Fred Jansen: How to land on a comet

Translator: Son Nguyen Reviewer: Hồng Khánh Lê

I'd like to take you on the epic quest of the Rosetta spacecraft.

Tôi xin mời quý vị đến với câu chuyện của tàu vũ trụ Rosetta.

To escort and land the probe on a comet,

Bay theo và thả tàu thăm dò xuống bề mặt sao chổi,

this has been my passion for the past two years.

là đam mê của tôi trong hai năm qua.

In order to do that,

Để thực hiện điều đó,

I need to explain to you something about the origin of the solar system.

tôi xin cung cấp cho quý vị vài thông tin về nguồn gốc của hệ mặt trời.

When we go back four and a half billion years,

4.5 tỷ năm trước,

there was a cloud of gas and dust.

có một đám mây khí và bụi.

In the center of this cloud, our sun formed and ignited.

Ở trung tâm đám mây này, mặt trời của chúng ta hình thành và phát sáng.

Along with that, what we now know as planets, comets and asteroids formed.

Cùng với đó là sự hình thành của các hành tinh, sao chổi và thiên thạch.

What then happened, according to theory,

Theo lý thuyết, điều đã xảy ra là

is that when the Earth had cooled down a bit after its formation,

khi trái đất nguội đi sau thời điểm hình thành,

comets massively impacted the Earth and delivered water to Earth.

rất nhiều sao chổi va đập với Trái đất và cung cấp nước cho nó

They probably also delivered complex organic material to Earth,

Có lẽ, chúng cũng mang tới Trái đất những chất hữu cơ phức tạp,

and that may have bootstrapped the emergence of life.

và điều đó khởi đầu cho sự sống xuất hiện.

You can compare this to having to solve a 250-piece puzzle

Quý vị có thể so sánh điều đó với việc chơi bộ ghép hình có 250 mảnh

and not a 2,000-piece puzzle.

và không phải bộ 2.000 mảnh ghép.

Afterwards, the big planets like Jupiter and Saturn,

Sau đó, những hành tinh lớn như sao Mộc và sao Thổ,

they were not in their place where they are now,

chúng ở vị trí khác so với hiện nay,

and they interacted gravitationally,

và hút lẫn nhau bởi lực hấp dẫn,

and they swept the whole interior of the solar system clean,

chúng quét sạch tất cả những gì bên trong hệ mặt trời,

and what we now know as comets

và các sao chổi

ended up in something called the Kuiper Belt,

tập hợp lại trong Vành đai Kuiper,

which is a belt of objects beyond the orbit of Neptune.

đó là vành đai các vật thể ở ngoài quỹ đạo của sao Hải Vương.

And sometimes these objects run into each other,

Và đôi khi các vật thể này rơi vào nhau,

and they gravitationally deflect,

chúng chuyển hướng đi vì lực hấp dẫn,

and then the gravity of Jupiter pulls them back into the solar system.

rồi trọng lượng của sao Mộc hút chúng lại trong hệ mặt trời.

And they then become the comets as we see them in the sky.

Và chúng trở thành sao chổi như chúng ta thấy trên bầu trời.

The important thing here to note is that in the meantime,

Điều cần chú ý ở đây là trong thời gian đó,

the four and a half billion years,

khoảng 4.5 tỷ năm,

these comets have been sitting on the outside of the solar system,

những sao chổi di chuyển bên ngoài hệ mặt trời,

and haven't changed --

và không hề thay đổi--

deep, frozen versions of our solar system.

giống như hệ mặt trời nhưng ở xa và lạnh.

In the sky, they look like this.

Trên bầu trời, chúng giống như thế này.

We know them for their tails.

Ta nhận biết chúng nhờ vào cái đuôi.

There are actually two tails.

Thực ra có hai cái đuôi.

One is a dust tail, which is blown away by the solar wind.

Một đuôi chứa bụi, bị thổi ra xa do gió mặt trời.

The other one is an ion tail, which is charged particles,

Đuôi kia chứa các hạt ion mang điện tích,

and they follow the magnetic field in the solar system.

và chúng theo từ trường của hệ mặt trời.

There's the coma,

Có lớp mây phủ sao chổi,

and then there is the nucleus, which here is too small to see,

rồi đến phần lõi cứng, nó nhỏ quá chúng ta không thấy được,

and you have to remember that in the case of Rosetta,

quý vị cần lưu ý trong trường hợp của tàu Rosetta,

the spacecraft is in that center pixel.

nó chỉ là một chấm trong bức ảnh.

We are only 20, 30, 40 kilometers away from the comet.

Chúng ta chỉ ở cách xa sao chổi khoảng 20, 30, 40 kilomet

So what's important to remember?

Vậy cái gì là cần nhớ?

Comets contain the original material from which our solar system was formed,

Sao chổi chứa vật chất nguyên thủy để hệ mặt trời được hình thành,

so they're ideal to study the components

vậy chúng có thành phần lý tưởng để nghiên cứu

that were present at the time when Earth, and life, started.

nó là món quà được tặng tại thời điểm trái đất và sự sống hình thành.

Comets are also suspected

Ta cũng chưa rõ trong sao chổi có

of having brought the elements which may have bootstrapped life.

thành phần gì liên quan nguồn gốc sự sống.

In 1983, ESA set up its long-term Horizon 2000 program,

Năm 1983, Cơ quan Vũ trụ Châu Âu ESA có chương trình dài hạn Horizon 2000,

which contained one cornerstone, which would be a mission to a comet.

gồm chương trình chính là chuyến hành trình đến sao chổi.

In parallel, a small mission to a comet, what you see here, Giotto, was launched,

Và một nhiệm vụ phụ là phóng Giotto đến sao chổi, mà quý vị thấy đây,

and in 1986, flew by the comet of Halley with an armada of other spacecraft.

năm 1986, Giotto bay về hướng sao chổi Halley trong đoàn của một tàu vũ trụ khác.

From the results of that mission, it became immediately clear

Từ kết quả của chương trình, ta thấy sáng tỏ :

that comets were ideal bodies to study to understand our solar system.

các sao chổi là đối tượng lý tưởng để nghiên cứu hệ mặt trời.

And thus, the Rosetta mission was approved in 1993,

Vì thế, chương trình tàu Rosetta đã được phê duyệt vào năm 1993

and originally it was supposed to be launched in 2003,

và nó được chuẩn bị phóng vào năm 2003,

but a problem arose with an Ariane rocket.

nhưng một vấn đề xuất hiện với tên lửa Ariane.

However, our P.R. department, in its enthusiasm,

Tuy nhiên, bộ phận P.R. của chúng tôi rất hào hứng,

had already made 1,000 Delft Blue plates

sản xuất 1.000 cái đĩa sành Delft Blue

with the name of the wrong comets.

có ghi tên của những sao chổi nhỏ.

So I've never had to buy any china since. That's the positive part.

Vậy tôi không phải mua đĩa của Tàu nữa. Cái đó cũng hay.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Once the whole problem was solved,

Khi vấn để đã được giải quyết,

we left Earth in 2004

chúng tôi rời trái đất vào năm 2004

to the newly selected comet, Churyumov-Gerasimenko.

để đến sao chổi mới được chọn, Churyumov-Gerasimenko.

This comet had to be specially selected

Sao chổi này được chọn rất đặt biệt vì 2 lý do :

because A, you have to be able to get to it,

A. bạn phải có thể bay đến nó,

and B, it shouldn't have been in the solar system too long.

B. nó không ở trong hệ mặt trời quá lâu.

This particular comet has been in the solar system since 1959.

Sao chổi phần tử này ở trong hệ mặt trời từ 1959.

That's the first time when it was deflected by Jupiter,

Đó là lần đầu tiên nó bị đổi hướng do sao Mộc,

and it got close enough to the sun to start changing.

và nó đủ gần mặt trời để bắt đầu thay đổi.

So it's a very fresh comet.

Vậy sao chổi này còn rất trẻ.

Rosetta made a few historic firsts.

Rosetta làm những chuyến lịch sử đầu tiên.

It's the first satellite to orbit a comet,

Là vệ tinh đầu tiên vào quỹ đạo sao chổi,

and to escort it throughout its whole tour through the solar system --

và hộ tống sao chổi suốt hành trình xuyên qua hệ mặt trời --

closest approach to the sun, as we will see in August,

đó là tiếp cận gần mặt trời nhất, như chúng ta thấy vào tháng tám,

and then away again to the exterior.

và sau đó sao chổi bay ra ngoài.

It's the first ever landing on a comet.

Đó là lần đáp đầu tiên trên một sao chổi.

We actually orbit the comet using something which is not

Chúng ta thật sự đã bay quanh sao chổi một cách không

normally done with spacecraft.

bình thường với tàu vũ trụ.

Normally, you look at the sky and you know where you point and where you are.

Thông thường, bạn nhìn lên trời, biết mình đang nhìn nơi nào và đang ở đâu.

In this case, that's not enough.

Trong trường hợp này, như thế là chưa đủ.

We navigated by looking at landmarks on the comet.

Chúng tôi đã bay ngang để thấy những điểm mốc trên sao chổi đó.

We recognized features -- boulders, craters --

Chúng tôi nhận ra những điểm -- tảng đá, hố trũng --

and that's how we know where we are respective to the comet.

và như thế chúng tôi biết chúng tôi ở đâu so với sao chổi.

And, of course, it's the first satellite to go beyond the orbit of Jupiter

Và, đương nhiên, đó là vệ tinh đầu tiên đi bên ngoài quỹ đạo của sao Mộc

on solar cells.

với tấm pin mặt trời.

Now, this sounds more heroic than it actually is,

Bây giờ, nghe có vẻ oai hơn lúc đang thực hiện,

because the technology to use radio isotope thermal generators

vì công nghệ dùng máy phát nhiệt chất phóng xạ đồng vị

wasn't available in Europe at that time, so there was no choice.

chưa thịnh hành ở châu Âu vào lúc đó, nên không có chọn lựa nào khác.

But these solar arrays are big.

Nhưng pin mặt trời thì quá rộng.

This is one wing, and these are not specially selected small people.

Đó là một chiếc cánh, và không ai nhỏ con được chọn.

They're just like you and me.

Họ phải như quý vị và tôi đây.

(Laughter)

(Tiếng cười)

We have two of these wings, 65 square meters.

Chúng tôi có hai cánh này, 65 mét vuông.

Now later on, of course, when we got to the comet,

Rồi sau đó, đương nhiên, khi chúng tôi đến sao chổi,

you find out that 65 square meters of sail

quý vị tưởng tượng xem, 65 mét vuông cánh

close to a body which is outgassing is not always a very handy choice.

khép lại trên một thân máy nóng rực không phải là một chọn lựa dễ dàng.

Now, how did we get to the comet?

Bây giờ, làm sao hạ cánh trên sao chổi?

Because we had to go there for the Rosetta scientific objectives

Chúng tôi phải đến đó để thực hiện những mục tiêu khoa học của Rosetta

very far away -- four times the distance of the Earth to the sun --

ở rất xa -- bằng bốn lần khoảng cách từ trái đất đến mặt trời --

and also at a much higher velocity than we could achieve with fuel,

và cũng bay với vận tốc cao hơn rất nhiều so với vận tốc động cơ xăng,

because we'd have to take six times as much fuel as the whole spacecraft weighed.

chúng tôi phải chở gấp sáu lần lượng nhiên liệu của toàn bộ tàu.

So what do you do?

Chúng tôi phải làm gì đây?

You use gravitational flybys, slingshots,

Bạn dùng chuyến bay thám thính nhờ lực hấp dẫn và máy phóng,

where you pass by a planet at very low altitude,

ở đó bạn bay ngang qua rất gần một hành tinh ,

a few thousand kilometers,

khoảng một nghìn mét,

and then you get the velocity of that planet around the sun for free.

rồi bạn đạt vận tốc của hành tinh này trên quỹ đạo xung quanh mặt trời.

We did that a few times.

Chúng tôi bay như thế một lúc.

We did Earth, we did Mars, we did twice Earth again,

Bay qua trái đất, sao hỏa, rồi trái đất 2 lần nữa,

and we also flew by two asteroids, Lutetia and Steins.

rồi chúng tôi cũng bay đến hai tiểu hành tinh Lutetia và Steins.

Then in 2011, we got so far from the sun that if the spacecraft got into trouble,

Từ 2011 đến nay, quan sát vùng mặt trời, để kiểm tra các vấn đề của tàu vũ trụ,

we couldn't actually save the spacecraft anymore,

chúng tôi không chữa tàu lần nào nữa,

so we went into hibernation.

vậy chúng tôi đi vào mùa ngủ đông.

Everything was switched off except for one clock.

Mọi thứ chuyển sang dạng ngủ trừ đồng hồ.

Here you see in white the trajectory, and the way this works.

Ở đây, bạn thấy đường bay màu trắng, và đoạn đường nó đã đi qua.

You see that from the circle where we started,

Bạn thấy từ vòng chúng tôi bắt đầu,

the white line, actually you get more and more and more elliptical,

đường trắng, bạn thấy nó ngày càng dài ra theo hình ê líp,

and then finally we approached the comet

sau cùng, chúng tôi tiếp cận sao chổi

in May 2014, and we had to start doing the rendezvous maneuvers.

vào tháng 5, 2014, và chúng tôi bắt đầu thao tác hạ cánh.

On the way there, we flew by Earth and we took a few pictures to test our cameras.

Trên quỹ đạo đó, chúng tôi bay qua trái đất và chụp hình để kiểm tra camera.

This is the moon rising over Earth,

Đây là hình trăng nhô lên khỏi trái đất,

and this is what we now call a selfie,

và cái này, giờ được gọi "hình tự sướng,"

which at that time, by the way, that word didn't exist. (Laughter)

vào thời điểm đó, từ này chưa ai dám dùng. (Tiếng cười)

It's at Mars. It was taken by the CIVA camera.

Đó là sao hỏa. Nó được chụp bởi camera CIVA,

That's one of the cameras on the lander,

một trong những camera trên tàu đổ bộ,

and it just looks under the solar arrays,

và nó chỉ hoạt động nhờ tấm pin mặt trời,

and you see the planet Mars and the solar array in the distance.

bạn thấy sao hỏa còn xa tấm pin mặt trời.

Now, when we got out of hibernation in January 2014,

Bây giờ, khi chúng tôi ra khỏi giấc ngủ đông vào tháng một, 2014,

we started arriving at a distance

chúng tôi vượt qua quảng đường

of two million kilometers from the comet in May.

2 triệu km từ sao chổi vào tháng 5.

However, the velocity the spacecraft had was much too fast.

Tuy nhiên, vận tốc của phi thuyền quá nhanh.

We were going 2,800 kilometers an hour faster than the comet, so we had to brake.

Chúng tôi đi nhanh hơn sao chổi 2.800 km/h, vậy chúng tôi phải giảm tốc.

We had to do eight maneuvers,

Chúng tôi phải điều chỉnh tám lần,

and you see here, some of them were really big.

và bạn thấy đây, một vài điều chỉnh đó rất lớn.

We had to brake the first one by a few hundred kilometers per hour,

Chúng tôi phải giảm tốc lần đầu khoảng 100 km/h,

and actually, the duration of that was seven hours,

và kéo dài trong 7 giờ,

and it used 218 kilos of fuel,

nó tiêu thụ 218 kilo nhiên liệu,

and those were seven nerve-wracking hours, because in 2007,

đó là 7 giờ rất căng thẳng, vì vào năm 2007,

there was a leak in the system of the propulsion of Rosetta,

có một sự rò rỉ trong hệ thống phản lực của Rosetta,

and we had to close off a branch,

và chúng tôi đã phải tắt một động cơ,

so the system was actually operating at a pressure

thế là hệ thống hoạt động với một động cơ

which it was never designed or qualified for.

điều đó không được dự kiến và thử nghiệm trước.

Then we got in the vicinity of the comet, and these were the first pictures we saw.

Rồi chúng tôi đến gần sao chổi, và đã thấy những bức hình đầu tiên.

The true comet rotation period is 12 and a half hours,

Chu kỳ quay đúng của sao chổi là 12 giờ 30 phút,

so this is accelerated,

nó đã tăng tốc,

but you will understand that our flight dynamics engineers thought,

nhưng bạn sẽ hiểu những gì mà kỹ sư thiết kế của chúng tôi đã nghĩ,

this is not going to be an easy thing to land on.

thật không dễ dàng đáp xuống.

We had hoped for some kind of spud-like thing

Chúng tôi đã hy vọng gặp tình huống đơn giản

where you could easily land.

để đáp xuống dễ dàng.

But we had one hope: maybe it was smooth.

Nhưng chúng tôi ước: mọi việc trơn tru.

No. That didn't work either. (Laughter)

Ôi không. Không được rồi . (Tiếng cười)

So at that point in time, it was clearly unavoidable:

Vào thời điểm đó, không thể tránh khỏi :

we had to map this body in all the detail you could get,

chúng tôi phải vẽ bản đồ chi tiết như bạn thấy đây,

because we had to find an area which is 500 meters in diameter and flat.

vì chúng tôi phải tìm ra khu vực bằng phẳng có đường kính 500 m.

Why 500 meters? That's the error we have on landing the probe.

Tại sao 500 m? Đó là sai lầm của chúng tôi khi thăm dò để đáp.

So we went through this process, and we mapped the comet.

Chúng tôi hoàn thiện quá trình và vẻ bản đồ bề mặt sao chổi.

We used a technique called photoclinometry.

Chúng tôi đã dùng kĩ thuật photoclinometry.

You use shadows thrown by the sun.

Đó là vẽ bóng của vật dưới mặt trời.

What you see here is a rock sitting on the surface of the comet,

Cái bạn thấy đây là một hòn đá trên bề mặt sao chổi,

and the sun shines from above.

dưới ánh sáng mặt trời.

From the shadow, we, with our brain,

Với cái bóng đó,

can immediately determine roughly what the shape of that rock is.

chúng tôi có thể xác định một cách khá chính xác hình dạng của tảng đá.

You can program that in a computer,

Bạn có thể lập trình trên máy tính,

you then cover the whole comet, and you can map the comet.

bạn có thể mô tả toàn bộ sao chổi và vẽ bản đồ cho nó.

For that, we flew special trajectories starting in August.

Để làm điều đó chúng tôi bắt đầu bay theo những quỹ đạo đặt biệt từ tháng 8.

First, a triangle of 100 kilometers on a side

Trước hết, theo hình tam giác với độ dài cạnh 100 km

at 100 kilometers' distance,

tại khoảng cách 100 km,

and we repeated the whole thing at 50 kilometers.

chúng tôi xác định tất cả mọi vật trong 50 km.

At that time, we had seen the comet at all kinds of angles,

Lúc đó, chúng tôi thấy sao chổi có nhiều góc cạnh,

and we could use this technique to map the whole thing.

và chúng tôi dùng kỹ thuật này để vẽ bản đồ đầy đủ.

Now, this led to a selection of landing sites.

Bây giờ, kết quả đó giúp chọn nơi để đáp xuống.

This whole process we had to do, to go from the mapping of the comet

Chúng tôi phải làm toàn bộ quá trình, từ việc vẽ bản đồ sao chổi

to actually finding the final landing site, was 60 days.

đến việc tìm ra nơi đáp, mất hết 60 ngày.

We didn't have more.

Chúng tôi có 60 ngày thôi.

To give you an idea, the average Mars mission

Để bạn hiểu, xin nói rõ chương trình sao hỏa

takes hundreds of scientists for years to meet

cần hàng trăm nhà khoa học làm việc với nhau trong nhiều năm

about where shall we go?

chỉ để kết luận họ sẽ đi đâu.

We had 60 days, and that was it.

Chúng tôi đã làm việc đó trong 60 ngày.

We finally selected the final landing site

Chúng tôi đã chọn được nơi đáp

and the commands were prepared for Rosetta to launch Philae.

và các lệnh được chuẩn bị cho Rosetta phóng Philae.

The way this works is that Rosetta has to be at the right point in space,

Theo cách này, Rosetta cần đến điểm bên phải trong không gian,

and aiming towards the comet, because the lander is passive.

và nhắm đến sao chổi, vì tàu đổ bộ không tự di chuyển.

The lander is then pushed out and moves towards the comet.

Tàu đổ bộ được phóng ra và di chuyển đến sao chổi.

Rosetta had to turn around

Rosetta phải bay vòng quanh

to get its cameras to actually look at Philae while it was departing

để camera có thể quay được Philae hoạt động

and to be able to communicate with it.

và có thể liên lạc với nó.

Now, the landing duration of the whole trajectory was seven hours.

Bây giờ, toàn bộ thời gian đáp đã là 7 giờ.

Now do a simple calculation:

Hãy là một phép tính đơn giản :

if the velocity of Rosetta is off by one centimeter per second,

nếu vận tốc tĩnh của Rosetta là 1cm/giây,

seven hours is 25,000 seconds.

7 giờ là 25.000 giây.

That means 252 meters wrong on the comet.

Có nghĩa là 252 m lệch so với sao chổi.

So we had to know the velocity of Rosetta

Vậy chúng tôi cần biết vận tốc của Rosetta

much better than one centimeter per second,

lệch bao nhiêu cm trong một giây,

and its location in space better than 100 meters

và vị trí của nó trong không gian lệch bao nhiêu mét

at 500 million kilometers from Earth.

tại khoảng cách 500 triệu km từ trái đất.

That's no mean feat.

Đó là thành công tuyệt vời.

Let me quickly take you through some of the science and the instruments.

Xin giới thiệu với các bạn về ngành khoa học này và những thiết bị.

I won't bore you with all the details of all the instruments,

Tôi sẽ làm bạn chán với những chi tiết máy quá nhỏ,

but it's got everything.

nhưng đây là tất cả.

We can sniff gas, we can measure dust particles,

Chúng tôi có thể kiểm khí ga, có thể đo được phân tử bụi,

the shape of them, the composition,

những hình dáng, thành phần,

there are magnetometers, everything.

có cả máy đo từ trường, mọi thứ.

This is one of the results from an instrument which measures gas density

Đây là một trong những kết quả của máy về độ đậm đặc khí ga

at the position of Rosetta,

tại vị trí của Rosetta,

so it's gas which has left the comet.

đó là khí ga sao chổi thải ra.

The bottom graph is September of last year.

Hình đồ thị phóng lớn là vào tháng 9 năm ngoái.

There is a long-term variation, which in itself is not surprising,

Có thay đổi dài hạn bên trong hình, và không có gì ngạc nhiên,

but you see the sharp peaks.

nhưng bạn thấy những đỉnh nhọn.

This is a comet day.

Đó là một ngày sao chổi.

You can see the effect of the sun on the evaporation of gas

Bạn có thể thấy ảnh hưởng của mặt trời trên việc bay hơi khí ga

and the fact that the comet is rotating.

và ảnh hưởng do sự quay của sao chổi.

So there is one spot, apparently,

Vậy có dấu vết rõ ràng về

where there is a lot of stuff coming from,

nguồn gốc của nhiều thứ,

it gets heated in the Sun, and then cools down on the back side.

chúng nóng lên ở phía mặt trời, và nguội đi ở phía kia.

And we can see the density variations of this.

Và chúng ta có thể thấy sự thay đổi độ đậm đặc khí ga.

These are the gases and the organic compounds

Đây là các loại khí ga và những hỗn hợp hữu cơ

that we already have measured.

mà chúng tôi đã đo được.

You will see it's an impressive list,

Bạn thấy một danh sách rất ấn tượng,

and there is much, much, much more to come,

và còn nhiều nhiều nữa,

because there are more measurements.

vì còn nhiều phép đo khác nữa.

Actually, there is a conference going on in Houston at the moment

Thật vậy, có một hội thảo ở Houston đang diễn ra vào lúc này

where many of these results are presented.

để trình bày về các kết quả đó.

Also, we measured dust particles.

Chúng tôi đã kiểm tra phân tử bụi.

Now, for you, this will not look very impressive,

Bây giờ, các bạn thấy nó không ấn tượng lắm,

but the scientists were thrilled when they saw this.

nhưng các nhà khoa học lúc đó rất phấn khích khi thấy nó.

Two dust particles:

Hai phân tử bụi :

the right one they call Boris, and they shot it with tantalum

bên phải là Boris, và họ đã bắn nó với chất tantalum

in order to be able to analyze it.

để có thể phân tích nó.

Now, we found sodium and magnesium.

Bây giờ, chúng tôi tìm thấy natri và ma-nhê.

What this tells you is this is the concentration of these two materials

Điều đó cho thấy có sự tập trung của hai chất này

at the time the solar system was formed,

vào thời điểm hệ mặt trời hình thành,

so we learned things about which materials were there

vậy chúng ta biết được những vật chất

when the planet was made.

ở thời điểm hành tinh hình thành.

Of course, one of the important elements is the imaging.

Một trong những phần quan trọng này là kỹ thuật hình ảnh.

This is one of the cameras of Rosetta, the OSIRIS camera,

Đây là một trong những camera của Rosetta, camera OSIRIS,

and this actually was the cover of Science magazine

đây là trang bìa của tạp chí Science

on January 23 of this year.

vào ngày 23 tháng 1 năm nay.

Nobody had expected this body to look like this.

Không ai ngờ lại có được hình ảnh thế này.

Boulders, rocks -- if anything, it looks more like the Half Dome in Yosemite

Đá tảng, đá sỏi -- liệu có gì còn giống Đỉnh Núi Chẻ tại Yosemite

than anything else.

hơn thế này không.

We also saw things like this:

Chúng tôi cũng thấy những thứ giống

dunes, and what look to be, on the righthand side, wind-blown shadows.

đụn cát, bên phải giống như bóng gợn sóng cát.

Now we know these from Mars, but this comet doesn't have an atmosphere,

Ta đã biết các hình thể này trên sao hỏa, nhưng sao chổi không có khí quyển,

so it's a bit difficult to create a wind-blown shadow.

vậy thật khó để tạo ra được sóng cát.

It may be local outgassing,

Có thể do khí thải ra từ các vùng cục bộ,

stuff which goes up and comes back.

chúng bốc lên và thổi trở lại.

We don't know, so there is a lot to investigate.

Chúng tôi không chắc, vậy phải tìm hiểu thêm về hiện tượng này.

Here, you see the same image twice.

Ở đây, bạn thấy hình này hai lần.

On the left-hand side, you see in the middle a pit.

Bên phía trái, bạn thấy một cái hố ở giữa.

On the right-hand side, if you carefully look,

Hình bên phải, nếu nhìn kỹ,

there are three jets coming out of the bottom of that pit.

bạn sẽ thấy 3 tia nhỏ từ đáy hố.

So this is the activity of the comet.

Đó là hoạt động của sao chổi.

Apparently, at the bottom of these pits is where the active regions are,

Chúng ta thấy ở đáy các hố là các vùng hoạt động,

and where the material evaporates into space.

ở đó các vật chất bốc hơi lên.

There is a very intriguing crack in the neck of the comet.

Có một khe nứt nhỏ ở cổ sao chổi.

You see it on the right-hand side.

Bạn thấy nó ở hình phải,

It's a kilometer long, and it's two and a half meters wide.

dài một kilomet, và rộng hai mét rưỡi.

Some people suggest that actually,

Vài người đoán là,

when we get close to the sun,

khi chúng tôi đến gần mặt trời,

the comet may split in two,

sao chổi sẽ bị gãy ra làm hai,

and then we'll have to choose,

và chúng tôi tự hỏi :

which comet do we go for?

chúng tôi sẽ chọn phần nào để nghiên cứu?

The lander -- again, lots of instruments,

Trở lại tàu đổ bộ -- với nhiều thiết bị,

mostly comparable except for the things which hammer in the ground and drill, etc.

phần lớn giống như những dụng cụ để đục và khoan đất.

But much the same as Rosetta, and that is because you want to compare

Nhưng cũng như Rosetta, và vì bạn muốn so sánh

what you find in space with what you find on the comet.

cái bạn thấy trong không gian với cái bạn thấy trên sao chổi.

These are called ground truth measurements.

Đây được gọi là thăm dò địa chất.

These are the landing descent images

Có những hình ảnh về đổ bộ

that were taken by the OSIRIS camera.

được chụp bởi camera OSIRIS.

You see the lander getting further and further away from Rosetta.

Bạn thấy tàu đổ bộ đi xa dần Rosetta.

On the top right, you see an image taken at 60 meters by the lander,

Ở phía trên, bên phải , bạn thấy một hình chụp cách tàu đổ bộ 60 m,

60 meters above the surface of the comet.

60 mét bên trên mặt của sao chổi.

The boulder there is some 10 meters.

Tảng đá khoảng 10m.

So this is one of the last images we took before we landed on the comet.

Đây là hình cuối cùng mà chúng tôi chụp trước khi chúng tôi đáp xuống sao chổi.

Here, you see the whole sequence again, but from a different perspective,

Hãy xem lại toàn bộ các hình lần nữa, nhưng với góc nhìn khác,

and you see three blown-ups from the bottom-left to the middle

và bạn thấy ba hình phóng lớn từ dưới bên trái đến giữa

of the lander traveling over the surface of the comet.

của hành trình tàu đổ bộ trên bề mặt sao chổi.

Then, at the top, there is a before and an after image of the landing.

Ở trên cao, có một hình trước và một hình sau đổ bộ.

The only problem with the after image is, there is no lander.

Vấn đề với hình sau là không thấy tàu đổ bộ.

But if you carefully look at the right-hand side of this image,

Nhưng nếu nhìn kỹ bên trái của hình,

we saw the lander still there, but it had bounced.

chúng ta thấy tàu đổ bộ vẫn còn đó, nhưng nó bị tung lên cao.

It had departed again.

Rồi nó rơi trở lại.

Now, on a bit of a comical note here

Bây giờ, trên một ghi chép về sao chổi

is that originally Rosetta was designed to have a lander which would bounce.

đây là Rosetta được thiết kế có tàu đổ bộ chịu xốc.

That was discarded because it was way too expensive.

Tàu này bị loại bỏ vì quá đắt.

Now, we forgot, but the lander knew.

Chúng tôi quên rồi, nó còn nhớ đã bị loại đấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

During the first bounce, in the magnetometers,

Khi bị tung lên lần đầu, trong máy đo từ trường,

you see here the data from them, from the three axes, x, y and z.

bạn thấy dữ liệu từ chúng, từ ba trục x,y và z.

Halfway through, you see a red line.

Ở giữa, bạn thấy một đường đỏ.

At that red line, there is a change.

Tại đường đỏ này, có một thay đổi.

What happened, apparently, is during the first bounce,

Điều xảy ra là trong khi bị tung lên lần đầu,

somewhere, we hit the edge of a crater with one of the legs of the lander,

ở đâu đó, một chân của tàu đổ bộ va đập vào bờ của một miệng hố,

and the rotation velocity of the lander changed.

và vận tốc quay của tàu đổ bộ thay đổi.

So we've been rather lucky

Chúng tôi khá may mắn

that we are where we are.

vì đang ở ngay đó.

This is one of the iconic images of Rosetta.

Đây là một trong những ảnh đại diện của Rosetta.

It's a man-made object, a leg of the lander,

Đối tượng là sản phẩm nhân tạo, một chân của tàu đổ bộ,

standing on a comet.

đang đứng trên một sao chổi.

This, for me, is one of the very best images of space science I have ever seen.

Theo tôi, đây là một trong những hình vũ trụ đẹp nhất mà tôi từng thấy.

(Applause)

(Vỗ tay)

One of the things we still have to do is to actually find the lander.

Một trong những thứ mà tôi vẫn phải làm là tìm ra tàu đổ bộ.

The blue area here is where we know it must be.

Vùng xanh ở đây là nơi chúng tôi nghĩ nó phải ở đó.

We haven't been able to find it yet, but the search is continuing,

Chúng tôi chưa thể tìm ra nó, nhưng cuộc tìm kiếm vẫn tiếp tục,

as are our efforts to start getting the lander to work again.

như là những cố gắng để khởi động lại tàu đổ bộ.

We listen every day,

Chúng tôi lắng nghe mỗi ngày,

and we hope that between now and somewhere in April,

và chúng tôi hy vọng từ bây giờ đến tháng 4,

the lander will wake up again.

tàu đổ bộ sẽ tỉnh lại.

The findings of what we found on the comet:

Kết quả chúng tôi tìm thấy trên sao chổi là

This thing would float in water.

thứ có thể trôi nổi trong nước.

It's half the density of water.

Độ đậm đặc của nó bằng một nửa của nước.

So it looks like a very big rock, but it's not.

Nó giống một hòn đá rất lớn, nhưng không phải.

The activity increase we saw in June, July, August last year

Sự tăng hoạt động của sao chổi được quan sát trong tháng 6, 7 và 8 năm ngoái

was a four-fold activity increase.

đã tăng gấp bốn.

By the time we will be at the sun,

Lúc đó, chúng tôi gần mặt trời,

there will be 100 kilos a second leaving this comet:

sẽ có 100 kilo mỗi giây bốc hơi khỏi sao chổi:

gas, dust, whatever.

khí ga, bụi, và những thứ khác.

That's 100 million kilos a day.

Tức là 100 triệu kg mỗi ngày.

Then, finally, the landing day.

Cuối cùng là ngày trở về trái đất.

I will never forget -- absolute madness, 250 TV crews in Germany.

Tôi không bao giờ quên -- sự lên cơn cực độ với 250 nhóm truyền hình Đức.

The BBC was interviewing me,

BBC đang phỏng vấn tôi,

and another TV crew who was following me all day

và một nhóm truyền hình khác liên tục theo tôi

were filming me being interviewed,

đang quay phim cuộc phỏng vấn,

and it went on like that for the whole day.

và nhóm này cứ tiếp tục theo đến cuối ngày.

The Discovery Channel crew

Nhóm Discovery Channel

actually caught me when leaving the control room,

gọi cho tôi khi tôi đang rời phòng điều khiển,

and they asked the right question,

và họ đã hỏi thăm tôi,

and man, I got into tears, and I still feel this.

và tôi đã rơi nước mắt, tôi còn nhớ cảm giác này.

For a month and a half,

Trong bốn tháng rưỡi,

I couldn't think about landing day without crying,

tôi không thể nghĩ đến ngày về mà không có nước mắt,

and I still have the emotion in me.

và tôi vẫn giữ mãi cảm xúc này.

With this image of the comet, I would like to leave you.

Với hình ảnh của sao chổi, tôi xin chào tạm biệt.

Thank you.

Cám ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)