Srdja Popovic: How to topple a dictator

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Juliusz Braun Korekta: Capa Girl

Good afternoon, I'm proud to be here at TEDxKrakow.

Dzień dobry. Jestem dumny, że mogę tu być.

I'll try to speak a little bit today about a phenomenon

Postaram się opowiedzieć wam o zjawisku,

which can, and actually is changing the world,

które może i faktycznie zmienia świat,

and whose name is people power.

a które nazywa się presją społeczeństwa.

I'll start with an anecdote,

Zacznę od anegdoty, albo - dla tych z was,

or for those of you who are Monty Python lovers,

którzy kochają Monty Pythona - od skeczu w ich stylu.

a Monty Python type of sketch.

Here it is.

Proszę bardzo: jest 15 grudnia 2010 r,

It is December 15, 2010.

Somebody gives you a bet: you will look at a crystal ball,

ktoś proponuje ci, że zajrzysz w kryształową kulę

i zobaczysz dokładny obraz przyszłości.

and you will see the future; the future will be accurate.

But you need to share it with the world.

Ale musisz podzielić się wizją ze światem. Zgoda?

OK, curiosity killed the cat, you take the bet,

Ciekawość zwycięża, przyjmujesz propozycję.

Patrzysz w kryształową kulę i po godzinie

you look at the crystal ball.

One hour later, you're sitting in a building of the national TV,

siedzisz w budynku krajowej telewizji

in a top show, and you tell the story.

i opowiadasz, co widziałeś.

Before the end of 2011,

"Do końca 2011 r. Ben Ali, Mubarak

Ben Ali, and Mubarak, and Gaddafi would be down,

i Kaddafi zostaną obaleni i postawieni przed sądem.

and prosecuted.

Saleh of Yemen and Assad of Syria

Saleh w Jemenie i Asad w Syrii

would be either challenged, or already on their knees.

będą zmagać się z powstaniem lub padną na kolana.

Osama bin Laden would be dead,

Osama bin Laden będzie martwy,

and Ratko Mladic would be in the Hague.

a Ratko Mladić stanie przed Trybunałem w Hadze."

Now, the anchor watches you with a strange gaze on his face.

Prowadzący wpatruje się w ciebie dziwnym wzrokiem,

And then, on top of it you add:

a ty do tego wszystkiego dodajesz:

"And thousands of young people from Athens, Madrid and New York

"A tysiące młodych ludzi w Atenach, Madrycie

i Nowym Jorku wyjdą na ulice w obronie sprawiedliwości społecznej,

will demonstrate for social justice, claiming they are inspired by Arabs."

twierdząc, że zainspirowali ich Arabowie".

Nagle pojawia się dwóch ubranych na biało gości,

Next thing you know, two guys in white appear,

they give you the strange t-shirt,

dają ci dziwną koszulę i zabierają

take you to the nearest mental institution.

do najbliższego szpitala psychiatrycznego.

So I would like to speak a little bit

A więc chciałbym opowiedzieć o zjawisku,

about the phenomenon which is behind what already seems to be

które sprawia, że to bardzo zły rok dla złych ludzi.

a very bad year for bad guys.

To zjawisko nazywa się presją społeczeństwa.

And this phenomenon is called people power.

Well, people power has been there for a while.

Presja społeczeństwa, to nic nowego.

It helped Gandhi kick the Brits from India,

Pomogła Gandhiemu wyrzucić z Indii Brytyjczyków.

it helped Martin Luther King win his historic racial struggle.

Pomogła Kingowi zwyciężyć w walce o równość.

W tym kraju pomogła Lechowi Wałęsie wyrzucić

It helped a local, Lech Walesa,

to kick out one million Soviet troops from Poland,

liczącą milion żołnierzy sowiecką armię z Polski,

and in beginning the end of the Soviet Union as we know it.

co było początkiem końca Związku Radzieckiego.

Więc co w niej takiego nowego?

So what's new in it?

What seems to be very new,

which is the idea I would like to share with you today,

Podzielę się z wami dzisiaj

is that there is a set of rules and skills

zbiorem zasad i umiejętności pomagających

which can be learned and taught

w przeprowadzeniu udanej pokojowej rewolucji.

in order to perform successful nonviolent struggle.

If this is true, we can help these movements.

Jeżeli to prawda, możemy pomóc takim ruchom.

Well, the first one - analytic skills.

Po pierwsze, umiejętności analityczne.

I'll try where it all started in the Middle East.

Weźmy Bliski Wschód, gdzie wszystko się zaczęło.

And for so many years,

Przez lata mieliśmy kompletnie nieprawdziwą

we were living with a completely wrong perception of the Middle East.

wizję Bliskiego Wschodu.

It was looking like the frozen region.

Wyglądał jak zamarznięty rejon - lodówka,

Literally a refrigerator.

And there were only two types of meal there.

w której są tylko dwa dania:

stek, który symbolizuje Mubaraka, Alego

Steak, which stands for a Mubarak-Ben Ali type of military police dictatorship,

i podobne dyktatury policyjno-wojskowe,

or a potato, which stands for a Tehran type of theocracies.

oraz ziemniak - teokracje jak w Teheranie.

And everybody was amazed when the refrigerator opened,

Wszyscy byli zdumieni, kiedy lodówka się otworzyła

and millions of young, mainly secular people

i wyszły z niej miliony młodych ludzi, głównie świeckich,

stepped out to do the change.

aby coś zmienić. Nie obchodziła ich demografia.

Guess what - they didn't watch the demographics.

What is the average age of an Egyptian? 24.

Ile wynosi średnia wieku Egipcjan? 24 lata.

How long was Mubarak in power? 31.

Jak długo Mubarak jest u władzy? 31 lat.

So, this system was just obsolete, they expired.

System jest przestarzały. Jego czas się skończył,

And young people of the Arab world have awakened one morning,

a młodzi w krajach arabskich obudzili się

i zrozumieli, że władza jest w ich rękach.

and understood that power lies in their hands.

The rest is the year in front of us.

Reszta to wydarzenia ostatniego roku. I co?

And guess what? The same Generation Y,

Pokolenie Epsilon ma swoje zasady,

with their rules, with their tools, with their games,

narzędzia, gry, swój język, który dla mnie,

and with their language, which sounds a little bit strange to me.

38-latka, brzmi trochę dziwnie.

I'm 38 now.

Popatrzcie, ile mają ludzie na ulicach w Europie.

And can you look at the age of the people on the streets of Europe?

It seems that Generation Y is coming.

Wygląda na to, że nadchodzi pokolenie Epsilon.

Pozwólcie, że przytoczę kolejny przykład.

Now, let me set another example.

I'm meeting different people throughout the world,

Spotykam się z różnymi ludźmi na całym świecie,

wielu z nich to pracownicy uniwersytetów, profesorowie

and they are, you know, academics, and professors, and doctors,

i doktorzy, którzy zawsze mówią o warunkach.

and they will always talk conditions.

They will say: "People power will work only if the regime is not too oppressive."

Mówią: "Presja społeczeństwa zadziała tylko,

They will say: "People power will work,

jeśli reżim nie jest zbyt surowy,

if the annual income of the country is between X and Z."

Jeśli roczny dochód w państwie wynosi między X a Z.

Zadziała tylko z naciskiem ze strony innych państw.

They will say: "People power will work only if there is a foreign pressure."

They will say: "People power will work only if there is no oil."

Zadziała jeśli w grę nie wchodzi ropa".

And, I mean, there is a set of conditions.

Stawiają mnóstwo warunków.

Ale okazuje się, że umiejętności wnoszone w konflikt

Well, the news here is that your skills during the conflict

seem to be more important than the conditions.

są ważniejsze od tych warunków.

Namely, the skills of unity, planning, and maintaining nonviolent discipline.

Umiejętności takie jak jedność, planowanie

czy utrzymanie pokojowej dyscypliny.

Podam przykład:

Let me give you an example.

I come from a country called Serbia.

Pochodzę z Serbii.

It took us 10 years to unite 18 opposition party leaders,

10 lat zajęło nam zjednoczenie 18 egocentrycznych liderów

with their big egos, behind one single candidate

partii opozycyjnych, by stanęli za jednym kandydatem

against the Balkan dictator Slobodan Milosevic.

przeciwko bałkańskiemu dyktatorowi Slobodanowi Miloševiciowi.

Guess what? That was the day of his defeat.

I właśnie to był dzień jego porażki.

Popatrzcie na Egipcjan - wylegają na plac Tahrir,

You look at the Egyptians, they fight on Tahrir Square,

they get rid of their individual symbols,

pozbywają się indywidualnych symboli.

Wychodzą na ulice jedynie z flagą Egiptu.

they appear on the street only with the flag of Egypt.

I will give you a counter-example.

Podam wam kontrprzykład.

You see nine presidential candidates running against Lukashenko,

Kiedy przeciwko Łukaszence staje dziewięciu kandydatów,

you all know the outcome.

z góry znamy wynik.

A więc jedność jest wielka i osiągnalna.

So unity is a big thing.

And this can be achieved.

Same with planning.

Podobnie z planowaniem. Czy ktoś kiedyś okłamał was,

Somebody has lied to you

mówiąc, że istnieje spontaniczna pokojowa rewolucja?

about the successful and spontaneous nonviolent revolution.

Takie coś nie istnieje.

That thing doesn't exist in the world.

Whenever you see young people in front of the row

Zawsze kiedy widzicie na ulicy młodych ludzi

próbujących bratać się z policją lub wojskiem,

trying to fraternize with the police or military,

somebody was thinking about it before.

ktoś to wcześniej zaplanował.

I w końcu pokojowa dyscyplina,

Now, at the end, nonviolent discipline.

And this is probably the game-changer.

która prawdopodobnie jest kluczowa.

If you maintain nonviolent discipline,

Wygrasz tylko wtedy, jeśli utrzymasz pokojową dyscyplinę.

you'll exclusively win.

100 tysięcy ludzi uczestniczy w pokojowym marszu,

You have 100,000 people in a nonviolent march,

one idiot or agent-provocateur throwing a stone.

ale jeden idiota lub prowokator rzuca kamienie.

Guess what takes all the cameras.

Co pojawi się w mediach? Ten jeden facet.

That one guy.

Pojedynczy akt przemocy może

One single act of violence can literally destroy your movement.

dosłownie zniszczyć cały ruch.

Now, let me move to another place.

Pozwólcie, że przejdę dalej,

It's the selection of strategies and tactics.

do wyboru strategii i taktyki.

Istnieją zasady, którymi można się kierować.

There are certain rules in nonviolent struggle you may follow.

Po pierwsze, zacznij na małą skalę.

First, you start small.

Second, you pick the battles you can win.

Po drugie, wybieraj bitwy, które możesz wygrać.

W tym pokoju jest nas tylko 200-stu.

It's only 200 of us in this room.

We won't call for the march of a million.

Za mało na Marsz Milionów.

But what if we organized the spraying of graffiti throughout the night,

Ale co gdybyśmy zorganizowali nocne malowanie graffiti

w całym Krakowie? Miasto będzie wiedziało.

all over Krakow.

The city will know.

So, we pick tactics accommodated to the event,

Wybieramy więc taktykę odpowiednią do sytuacji,

especially this thing we call the small tactics of dispersion.

zwłaszcza to, co nazywamy taktyką rozproszenia.

They're very useful in violent oppression.

Jest bardzo przydatna w walce z systemem ucisku.

We are actually witnessing the picture of one of the best tactics ever used.

Jesteśmy dziś świadkami

jednej z najlepszych strategii w historii.

It was on Tahrir square,

To było na placu Tahrir. Społeczność międzynarodowa

where the international community was constantly frightened

cały czas bała się, że islamiści przejmą kontrolę

that, you know, the Islamists will overtake the revolution.

nad rewolucją. Zorganizowano więc akcję:

What they organized --

chrześcijanie chronili muzułmanów podczas modlitwy,

Christians protecting Muslims where they are praying,

a Coptic wedding cheered by thousands of Muslims,

potem muzułmanie wiwatowali na koptyjskim ślubie.

the world has just changed the picture,

Świat zmienił swoje oblicze,

but somebody was thinking about this previously.

ale ktoś to wcześniej zaplanował.

So there are so many things you can do

Wiele rzeczy można zrobić,

instead of getting into one place,

zamiast pójścia w jedno miejsce, krzycząc

shouting, and you know, showing off in front of the security forces.

i popisując się przed służbami porządkowymi.

Jest jeszcze jedna bardzo ważna kwestia,

Now, there is also another very important dynamic.

And this is a dynamic that analysts normally don't see.

której często nie zauważają analitycy.

This is the dynamic between fear and apathy on the one side,

To zależność między strachem i apatią z jednej strony

and enthusiasm and humor on another side.

a entuzjazmem i humorem z drugiej.

So, it works like in a video game.

To jak w grze komputerowej:

You have the fear high, you have status quo.

masz wysoki poziom strachu - masz status quo.

Kiedy entuzjazm rośnie, strach zaczyna topnieć.

You have the enthusiasm higher,

you see the fear is starting to melt.

Na drugi dzień ludzie biegają w stronę policji

Day two, you see people running towards the police

instead of from the police, in Egypt.

zamiast przed nią uciekać.

W Egipcie coś takiego ma miejsce.

You can tell that something is happening there.

And then, it's about the humor.

I jeszcze humor. Humor jest nie do przecenienia,

Humor is such a powerful game-changer,

co widać było na przykładzie Polski.

and of course, it was very big in Poland.

Byliśmy tylko grupką szalonych studentów,

You know, we were just a small group of crazy students in Serbia

kiedy zorganizowaliśmy w Serbii zabawną akcję.

when we made this big skit.

We put the big petrol barrel

Wystawiliśmy wielką beczkę

with a portrait of Mr. President on it, in the middle of the Main Street.

ze zdjęciem twarzy prezydenta

na środek głównej ulicy. Na górze miała otwór,

There was a hole in the top.

So you could literally come, put a coin in,

żeby można było przyjść, wrzucić monetę,

get a baseball bat, and hit his face.

wziąć kij do baseballa i rąbnąć go w twarz.

Po kilku minutach siedzieliśmy już

Sounds loud.

And within minutes,

we were sitting in a nearby café having coffee,

w pobliskiej kawiarni, a przed beczką

and there was a queue of people waiting to do this lovely thing.

ustawiła się kolejka chętnych.

Well, that's just the beginning of the show.

A to tylko początek zabawy.

The real show starts when the police appears.

Najlepsze zaczęło się, kiedy przyjechała policja.

(Laughter)

Co zrobią? Aresztują nas? Nas nigdzie nie ma,

"What will they do?"

Arrest us? We were nowhere to be seen.

siedzimy w kawiarni i przyglądamy się sytuacji.

We were like three blocks away, observing it from our espresso bar.

Aresztują przechodniów i ich dzieci? To nie ma sensu.

Arrest the shoppers, with kids?

Doesn't make sense.

I oczywiście zrobili najgłupsze, co mogli zrobić:

Of course, you could bet, they did the most stupid thing.

aresztowali beczkę. Wyobraźcie sobie beczkę

They arrested the barrel.

And now, the picture of the smashed face on the barrel,

z rozgniecioną twarzą i policjanta ciągnącego ją

with the policemen dragging it to the police car,

do radiowozu. To był najlepszy dzień

that was the best day for newspaper photographers

w życiu dla fotoreporterów.

that they will ever have.

So, I mean, these are the things you can do.

Tak właśnie można zrobić,

zawsze można postawić na humor.

And you can always use humor.

There is also one big thing about humor,

Co jeszcze jest ważne: humor naprawdę potrafi zranić,

it really hurts.

bo ci goście nie mają do siebie dystansu.

Because these guys really are taking themselves too seriously.

When you start to mock them, it hurts.

Kiedy się z nich szydzi, ich to boli.

Wszyscy dziś wychwalają Jego Wysokość Internet

Now, everybody is talking about His Majesty, the Internet,

i tak, bardzo się on przydaje, ale nie przesadzajmy

and it is also a very useful skill.

But don't rush to label things like "a Facebook Revolution,"

z nazwami "Facebookowa czy Twiterrowa Rewolucja".

"Twitter Revolution."

Don't mix the tools with the substance.

Nie mieszajmy środków i celu.

It is true that the Internet and the new media are very useful

To prawda, że dzięki Internetowi i nowym mediom

in making things faster and cheaper.

wszystko jest szybsze i tańsze.

A uczestnicy są trochę bezpieczniejsi,

They also make it a bit safer for the participants,

because they give partial anonymity.

bo zyskują częściową anonimowość.

We're watching the great example of something else the Internet can do.

Ale widzimy też, że Internet może także zaszufladkować

It can put the price tag of state-sponsored violence

protestujących bez przemocy jako prowokatorów.

over a nonviolent protester.

This is the famous group "We are all Khaled Said,"

Oto grupa "Wszyscy jesteśmy Khaledem Saidem"

made by Wael Ghonim in Egypt, and his friend.

założona w Egipcie przez Waela Ghonima i jego kolegę.

This is the mutilated face of the guy who was beaten by the police.

To twarz chłopaka pobitego przez policję.

This is how he became known to the public,

Dzięki grupie stał się osobą publiczną

and this is what probably became the straw that broke the camel's back.

i być może właśnie to przeważyło o sukcesie rewolucji.

But here is also the bad news.

Ale mam też złą wiadomość.

The nonviolent struggle is won in the real world, in the streets.

Pokojową rewolucję wygrywa się

w prawdziwym świecie, na ulicach.

You will never change your society towards democracy,

Nigdy nie wywalczysz demokracji

or, you know, the economy, if you sit down and click.

ani wolnej gospodarki, tylko siedząc i klikając.

There are risks to be taken,

Trzeba podjąć ryzyko. Tylko prawdziwi ludzie

and there are living people who are winning the struggle.

mogą obalić system.

Pytanie: Co się stanie z Bliskim Wschodem?

Well, the million-dollar question.

What will happen in the Arab world?

And though young people from the Arab world

Żyjącym tam młodym ludziom

were pretty successful in bringing down three dictators,

udało się obalić trzech dyktatorów, wstrząsnąć regionem

shaking the region,

i przekonać mądrzejszych królów Jordanii i Maroka,

kind of persuading the clever kings from Jordan and Morocco

żeby przeprowadzili kluczowe reformy,

to do substantial reforms,

it is yet to be seen what will be the outcome.

ale nie wiadomo jeszcze, jak wszystko się skończy.

Whether the Egyptians and Tunisians will make it through the transition,

Czy Egipt i Tunezja poradzą sobie z transformacją,

czy wybuchnie krwawy konflikt?

or this will end in bloody ethnic and religious conflicts,

Czy Syryjczycy utrzymają pokojową dyscyplinę

whether the Syrians will maintain nonviolent discipline,

wobec nagminnej brutalnej przemocy,

faced with a brutal daily violence which kills thousands already,

której ofiarą padły już tysiące,

or they will slip into violent struggle

czy może zaczną krwawą rewolucję

and make ugly civil war.

i wybuchnie straszna wojna domowa?

Czy te rewolucje doprowadzą

Will these revolutions be pushed through the transitions and democracy

do demokracji, czy władzę przejmie wojsko

or be overtaken by the military or extremists of all kinds?

albo rozmaici ekstremiści? Tego nie wiemy.

We cannot tell.

The same works for the Western sector,

Tak samo jest na Zachodzie.

where you can see all these excited young people

Młodzi ludzie protestują na całym świecie,

protesting around the world, occupying this, occupying that.

okupują to czy tamto.

Are they going to become the world wave?

Czy staną się falą, która zmieni świat?

Are they going to find their skills, their enthusiasm, and their strategy

Czy znajdą umiejętności, entuzjazm

i strategię, aby ustalić, czego rzeczywiście chcą

to find what they really want and push for the reform,

i doprowadzą do reform, czy dalej będą

or will they just stay complaining about the endless list

tylko narzekać z tysiąca powodów?

of the things they hate?

This is the difference between the two paths.

W tym tkwi różnica między nimi a Arabami.

Now, what do the statistics have?

A co mówią statystyki?

My friend Maria Stephan's book

Maria Stephan pisze w swojej książce

o pokojowych i krwawych rewolucjach

talks a lot about violent and nonviolent struggle,

and there are some shocking data.

i przytacza szokujące dane.

If you look at the last 35 years and different social transitions,

Gdy spojrzeć na ostatnie 35 lat

i różne transformacje z dyktatury na demokrację,

from dictatorship to democracy,

you will see that, out of 67 different cases,

okazuje się, że spośród 67 przypadków

w 50 to właśnie pokojowa rewolucja

in 50 of these cases it was nonviolent struggle

which was the key power.

była kluczem do sukcesu.

This is one more reason to look at this phenomenon,

To kolejny powód, żeby przyjrzeć się temu zjawisku.

this is one more reason to look at Generation Y.

Żeby przyjrzeć się pokoleniu Epsilon.

Dla mnie to wystarczy, żeby im zaufać i mieć nadzieję,

Enough for me to give them credit,

and hope that they will find their skills and their courage

że znajdą w sobie umiejętności i odwagę,

to use nonviolent struggle

aby przez pokojową rewolucję

and thus fix at least a part of the mess our generation is making in this world.

naprawić choć część bałaganu,

który robi na tym świecie nasze pokolenie.

Thank you.

Dziękuję. (Brawa)

(Applause)