarak

Ben Ali, and Mubarak, and Gaddafi would be down,

và Gaddafi sẽ thoái vị và bị truy tố.

and prosecuted.

Saleh of Yemen and Assad of Syria

Saleh ở Yemen và Assad ở Syria

would be either challenged, or already on their knees.

sẽ bị đấu tranh hoặc bị lật đổ.

Osama bin Laden would be dead,

Osama bin Laden sẽ chết,

and Ratko Mladic would be in the Hague.

và Ratko Mladic sẽ bị đưa ra tòa án quốc tế La Hague.”

Now, the anchor watches you with a strange gaze on his face.

Người dẫn chương trình đăm đăm nhìn bạn với vẻ mặt thất thần,

And then, on top of it you add:

và để kết thúc, bạn bổ sung,

"And thousands of young people from Athens, Madrid and New York

“Và hàng ngàn thanh niên từ Athens, Madrid

và New York sẽ biểu tình vì công lý xã hội,

will demonstrate for social justice, claiming they are inspired by Arabs."

tuyên bố rằng họ theo gương Ả Rập.”

Bạn chỉ biết sau đó có 2 anh chàng mặc đồ trắng xuất hiện.

Next thing you know, two guys in white appear,

they give you the strange t-shirt,

Họ đưa cho bạn 1 chiếc t-shirt kì lạ,

take you to the nearest mental institution.

chuyển bạn đến bệnh viện tâm thần gần nhất.

So I would like to speak a little bit

Tôi muốn nói 1 chút về hiện tượng

about the phenomenon which is behind what already seems to be

là nguyên nhân làm xấu đi 1 năm đã rất tệ

a very bad year for bad guys.

cho những người xấu tính, hiện tượng được gọi là sức mạnh quần chúng.

And this phenomenon is called people power.

Well, people power has been there for a while.

Sức mạnh quần chúng đã ở đó lâu rồi.

It helped Gandhi kick the Brits from India,

Nó giúp Gandhi đẩy người Anh khỏi Ấn Độ.

it helped Martin Luther King win his historic racial struggle.

Giúp Martin Luther King thắng cuộc chiến phân biệt chủng tộc lịch sử.

Nó giúp người dân Lech Walesa đuổi

It helped a local, Lech Walesa,

to kick out one million Soviet troops from Poland,

1 triệu quân Soviet khỏi Ba Lan

and in beginning the end of the Soviet Union as we know it.

và khởi đầu cho hồi kết của Liên bang Soviet như ta đã biết.

Vậy có gì mới? Điều có vẻ rất mới,

So what's new in it?

What seems to be very new,

which is the idea I would like to share with you today,

là ý tưởng mà tôi muốn chia sẻ hôm nay,

is that there is a set of rules and skills

rằng có 1 tập hợp kỹ năng và quy luật có thể dạy và học

which can be learned and taught

để thực hiện đấu tranh phi vũ trang thành công.

in order to perform successful nonviolent struggle.

If this is true, we can help these movements.

Nếu điều này là thật, ta có thể giúp các phong trào này.

Well, the first one - analytic skills.

Trước hết, kĩ năng phân tích.

I'll try where it all started in the Middle East.

Mọi chuyện khởi đầu từ vùng Trung Đông,

And for so many years,

trong rất nhiều năm chúng tôi sống với nhận thức

we were living with a completely wrong perception of the Middle East.

hoàn toàn sai lầm về Trung Đông.

It was looking like the frozen region.

Nó như 1 vùng băng giá, y như 1 cái tủ lạnh,

Literally a refrigerator.

And there were only two types of meal there.

nơi đó chỉ có 2 loại bữa ăn:

thịt nướng, biểu trưng Mubarak, Ben Ali-một kiểu

Steak, which stands for a Mubarak-Ben Ali type of military police dictatorship,

chế độ độc tài quân cảnh hoặc khoai tây,

or a potato, which stands for a Tehran type of theocracies.

biểu trưng cho chính trị thần quyền kiểu Tehran.

And everybody was amazed when the refrigerator opened,

Mọi người đều kinh ngạc khi tủ lạnh mở ra

and millions of young, mainly secular people

và hàng triệu người trẻ, đa phần là tục dân, bước ra

stepped out to do the change.

để thay đổi. Biết sao không? Họ không xem nhân khẩu học.

Guess what - they didn't watch the demographics.

What is the average age of an Egyptian? 24.

Tuổi trung bình của người Ai Cập là bao nhiêu? 24.

How long was Mubarak in power? 31.

Mubarak đã cầm quyền bao lâu? 31 năm.

So, this system was just obsolete, they expired.

Hệ thống này đã lỗi thời. Chúng hết hạn dùng,

And young people of the Arab world have awakened one morning,

và những người trẻ tuổi từ Thế giới Ả Rập đã thức tỉnh

vào 1 sáng và hiểu sức mạnh nằm trong tay họ.

and understood that power lies in their hands.

The rest is the year in front of us.

Còn lại là nằm phía trước chúng ta. Và biết sao không?

And guess what? The same Generation Y,

Vẫn là Thế hệ Epsilon với các quy luật,

with their rules, with their tools, with their games,

các công cụ, các trò chơi của họ và ngôn ngữ,

and with their language, which sounds a little bit strange to me.

mà thoạt nghe thì nghe hơi lạ tai với tôi. Giờ tôi đã 38.

I'm 38 now.

Bạn có thấy độ tuổi của người dân trên đường phố Châu Âu?

And can you look at the age of the people on the streets of Europe?

It seems that Generation Y is coming.

Có vẻ như Thế hệ Epsilon đang tới.

Giờ cho phép tôi đưa 1 ví dụ khác.

Now, let me set another example.

I'm meeting different people throughout the world,

Tôi sẽ gặp nhiều người trên khắp thế giới,

họ là, bạn biết đấy, các học giả và giáo sư

and they are, you know, academics, and professors, and doctors,

và bác sĩ, và họ luôn nói về các điều kiện.

and they will always talk conditions.

They will say: "People power will work only if the regime is not too oppressive."

Họ nói, “Sức mạnh quần chúng chỉ có khi chính quyền không quá áp bức.”

They will say: "People power will work,

Họ nói, “Sức mạnh quần chúng chỉ có khi thu nhập hàng năm của đất nước

if the annual income of the country is between X and Z."

là từ X đến Z.”

Họ nói, “Sức mạnh quần chúng chỉ có khi có áp lực từ nước ngoài.”

They will say: "People power will work only if there is a foreign pressure."

They will say: "People power will work only if there is no oil."

Họ nói, “Sức mạnh quần chúng chỉ có khi ở đó không có dầu mỏ.”

And, I mean, there is a set of conditions.

Ý tôi là có 1 tập hợp các điều kiện.

Vâng,Tin mới là kĩ năng mà bạn [chính bạn] đưa vào cuộc xung đột

Well, the news here is that your skills during the conflict

seem to be more important than the conditions.

có vẻ là quan trọng hơn các điều kiện,

Namely, the skills of unity, planning, and maintaining nonviolent discipline.

cứ gọi chúng là thống nhất, kế hoạch

và duy trì kỷ luật phi vũ trang.

Cho phép tôi đưa ví dụ.

Let me give you an example.

I come from a country called Serbia.

Tôi đến từ 1 quốc gia tên Serbia.

It took us 10 years to unite 18 opposition party leaders,

Chúng tôi cần tới 10 năm để quy tụ 18 lãnh đạo đảng phái đối lập

with their big egos, behind one single candidate

với cái tôi vĩ đại của họ về phía sau 1 ứng viên duy nhất

against the Balkan dictator Slobodan Milosevic.

để chống lại nhà độc tài Balkan Slobodan Milosevic.

Guess what? That was the day of his defeat.

Rồi sao? Đó là ngày ông ta bị đánh bại.

Hãy nhìn người dân Ai Cập, họ nổ súng trên Quảng trường Tahrir,

You look at the Egyptians, they fight on Tahrir Square,

they get rid of their individual symbols,

vứt bỏ những biểu tượng cá nhân.

Họ xuất hiện trên đường phố chỉ với lá cờ Ai Cập.

they appear on the street only with the flag of Egypt.

I will give you a counter-example.

Tôi sẽ đưa 1 ví dụ đối lập.

You see nine presidential candidates running against Lukashenko,

Bạn thấy 9 ứng viên tổng thống chạy đua chống lại Lukashenko.

you all know the outcome.

Bạn biết ngay kết quả.

Thống nhất là điều to tát, và có thể đạt được.

So unity is a big thing.

And this can be achieved.

Same with planning.

Kế hoạch cũng vậy. Đã có ai lừa phỉnh bạn

Somebody has lied to you

về cách mạng phi vũ trang tự phát và thành công?

about the successful and spontaneous nonviolent revolution.

Điều đó không có trên đời đâu.

That thing doesn't exist in the world.

Whenever you see young people in front of the row

Khi nào bạn thấy người trẻ trên đường

cố gắng làm thân với cảnh sát hoặc quân đội,

trying to fraternize with the police or military,

somebody was thinking about it before.

thì đã có người nghĩ về chuyện đó rồi.

Cuối cùng, là kỷ luật phi vũ trang,

Now, at the end, nonviolent discipline.

And this is probably the game-changer.

có nó có thể là yếu tố quyết định.

If you maintain nonviolent discipline,

Nếu duy trì được kỷ luật phi vũ trang, bạn sẽ thắng oanh liệt.

you'll exclusively win.

Bạn có 100.000 người biểu tình phi vũ trang,

You have 100,000 people in a nonviolent march,

one idiot or agent-provocateur throwing a stone.

và 1 tên ngốc hay kẻ kích động nào đó ném đá,

Guess what takes all the cameras.

tất cả camera sẽ quay vào đâu? Chính anh chàng đó.

That one guy.

Chỉ một hành động bạo lực duy nhất

One single act of violence can literally destroy your movement.

có thể hủy diệt phong trào của bạn.

Now, let me move to another place.

Giờ cho phép tôi đến chỗ khác.

It's the selection of strategies and tactics.

Đó là lựa chọn của chiến lược và chiến thuật.

Có những quy luật đấu tranh phi vũ trang nhất định mà bạn nên theo.

There are certain rules in nonviolent struggle you may follow.

Đầu tiên, bắt đầu với việc nhỏ.

First, you start small.

Second, you pick the battles you can win.

Thứ 2, chọn những trận chiến mà bạn có thể thắng.

Chúng ta chỉ có 200 người trong căn phòng này.

It's only 200 of us in this room.

We won't call for the march of a million.

Chúng ta không thể gọi đó là Biểu tình của Hàng triệu người.

But what if we organized the spraying of graffiti throughout the night,

Nhưng nếu chúng tôi tổ chức vẽ graffiti suốt đêm

trên khắp thành phố Krakow? Cả thành phố sẽ biết.

all over Krakow.

The city will know.

So, we pick tactics accommodated to the event,

Chúng tôi chọn chiến thuật phù hợp với sự kiện,

especially this thing we call the small tactics of dispersion.

chúng tôi đặc biệt gọi điều này là chiến thuật lan truyền.

They're very useful in violent oppression.

Chúng rất hữu dụng trong áp bức vũ trang.

We are actually witnessing the picture of one of the best tactics ever used.

Chúng tôi tự minh chứng cho

một trong những chiến thuật tốt nhất.

It was on Tahrir square,

Trên Quảng trường Tahrir, nơi cộng đồng quốc tế

where the international community was constantly frightened

liên tục lo sợ rằng những người Islam

that, you know, the Islamists will overtake the revolution.

sẽ chiếm lấy cách mạng. Thực ra, họ tổ chức

What they organized --

người Công giáo bảo vệ người Đạo Hồi, những người đang cầu nguyện,

Christians protecting Muslims where they are praying,

a Coptic wedding cheered by thousands of Muslims,

1 đám cưới kiểu Coptic được hàng ngàn người Đạo Hồi chúc mừng.

the world has just changed the picture,

Thế giới đã thay đổi bức tranh,

but somebody was thinking about this previously.

nhưng có người đã nghĩ về nó từ trước.

So there are so many things you can do

Có rất nhiều điều bạn có thể làm

instead of getting into one place,

thay vì tụ tập ở 1 nơi, la hét và

shouting, and you know, showing off in front of the security forces.

biểu diễn trước lực lượng cảnh vệ.

Ở đây cũng có 1 động lực rất quan trọng,

Now, there is also another very important dynamic.

And this is a dynamic that analysts normally don't see.

mà động lực này các nhà phân tích thường không thấy.

This is the dynamic between fear and apathy on the one side,

Đó là động lực giữa 1 bên là sự sợ hãi và lãnh đạm

and enthusiasm and humor on another side.

với bên kia là nhiệt huyết và hài hước

So, it works like in a video game.

Nó diễn ra như trong trò chơi điện tử.

You have the fear high, you have status quo.

Bạn được mọi người sợ hãi, bạn có địa vị.

Bạn có nhiều nhiệt huyết cao hơn, bạn thấy nỗi sợ dần tan đi.

You have the enthusiasm higher,

you see the fear is starting to melt.

Ngày thứ 2, người ta chạy đến phía cảnh sát

Day two, you see people running towards the police

instead of from the police, in Egypt.

thay vì từ đó chạy đi.

Ở Ai Cập, có thể nói điều đó đang xảy ra.

You can tell that something is happening there.

And then, it's about the humor.

Về tính hài hước. Hài hước cũng là yếu tố quyết định

Humor is such a powerful game-changer,

mạnh mẽ như vậy, và tất nhiên nó đã rất lớn ở Ba Lan.

and of course, it was very big in Poland.

Bạn biết đấy, chúng tôi chỉ là 1 nhóm nhỏ những sinh viên điên rồ

You know, we were just a small group of crazy students in Serbia

ở Serbia khi viết vở kịch trào phúng này.

when we made this big skit.

We put the big petrol barrel

Chúng tôi đặt 1 thùng xăng lớn

with a portrait of Mr. President on it, in the middle of the Main Street.

có dán hình Ngài Tổng thống

ở giữa Main Street. Có 1 cái lỗ phía trên

There was a hole in the top.

So you could literally come, put a coin in,

để bạn có thể đến, ném tiền vào,

get a baseball bat, and hit his face.

hay lấy gậy bóng chày, và bùm, đập vào mặt ông ta.

Vang to lắm. Trong vòng vài phút, chúng tôi ngồi

Sounds loud.

And within minutes,

we were sitting in a nearby café having coffee,

ở quán cafe gần đó, thấy người ta

and there was a queue of people waiting to do this lovely thing.

xếp 1 hàng dài chờ làm điều đáng yêu này.

Well, that's just the beginning of the show.

Đó mới chỉ là màn mở đầu show diễn.

The real show starts when the police appears.

Show diễn thực sự bắt đầu khi cảnh sát xuất hiện.

(Laughter)

Họ sẽ làm gì? Bắt giữ chúng tôi? Còn lâu mới thấy chúng tôi.

"What will they do?"

Arrest us? We were nowhere to be seen.

Chúng tôi quan sát ở quán espresso bar cách đó 3 dãy nhà.

We were like three blocks away, observing it from our espresso bar.

Bắt giữ người mua hàng và trẻ em? Chẳng có lí nào.

Arrest the shoppers, with kids?

Doesn't make sense.

Tất nhiên, bạn có thể nghĩ họ làm điều ngu ngốc nhất:

Of course, you could bet, they did the most stupid thing.

Họ bắt giữ cái thùng. Và giờ tấm hình

They arrested the barrel.

And now, the picture of the smashed face on the barrel,

có cái mặt méo mó trên thùng cùng cảnh sát

with the policemen dragging it to the police car,

lê lết về đồn cảnh sát, đó là ngày tuyệt nhất

that was the best day for newspaper photographers

mà các nhiếp ảnh gia của các báo có được.

that they will ever have.

So, I mean, these are the things you can do.

Ý tôi là đó là những việc bạn có thể làm,

và luôn làm được với sự hài hước.

And you can always use humor.

There is also one big thing about humor,

Còn 1 chuyện to tát nữa với sự hài hước: nó rất đau,

it really hurts.

vì những quý ngài này quá tự coi trọng bản thân.

Because these guys really are taking themselves too seriously.

When you start to mock them, it hurts.

Khi bạn mỉa mai họ, thì rất đau.

Giờ đây, ai cũng nói về Hoàng gia, Internet,

Now, everybody is talking about His Majesty, the Internet,

và đó cũng là kĩ năng rất hữu dụng, nhưng đừng vội

and it is also a very useful skill.

But don't rush to label things like "a Facebook Revolution,"

đặt tên chúng như Cách mạng Facebook, Cách mạng Twitter.

"Twitter Revolution."

Don't mix the tools with the substance.

Đừng lẫn công cụ với vật chất.

It is true that the Internet and the new media are very useful

Thực sự là Internet và truyền thông hiện đại rất hữu dụng

in making things faster and cheaper.

để làm việc nhanh hơn và rẻ hơn.

Chúng cũng an toàn hơn cho người tham gia

They also make it a bit safer for the participants,

because they give partial anonymity.

vì chúng cho phép nặc danh.

We're watching the great example of something else the Internet can do.

Chúng ta đang xem 1 ví dụ to lớn mà Internet làm được.

It can put the price tag of state-sponsored violence

Nó có thể đặt các mức giá cho bạo lực được chính quyền tài trợ đối với người biểu tình phi vũ trang.

over a nonviolent protester.

This is the famous group "We are all Khaled Said,"

Đây là nhóm nổi tiếng, họ là Khaled Said,

made by Wael Ghonim in Egypt, and his friend.

lập nên bởi Wael Ghonim ở Ai Cập và bạn bè.

This is the mutilated face of the guy who was beaten by the police.

Đây là khuôn bị rách của người bị cảnh sát đánh.

This is how he became known to the public,

Anh ta trở nên nổi tiếng, và có thể trở thành

and this is what probably became the straw that broke the camel's back.

giọt nước làm tràn ly.

But here is also the bad news.

Nhưng còn đây là tin xấu.

The nonviolent struggle is won in the real world, in the streets.

Cuộc chiến phi vũ trang chiến thắng trong đời thực,

trên đường phố. Bạn sẽ chẳng thay đổi xã hội

You will never change your society towards democracy,

hướng về dân chủ hay kinh tế

or, you know, the economy, if you sit down and click.

nếu chỉ ngồi và click chuột.

There are risks to be taken,

Có những rủi ro được đưa ra và những người thực

and there are living people who are winning the struggle.

đang chiến thắng cuộc đấu tranh.

Câu hỏi đáng giá triệu đô: Điều gì sẽ xảy ra ở Thế giới Ả Rập?

Well, the million-dollar question.

What will happen in the Arab world?

And though young people from the Arab world

Dù người trẻ từ Thế giới Ả Rập

were pretty successful in bringing down three dictators,

đã khá thành công trong việc đánh bại 3 nhà độc tài,

shaking the region,

làm rung chuyển khu vực, thuyết phục những nhà vua thông thái

kind of persuading the clever kings from Jordan and Morocco

ở Jorgan và Morocco làm tái thiết từ gốc,

to do substantial reforms,

it is yet to be seen what will be the outcome.

kết quả cuối cùng vẫn chưa đến,

Whether the Egyptians and Tunisians will make it through the transition,

người Ai Cập và Tunisie có vượt qua cuộc chuyển đổi

hay sẽ kết thúc bằng xung đột tôn giáo và sắc tộc đẫm máu,

or this will end in bloody ethnic and religious conflicts,

người Syria có duy trì được kỷ luật phi vũ trang,

whether the Syrians will maintain nonviolent discipline,

đối mặt với bạo lực tàn nhẫn hàng ngày

faced with a brutal daily violence which kills thousands already,

vốn đã giết chết hàng ngàn người,

or they will slip into violent struggle

hay họ sẽ trượt vào cuộc đấu tranh vũ trang

and make ugly civil war.

và châm ngòi cho cuộc nội chiến xấu xí.

Những cuộc cách mạng có toàn diện như chuyển đổi

Will these revolutions be pushed through the transitions and democracy

sang nền dân chủ hay bị chiếm lĩnh bởi quân đội

or be overtaken by the military or extremists of all kinds?

hay đủ kiểu người cực đoan? Ta không nói được.

We cannot tell.

The same works for the Western sector,

Phương Tây cũng vậy, nơi bạn thấy

where you can see all these excited young people

tất cả những người trẻ phấn khích đang biểu tình khắp thế giới,

protesting around the world, occupying this, occupying that.

thực hiện điều này, thực hiện điều kia.

Are they going to become the world wave?

Họ có trở thành làn sóng toàn cầu?

Are they going to find their skills, their enthusiasm, and their strategy

Họ có tìm thấy các kĩ năng, nhiệt huyết,

và chiến lược để có được những gì họ thực sự mong muốn

to find what they really want and push for the reform,

và thúc đẩy tái thiết, hay họ sẽ chỉ dừng lại

or will they just stay complaining about the endless list

và phàn nàn về vô vàn những điều họ căm ghét?

of the things they hate?

This is the difference between the two paths.

Đây là sự khác biệt giữa 2 thành phố.

Now, what do the statistics have?

Bây giờ, các thống kê có gì?

My friend Maria Stephan's book

Sách của bạn tôi, Maria Stephan,

nói rất nhiều về đấu tranh vũ trang và phi vũ trang,

talks a lot about violent and nonviolent struggle,

and there are some shocking data.

trong đó có 1 số dữ liệu sửng sốt.

If you look at the last 35 years and different social transitions,

Nếu nhìn lại 35 năm qua

và những biến chuyển xã hội từ độc tài sang dân chủ,

from dictatorship to democracy,

you will see that, out of 67 different cases,

bạn sẽ thấy trong số 67 trường hợp khác nhau,

50 trường hợp là đấu tranh phi vũ trang

in 50 of these cases it was nonviolent struggle

which was the key power.

đó là sức mạnh cốt lõi.

This is one more reason to look at this phenomenon,

Có thêm 1 lí do để theo dõi hiện tượng này.

this is one more reason to look at Generation Y.

Thêm 1 lí do để theo dõi Thế hệ Epsilon,

đủ cho tôi tin tưởng và hi vọng vào họ

Enough for me to give them credit,

and hope that they will find their skills and their courage

rằng họ sẽ tìm được kĩ năng và can đảm

to use nonviolent struggle

để sử dụng đấu tranh phi vũ trang

and thus fix at least a part of the mess our generation is making in this world.

và sửa chữa ít nhất là 1 phần của đống hỗn độn

mà thế hệ chúng ta đang tạo ra trên thế giới này.

Thank you.

Cảm ơn. (Vỗ tay)

(Applause)