How to build a resilient future using ancient wisdom | Julia Watson

Reviewer: Nguyen Hue

Khi bạn nghĩ về những kỳ quan kiến trúc của thế giới

bạn thấy gì?

Sự kỳ vĩ của Kim tự tháp Giza

hay có khi là những cầu dẫn nước đáng kinh ngạc của La Mã cổ đại?

When you imagine the architectural wonders of the world,

Cả hai đều là những công trình tuyệt vời trong sự đổi mới của loài người.

what do you see?

The greatness of the Pyramids of Giza

or maybe the amazing aqueducts of Ancient Rome?

Là một kiến trúc sư,

tôi thường tự hỏi tại sao chúng ta tưởng nhớ những kỳ quan cổ xưa

Both of these are amazing feats of human innovation.

của nhân loại mà đã sụp đổ rất lâu về trước?

As an architect,

I've often wondered why do we monumentalize the ancient wonders

Tôi đã đi quanh thế giới tìm hiểu về những sáng kiến cổ xưa,

of civilizations that collapsed such a long time ago?

và điều tôi tìm được là những kỹ thuật của người bản xứ từ những dân tộc còn sống

I've traveled the world studying ancient innovation,

mà vẫn còn được sử dụng.

Và một vài trong số những dân tộc đó bạn có thể chưa bao giờ nghe đến.

and what I've found are Indigenous technologies from living cultures

Họ sống ở những nơi xa xôi nhất trên trái đất,

that are still in use.

đối mặt với những môi trường khắc nghiệt như hạn hán và lũ lụt thường xuyên

And some of these cultures you may have never heard of.

They live in the most remote places on earth,

trong nhiều thế hệ.

Một vài năm về trước, tôi đến phía bắc của Ấn Độ

facing environmental extremes like desert drought and frequent flooding

đến một nơi nhìn ra đồng bằng của Bangladesh

nơi những người Khasi sinh sống

for generations.

trong một khu rừng có lượng mưa lớn hơn bất cứ đâu trên trái đất.

A couple of years ago, I traveled to northern India

to a place overlooking the plains of Bangladesh

Và trong mùa mưa,

where the Khasi people live

việc đi lại giữa những ngôi làng bị chặn lại bởi những trận lũ,

in a forest that receives more rainfall than anywhere else on earth.

thứ đã biến toàn bộ vùng đất này

từ một khu rừng thành những hòn đảo hoang.

And during the monsoon season,

travel between villages is cut off by these floods,

Bộ tộc này đã tạo ra những cây cầu rễ sống

which transform this entire landscape

được tạo ra bằng cách uốn nắn và phát triển những rễ cây,

from a forested canopy into isolated islands.

mà bạn khó có thể ôm vừa một vòng tay,

This hill tribe has evolved living root bridges

qua một giàn giáo được dệt cẩn thận.

that are created by guiding and growing tree roots

Đàn ông, phụ nữ và trẻ em Khasi qua nhiều thế hệ,

that you can barely wrap your arms around

họ sẽ chăm sóc những rễ cây này

through a carefully woven scaffolding.

khi chúng lớn lên đến phía bên kia của bờ sông,

Multiple generations of the Khasi men and the women and the children,

nơi chúng sẽ được trồng để tạo nên một kiến trúc

mà sẽ trở nên mạnh mẽ hơn qua nhiều thế hệ.

they'll take care of these roots

Truyền thống 1,500 tuổi của việc trồng những cây cầu rễ sống này

as they grow to the other side of that bank,

where they're then planted to make a structure

đã tạo ra 75 công trình đáng kinh ngạc.

that will get stronger with age.

This 1,500-year-old tradition of growing living root bridges

Và trong khi họ cần 50 năm để trồng chúng,

ở vùng đất này, họ thật sự đã tồn tại hàng thế kỷ.

has produced 75 of these incredible structures.

Trên khắp trái đất này,

And while they take 50 years to grow,

tôi đã thấy những dân tộc sống với lũ cả ngàn năm

in this landscape they actually last for centuries.

bằng cách phát triển những kỹ thuật cổ giúp họ sống với lũ.

All across the globe,

I've seen cultures who have been living with floods for thousands of years

Ở những vùng đầm lầy ở miền Nam Iraq,

nơi được tạo ra bởi sự hợp lưu của sông Tigris và Euphrates,

by evolving these ancient technologies that allow them to work with the water.

một dân tộc độc nhất dựa trên sông nước sinh sống.

In the southern wetlands of Iraq,

which are formed by the confluence of the Tigris and the Euphrates rivers,

Trong 6,000 năm, người Maʿdān có những ngôi làng nổi

trên những hòn đảo nhân tạo được xây dựng bởi những đám sậy

a unique, water-based civilization lives.

For 6,000 years, the Maʿdān have floated villages

được trồng xung quanh chúng.

Và những cây lau loài Qasab rất cần thiết trong mọi mặt của cuộc sống.

on man-made islands that are constructed from a single species of reed

Nó là đồ ăn cho trâu nước,

that grows around them.

bột cho người dân,

And the Qasab reed is integral to every aspect of life.

và vật liệu xây dựng cho những hòn đảo nổi và dễ phân hủy này

It is food for water buffalo,

và những ngôi nhà trông như nhà thờ

flour for humans

mà họ xây dựng trong ít nhất ba ngày.

and building material for these biodegradable, buoyant islands

Và loài sậy khô Qasab này,

and their cathedral-like houses

nó có thể được bó lại thành cột,

that they construct in as little as three days.

nó có thể được đan lại thành nền nhà hoặc mái nhà hoặc tường nhà,

And this dried Qasab reed,

và nó có thể vặn thành một sợi dây

it can be bundled into columns,

được dùng để kết nối những công trình này mà không cần dùng đinh.

it can be woven into floors or roofs or walls,

Những ngôi làng của người Maʿdān được xây dựng trong những đầm lầy

and it can also be twisted into a rope

that's used to bind these buildings without the use of any nails.

như cách chúng được xây dựng qua các thế hệ,

trên những hòn đảo nổi trong hơn 25 năm.

The Maʿdān villages are constructed in the marsh,

as they have been for generations,

Mặc dù cả thế giới đang tập trung vào đại dịch này,

on islands that stay afloat for over 25 years.

những thành phố vẫn đang bị nhấn chìm và nước biển vẫn đang tăng lên.

Although global attention is focused on the pandemic,

Và những biện pháp công nghệ cao

chắc hẳn sẽ giúp chúng ta giải quyết một vài vấn đề trên,

cities are still sinking and sea levels are still rising.

nhưng trong sự vội vã tiến đến tương lai của chúng ta,

chúng ta thường quên đi quá khứ.

And high-tech solutions

Trên những góc khác của thế giới, nơi những con sông nhiễm đầy chất thải,

are definitely going to help us solve some of these problems,

but in our rush towards the future,

một thành phố 15 triệu dân làm sạch dòng nước bẩn bằng đồng bằng nước lũ.

we tend to forget about the past.

In other parts of the world, where rivers are contaminated with sewage,

Ở rìa của Calcutta,

a city of 15 million people cleans its waste water with its flood plains.

bị bao bọc bởi một bức thành rác của thành phố

và bị buộc chặt bởi những đường cao tốc,

On the edges of Calcutta,

một công nghệ của người bản địa với 300 ao cá

flanked by a smoking escarpment of the city's trash

làm sạch nước trong khi sản xuất ra thức ăn cho nó.

and ribboned by its highways,

Và thông qua một sự kết hợp của ánh sáng và nước thải

an Indigenous technology of 300 fish ponds

và sự cộng sinh giữa tảo và vi khuẩn,

cleans its water while producing its food.

And through a combination of sunshine and sewage

phần nước thải sẽ bị phân giải.

Những ao cá tiếp tục việc làm sạch nước này

and a symbiosis between algae and bacteria,

trong một chu trình 30 ngày.

the wastewater is broken down.

Và sáng kiến này,

Fish ponds continue this cleaning of the water

nó không chỉ là một hình mẫu cho việc làm sạch bằng hóa học và không dùng than.

in a process that takes around 30 days.

Vì lõi Calcutta không có hình thức xử lý nước thải chính thức,

And this innovation,

it's not just a model for chemical and coal-power-free purification.

đó là cách duy nhất để thành phố làm sạch nước ở hạ lưu

trước khi nó chảy vào vịnh Bengal.

Since Calcutta's core has no formal treatment,

Điều tôi thấy kinh ngạc về hệ thống này

it's the city's only way of cleaning the water downstream

là khi các thành phố trên thế giới từ châu Á đến châu Âu

before it enters the Bay of Bengal.

What I find so unbelievable about this infrastructure

bắt đầu học theo chính xác hệ thống này,

Calcutta đang phải chật vật để cứu nó không bị thay thế bởi sự phát triển.

is that as cities across the world in Asia and in Europe

begin to replicate this exact system,

Và sau đây, để xử lý lũ lụt theo một hướng hoàn toàn khác,

Calcutta is now struggling to save it from being displaced by development.

bộ lạc Tofinu đã phát triển thành phố trên hồ lớn nhất ở châu Phi.

And then to deal with flooding in a completely other way,

Ganvié, nghĩa là: "Chúng tôi tồn tại,"

the Tofinu tribe has developed the largest lake city in Africa.

được xây dựng bởi những nhà sàn xếp quanh một hệ thống kênh đào

mà bạn có thể định vị bằng thuyền độc mộc.

Ganvié, meaning "We survived,"

Và một quảng trường huy hoàng ở giữa 3,000 ngôi nhà sàn

is built of stilted houses that are organized around a canal system

bao gồm một bưu điện,

that you can navigate by dugout canoe.

một ngân hàng, một nhà thờ,

And the royal square stands amongst 3,000 stilted buildings

và cả một vài quán rượu,

tất cả được bao quanh bởi 12,000 ao cá riêng biệt,

that include a post office,

a bank, a mosque

hoặc những rừng cây đước ngập mặn.

and even a couple of bars

Rặng cây nhân tạo không hóa chất này bao phủ gần như một nửa đầm phá

that are all surrounded by 12,000 individual fish paddocks,

or mangrove acadjas.

và nuôi sống một triệu người dân sống xung quanh nó.

This chemical-free artificial reef covers almost half of the lagoon

Điều khiến tôi thích thú

là nếu chỉ có một cây đước thì khá là vô nghĩa,

and feeds one million people that are living around it.

nhưng khi nó được nhân lên 12,000 lần,

What amazes me

is that while an individual acadja is pretty insignificant,

nó tạo thành một công nghệ bản xứ ở mức độ của ngành thủy sản công nghiệp,

when it's multiplied by 12,000,

và đó là sự đe dọa ghê gớm nhất với những hệ sinh thái rừng ngập mặn của ta ..

it creates an Indigenous technology the scale of industrial aquaculture,

nhưng kỹ thuật này --

nó xây dựng nên đa dạng sinh học hơn cả trước đây.

which is the greatest threat to our mangrove ecosystems ...

Chỉ mới đầu năm nay, khi tôi trở về nhà ở Úc,

điều điên khùng nhất đã xảy ra.

but this technology --

it builds more biodiversity than before.

Tro bụi từ những đám cháy rừng bao quanh Sydney đã đổ xuống chúng tôi

Just earlier this year, when I was back home in Australia,

trên bãi biển Bondi.

the craziest thing happened.

Và vì lo lắng về việc phát thải khí carbon

chứ chưa phải sự lây lan virus,

The burned ash from the bushfires surrounding Sydney rained down on us

chúng tôi đã đeo khẩu trang rồi.

Không khí đã rất ngột ngạt bởi một chùm khói

on Bondi Beach.

And worried about carbon emissions --

lớn đến nỗi nó bay xa đến tận New Zealand.

not viral transmissions --

we were already wearing masks.

Sau đó, trong những đám cháy rừng ấy,

The air was so choked by a plume of smoke

và đây là những đám cháy tồi tệ nhất từng được ghi nhận,

that was so big that it reached as far away as New Zealand.

điều gì đó bất ngờ đã xảy ra,

nhưng nó cực kì đáng kinh ngạc.

Then in the midst of these wildfires,

Những vùng đất tổ tiên ở Úc,

which were the worst we'd ever seen on record,

nơi mà người bản xứ đã thực hiện việc canh tác bằng lửa,

something unexpected happened,

được bảo vệ khi đám cháy này lan đến xung quanh chúng.

but incredibly amazing.

Và những khu rừng cổ này --

The ancestral lands in Australia,

chúng đã tồn tại bởi việc đốt theo mùa vụ và theo thế hệ,

where Indigenous fire-stick farming was practiced,

were saved as these fires raged around them.

đó là một tập quán ban sơ về việc đốt những đám lửa nhỏ, chậm và ẩm.

And these ancient forests --

they survived because of seasonal, generational burning,

Thế nên, dù cháy rừng là một thảm họa tự nhiên,

which is an Aboriginal practice of lighting small, slow and cool fires.

là một hậu quả của biến đổi khí hậu,

chúng cũng đều là nhân tạo.

So though wildfires are a natural disaster,

Và điều rất thú vị về vấn đề này là ta có những công nghệ cổ xưa

as a consequence of climate change,

mà ta biết có thể giúp ngăn chặn chúng,

they're also man-made.

và chúng ta đã sử dụng nó trong hàng ngàn năm.

And what's so amazing about this is we have the ancient technology

Và thứ tôi thấy rất tuyệt vời về những kỹ thuật này

that we know can help prevent them,

là chúng phức tạp như thế nào

and we've used it for thousands of years.

và hòa hợp với thiên nhiên ra sao.

Và sau đó, ta có thể trở nên bền vững như thế nào

And what I find so fascinating about these technologies

bằng cách học tập từ chúng.

Thường xuyên đối mặt những khủng hoảng, ta xây những bức tường để phòng thủ.

is how complex they are

and how attuned they are to nature.

And then, how resilient we could all become

Tôi là một kiến trúc sư,

by learning from them.

và tôi đã được đào tạo để tìm ra những giải pháp lâu dài --

Too often when we are faced with a crisis, we build walls in defense.

bê tông, cốt thép, thủy tinh --

chúng đều được sử dụng để xây một pháo đài chống lại thiên nhiên.

I'm an architect,

and I've been trained to seek solutions in permanence --

Nhưng việc tôi tìm kiếm hệ thống cổ xưa và công nghệ bản địa

concrete, steel, glass --

đã trở nên khác biệt.

these are all used to build a fortress against nature.

Nó được lấy cảm hứng từ ý tưởng rằng ta có thể gieo sáng tạo trong khủng hoảng.

But my search for ancient systems and Indigenous technologies

Chúng ta có tri thức cổ xưa trong hàng ngàn năm

has been different.

It's been inspired by an idea that we can seed creativity in crisis.

mà chúng ta chỉ cần lắng nghe

và cho phép chúng mở rộng tư duy của ta về việc thiết kế hòa hợp với thiên nhiên.

We have thousands of years of ancient knowledge

Và bằng cách lắng nghe,

that we just need to listen to

chúng ta sẽ chỉ trở nên khôn ngoan hơn

and allow it to expand our thinking about designing symbiotically with nature.

và sẵn sàng cho những thử thách ở thế kỷ 21 này

mà chúng ta biết rằng chúng sẽ gây nguy hiểm cho loài người và hành tinh này.

And by listening,

we'll only become wiser

and ready for those 21st-century challenges

Và tôi đã thấy nó.

Tôi biết điều đó là có thể.

that we know will endanger our people and our planet.

And I've seen it.

I know that it's possible.