Deep Under the Earth's Surface, Discovering Beauty and Science | Francesco Sauro | TED Talks

Translator: Nguyen Trang Reviewer: Nu Bạn

I would like to invite you

Tôi muốn mời bạn

to come along on a visit

tham gia chuyến đi

to a dark continent.

tới lục địa bóng tối.

It is the continent hidden

Đó là lục địa ẩn mình

under the surface of the earth.

dưới bề mặt trái đất.

It is largely unexplored,

Hầu như chưa được khám phá,

poorly understood, and the stuff of legends.

chúng ta ít biết đến và chỉ nghe mơ hồ.

But it is made also of dramatic landscapes

Nhưng nó cũng được hình thành từ những phong cảnh tuyệt đẹp

like this huge underground chamber,

như khoang ngầm khổng lồ này,

and it is rich with surprising biological and mineralogical worlds.

phong phú về thế giới sinh học và khoáng vật học kỳ diệu.

Thanks to the efforts of intrepid voyagers in the last three centuries --

Nhờ công lao của các nhà viễn du gan dạ trong ba thế kỷ trước

actually, we know also thanks to satellite technology, of course --

và tất nhiên cũng nhờ công nghệ vệ tinh

we know almost every single square meter of our planet's surface.

chúng ta biết được hầu hết từng mét đất trên bề mặt hành tinh này.

However, we know still very little about what is hidden inside the earth.

Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn ít biết đến những gì bên trong trái đất.

Because a cave landscape, like this deep shaft in Italy, is hidden,

Bởi vì hang động như hầm sâu ở Ý này bị ẩn

the potential of cave exploration -- the geographical dimension --

và khả năng khám phá hang động trong bối cảnh địa lý

is poorly understood and unappreciated.

ít được khuyến khích và hiểu được.

Because we are creatures living on the surface,

Vì chúng ta là sinh vật sống trên mặt đất,

our perception of the inner side of the planet

nhận thức của chúng ta về bên trong hành tinh

is in some ways skewed,

phần nào bị sai lệch,

as is that of the depth of the oceans

như độ sâu biển cả

or of the upper atmosphere.

hay độ cao thượng tầng khí quyển.

However, since systematic cave exploration started about one century ago,

Từ khi khám phá hang động một cách hệ thống bắt đầuvào thế kỷ trước,

we know actually that caves exist in every continent of the world.

chúng ta mới thực sự biết hang động có ở các lục địa trên thế giới.

A single cave system, like Mammoth Cave, which is in Kentucky,

Hệ thống hang đơn lẻ như Mammoth ở Kentucky,

can be as long as more than 600 kilometers.

có thể dài hơn 600 km.

And an abyss like Krubera Voronya, which is in the Caucasus region,

Và vực sâu như Krubera Voronya ở vùng Caucasus,

actually the deepest cave explored in the world,

là hang động sâu nhất được khám phá trên thế giới,

can go as far as more than 2,000 meters below the surface.

từ mặt đất xuống hang này dài hơn 2000m.

That means a journey of weeks for a cave explorer.

Tương đương với chuyến đi dài hàng tuần của nhà thám hiểm.

Caves form in karstic regions.

Hang động hình thành ở vùng đá vôi.

So karstic regions are areas of the world

Khu vực đá vôi là nơi

where the infiltrating water along cracks, fractures,

nước thấm qua khe nứt,

can easily dissolve soluble lithologies,

có thể hòa tan sỏi mềm dễ dàng,

forming a drainage system of tunnels, conduits --

tạo nên hệ thống thoát ngầm và mạch dẫn

a three-dimensional network, actually.

một mạng lưới 3 chiều thực thụ.

Karstic regions cover almost 20 percent of the continents' surface,

Vùng đá vôi chiếm gần 20% bề mặt lục địa,

and we know actually that speleologists in the last 50 years

và trong 50 năm qua các nhà thám hiểm hang động

have explored roughly 30,000 kilometers of cave passages around the world,

đã thám hiểm gần 30,000 km hang động trên toàn thế giới,

which is a big number.

quả là một con số lớn.

But geologists have estimated that what is still missing,

Thế nhưng các nhà địa chất ước tính vẫn còn nơi bị bỏ qua,

to be discovered and mapped,

chưa được khám phá và biết trên bản đồ,

is something around 10 million kilometers.

một nơi khoảng 10 triệu km.

That means that for each meter of a cave that we already know,

Nghĩa là mỗi mét hang động chúng ta biết,

that we have explored,

chúng ta đã khám phá,

there are still some tens of kilometers of undiscovered passages.

thì còn vài chục km hành trình chưa được tìm ra.

That means that this is really an endless continent,

Có nghĩa đây thực sự là lục địa vô tận,

and we will never be able to explore it completely.

và chúng ta sẽ không bao giờ khám phá đầy đủ được.

And this estimation is made without considering other types of caves,

Dự đoán này chưa bao gồm các loại hang động khác,

like, for example, inside glaciers or even volcanic caves,

như hang động bên trong sông băng thậm chí trong núi lửa,

which are not karstic, but are formed by lava flows.

không phải đá vôi, nhưng do dòng dung nham tạo nên.

And if we have a look at other planets like, for example, Mars,

Nếu chúng ta nhìn vào hình tinh khác, sao Hỏa chẳng hạn,

you will see that this characteristic

bạn sẽ thấy đặc điểm này

is not so specific of our home planet.

không chỉ của riêng hành tinh chúng ta.

However, I will show to you now that we do not need to go to Mars

Tuy vậy, tôi sẽ cho bạn biết không cần lên sao Hỏa

to explore alien worlds.

thám hiểm thế giới ngoài hành tinh.

I'm a speleologist, that means a cave explorer.

Tôi là nhà thám hiểm, thám hiểm hang động.

And I started with this passion when I was really young

Tôi bắt đầu theo đuổi đam mê này từ khi tôi còn rất trẻ.

in the mountains not far from my hometown in North Italy,

từ những ngọn núi không xa nhà tôi phía bắc nước Ý,

in the karstic regions of the Alps and the Dolomites.

ở khu vực đá vôi dãy Alps và Dolomites.

But soon, the quest for exploration brought me to the farthest corner

Rất nhanh, ham muốn khám phá mang tôi đến nơi xa nhất trên địa cầu

of the planet, searching for new potential entrances

tìm kiếm đường đến

of this undiscovered continent.

lục địa chưa được khám phá này.

And in 2009, I had the opportunity to visit the tepui table mountains,

Vào năm 2009, tôi có cơ hội đến dãy núi bàn Tepui

which are in the Orinoco and Amazon basins.

ở lưu vực sông Amazon và Orinoco.

These massifs enchanted me from the first time I saw them.

Lần đầu tiên thấy dãy núi tôi đã bị mê hoặc.

They are surrounded by vertical, vertiginous rock walls

Chúng được bao quanh bằng các bức tường đá sừng sững

with silvery waterfalls that are lost in the forest.

với thác nước bạc mất hút trong cánh rừng.

They really inspired in me a sense of wilderness,

Tôi thực sự say mê cảnh đẹp hoang sơ

with a soul older than millions and millions of years.

có tuổi đời đến hàng triệu, hàng triệu năm.

And this dramatic landscape inspired among other things

Và phong cảnh tuyệt diệu này khơi gợi lên những điều khác

also Conan Doyle's "The Lost World" novel in 1912.

như tác phẩm "Thế giới bị mất của Conan Doyle" năm 1912.

And they are, really, a lost world.

Vâng, chúng thực sự là thế giới bị đánh mất.

Scientists consider those mountains as islands in time,

Các nhà khoa học coi những núi này như các đảo độc lập,

being separated from the surrounding lowlands

tách biệt với khu vực đồng bằng xung quanh

since tens of millions of years ago.

cách đây hàng chục triệu năm.

They are surrounded by up to 1,000-meter-high walls,

Núi được bao quanh bằng các bức tường cao tới 1000m

resembling a fortress, impregnable by humans.

trông như pháo đài, con người không thể phá vỡ.

And, in fact, only a few of these mountains have been climbed

Thực tế, chỉ một vài ngọn núi đã được leo lên

and explored on their top.

và được khám phá trên đỉnh núi.

These mountains contain also a scientific paradox:

Những núi này chứa đầy nghịch lý khoa học:

They are made by quartz,

Núi được tạo thành từ thạch anh,

which is a very common mineral on the earth's crust,

một khoáng sản phổ biến trên vỏ trái đất,

and the rock made up by quartz is called quartzite,

và đá làm từ thạch anh gọi là đá quaczit,

and quartzite is one of the hardest and least soluble minerals on earth.

đá này là một trong những khoáng sản cứng nhất và ít bị hòa tan nhất.

So we do not expect at all to find a cave there.

Thế nên chúng tôi không hề nghĩ là có thể tìm hang động ở đó.

Despite this, in the last 10 years, speleologists from Italy,

Dẫu vậy, trong 10 năm qua, các nhà nghiên cứu hang động

Slovakia, Czech Republic, and, of course, Venezuela and Brazil,

từ Ý, Slovakia, Cộng hòa Séc và cả Venezuela, Braxin,

have explored several caves in this area.

đã tìm ra một vài hang động ở khu vực này.

So how can it be possible?

Sao có thể xảy ra điều này được?

To understand this contradiction, we have to consider the time factor,

Để hiểu sự mâu thuẫn này, chúng ta cần tìm hiểu về thời gian

because the history of the tepuis is extremely long,

vì lịch sử dãy núi bàn cực kỳ dài,

starting about 1.6 billion years ago with the formation of the rock,

bắt đầu từ 1.6 tỉ năm trước đây với sự hình thành đá,

and then evolving with the uplift of the region 150 million years ago,

sau đó tiến triển bằng hiện tượng đất trồi lên cách đây 150 năm,

after the disruption of the Pangaea supercontinent

sau khi siêu lục địa hỗn hợp Pangaea vỡ ra

and the opening of the Atlantic Ocean.

và Đại Tây Dương hình thành.

So you can imagine that the water had tens or even hundreds of millions of years

Nước đục đẽo trong hàng chục triệu thậm chí hàng trăm triệu năm

to sculpt the strangest forms on the tepuis' surfaces,

tạo nên các hình khối kỳ lạ nhất trên bề mặt núi bàn,

but also to open the fractures and form stone cities, rock cities,

nhưng cũng mở ra các vết gãy tạo nên các thành phố đá,

fields of towers which are characterized in the famous landscape of the tepuis.

cánh đồng tháp nổi tiếng ở núi bàn.

But nobody could have imagined

Nhưng không ai có thể nghĩ ra

what was happening inside a mountain in so long a time frame.

điều gì đã xảy ra bên trong một ngọn núi trong một thời gian dài như vậy.

And so I was focusing in 2010 on one of those massifs,

Năm 2010 tôi tập trung nghiên cứu núi bàn Auyán,

the Auyán-tepui, which is very famous because it hosts Angel Falls,

một trong những khối núi nổi tiếng với Thác Thiên Thần,

which is the highest waterfall in the world --

thác nước cao nhất trên thế giới

about 979 meters of vertical drop.

cao 979m theo góc vuông.

And I was searching for hints of the existence of cave systems

Tôi đã tìm kiếm dấu vết tồn tại của hệ thống hang động

through satellite images,

thông qua hình ảnh vệ tinh,

and finally we identified an area of collapses of the surface --

và cuối cùng chúng tôi nhận dạng được một nơi lõm bề mặt

so, big boulders, rock piles --

có tảng lăn, đống đá lớn

and that means that there was a void below.

nghĩa là có khoảng không bên dưới.

It was a clear indication that there was something inside the mountain.

Đó là dấu hiệu rõ ràng có gì đó bên trong núi.

So we did several attempts to reach this area,

Thế nên chúng tôi thử tiếp cận khu vực này vài lần,

by land and with a helicopter,

bằng đường bộ và trực thăng,

but it was really difficult because -- you have to imagine

nhưng thực sự rất khó bạn phải tưởng tượng

that these mountains are covered by clouds most of the year, by fog.

những ngọn núi này được đám mây, sương phủ bao phủ quanh năm

There are strong winds,

Gió mạnh, và lượng mưa

and there are almost 4,000 millimeters of rainfall per year,

lên đến gần 4000 milimet mỗi năm,

so it's really, really difficult to find good conditions.

vì thế tìm được thời tiết tốt thật sự rất khó.

And only in 2013 we finally landed on the spot

Cuối cùng đến năm 2013 chúng tôi mới đặt chân đến khu vực đó

and we started the exploration of the cave.

và bắt đầu khám phá hang động này.

The cave is huge.

Hang động này rộng lớn.

It's a huge network under the surface of the tepui plateau,

Một mạng lưới rộng lớn nằm dưới bề mặt cao nguyên núi bàn,

and in only ten days of expedition,

sau mười ngày khai phá,

we explored more than 20 kilometers of cave passages.

chúng tôi tìm ra hơn 20km đường bộ trong động.

And it's a huge network of underground rivers,

Một mạng lưới sông, kênh ngầm,

channels, big rooms, extremely deep shafts.

khoảng trống lớn và hầm vô cùng sâu.

So it's really an incredible place.

Đây thực sự là nơi thần kỳ.

And we named it Imawarì Yeuta.

Và chúng tôi gọi nó là Imawarì Yeuta.

That means, in the Pemón indigenous language, "The House of the Gods."

Trong tiếng bản địa Pemón nghĩa là "Nhà của Chúa."

You have to imagine that indigenous people have never been there.

Bạn phải biết rằng dân địa phương chưa từng đó.

It was impossible for them to reach this area.

Họ không để tiếp cận khu vực này.

However, there were legends about the existence

Tuy vậy, vẫn có câu chuyện thần thoại

of a cave in the mountain.

về sự tồn tại hang động trên núi.

So when we started the exploration,

Thế nên lúc bắt đầu thám hiểm,

we had to explore with a great respect,

chúng tôi phải thận trọng,

both because of the religious beliefs of the indigenous people,

bởi vì quan niệm tôn giáo của người dân

but also because it was really a sacred place,

và cũng bởi đây là một nơi đáng sợ

because no human had entered there before.

trước đây con người chưa từng đặt chân đến.

So we had to use special protocols

Chúng tôi phải dùng cách đặc biệt

to not contaminate the environment with our presence,

không làm ô nhiễm môi trường,

and we tried also to share with the community,

và thông báo cho người dân

with the indigenous community, our discoveries.

về phát hiện của chúng tôi.

And the caves represent, really, a snapshot of the past.

Hang động này là hình ảnh về quá khứ.

The time needed for their formation

Thời gian cần thiết hình thành hang động

could be as long as 50 or even 100 million years,

có thể lên đến 50 triệu năm, hoặc thậm chí hàng trăm triệu năm,

which makes them possibly the oldest caves that we can explore on earth.

hang có tuổi đời dài nhất trên trái đất chúng ta có thể khám phá.

What you can find there is really evidence of a lost world.

Bạn có thể tìm thấy dấu vết của thế giới bị mất.

When you enter a quartzite cave,

Khi bước vào hang đá quaczit,

you have to completely forget what you know about caves --

bạn hoàn toàn quên hết những hiểu biết của mình về

classic limestone caves or the touristic caves

hang động đá vôi hay hang động du lịch

that you can visit in several places in the world.

bạn có thể tham quan trên thế giới.

Because what seems a simple stalactite here

Vì cái đơn giản như chuông đá ở đây

is not made by calcium carbonate, but is made by opal,

không làm từ canxi cacbonic mà bằng opan,

and one of those stalactites can require tens of millions of years to be formed.

một trong những chuông đá này cần hàng chục triệu năm hình thành

But you can find even stranger forms, like these mushrooms of silica

Nhưng bạn có thể tìm thấy vật thể lạ như nấm silic dioxit

growing on a boulder.

mọc trên tảng lăn.

And you can imagine our talks when we were exploring the cave.

Bạn có thể biết tưởng tượng được câu chuyện chúng tôi khám phá hang này.

We were the first entering and discovering those unknown things,

Lần đầu tiên bước vào chúng tôi phát hiện ra những thứ lạ,

things like those monster eggs.

có thứ giống như trứng quái vật.

And we were a bit scared because it was all a discovery,

Chúng tôi hơi sợ vì tất cả chỉ là thám hiểm,

and we didn't want to find a dinosaur.

và chúng tôi không muốn tìm ra khủng long.

We didn't find a dinosaur.

Chúng tôi đã không thấy khủng long.

(Laughter)

(Cười)

Anyway, actually, we know that this kind of formation,

Dù sao chúng ta biết về loại hình thể này

after several studies,

sau một vài nghiên cứu,

we know that these kinds of formations are living organisms.

những hình thể này là cơ thể sống.

They are bacterial colonies using silica to build mineral structures

Chúng là những nhóm vi khuẩn nhờ silica để tạo nên cấu trúc vô cơ

resembling stromatolites.

giống như thạch vậy.

Stromatolites are some of the oldest forms of life that we can find on earth.

Thạch là một trong những hình thể sống lâu đời nhất trên trái đất.

And here in the tepuis,

Và ở núi bàn.

the interesting thing is that these bacteria colonies have evolved

điều thú vị là nhóm vi khuẩn tiến hóa

in complete isolation from the external surface,

hoàn toàn độc lập với bề mặt bên ngoài,

and without being in contact with humans.

không bị con người tác động.

They have never been in contact with humans.

Chưa từng có sự tác động của con người.

So the implications for science are enormous,

Thế nên câu hỏi đặt cho khoa học rất nhiều,

because here you could find, for example, microbes

ví dụ ở đây bạn thấy vi trùng

that could be useful to resolve diseases in medicine,

có thể hữu ích làm thuốc chữa bệnh,

or you could find even a new kind of material with unknown properties.

hay loại vật liệu mới có tính năng chưa được biết đến.

And, in fact, we discovered in the cave a new mineral structure for science,

Thực tế, chúng tôi coi hang như một cấu trúc khoáng sản để nghiên cứu,

which is rossiantonite, a phosphate-sulfate.

có chất rossiantonite, phophat sulfat.

So whatever you find in the cave, even a small cricket,

Bất cứ cái gì thấy trong hang động kể cả một con dế nhỏ,

has evolved in the dark in complete isolation.

cũng tiến hóa hoàn toàn biệt lập trong bóng tối.

And, really, everything that you can feel in the cave are real connections

Và thực sự mọi thứ bạn cảm nhận trong hang có liên quan mật thiết

between the biological and the mineralogical world.

giữa thế giới sinh học và khoáng vật học.

So as we explore this dark continent

Khi tìm hiểu lục địa bóng tối

and discover its mineralogical and biological diversity and uniqueness,

và tìm ra đa dạng sinh học và khoáng học cùng với tính độc nhất của nó,

we will find probably clues about the origin of life on our planet

có lẽ chúng ta sẽ tìm ra dấu vết về nguồn gốc sự sống trên hành tinh

and on the relationship and evolution of life

về mối tương quan và tiến hóa sự sống

in relationship with the mineral world.

liên quan đến thế giới khoáng vật.

What seems only a dark, empty environment

Dường như môi trường bóng tối, trống rỗng

could be in reality a chest of wonders

có thể làm nên điều kỳ diệu

full of useful information.

chưa đầy thông tin hữu ích.

With a team of Italian, Venezuelan and Brazilian speleologists,

Cùng với đội nghiên cứu hang động từ Ý, Venezuala, Braxin,

which is called La Venta Teraphosa,

mang tên La Venta Teraphosa,

we will be back soon to Latin America,

chúng tôi sẽ sớm trở lại Mỹ Latinh,

because we want to explore other tepuis in the farthest areas of the Amazon.

để khám phá núi bàn khác ở phía xa Amazon

There are still very unknown mountains,

Vẫn còn những ngọn núi chưa được biết đến,

like Marahuaca, which is almost 3,000 meters high above sea level,

như Marahuaca cao gần 3000m so với mặt nước biển,

or Aracà, which is in the upper region of Rio Negro in Brazil.

hay Aracà trên vùng cao của Rio Negro ở Braxin.

And we suppose that we could find there even bigger cave systems,

Chúng tôi cho rằng có thể tìm thấy ở đó hệ thống hang động lớn hơn,

and each one with its own undiscovered world.

và mỗi hang là một thế giới chưa được khám phá.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Bruno Giussani: Thank you, Francesco. Give me that to start so we don't forget.

Bruno Giussani: Cảm ơn anh, Francesco.

Francesco, you said we don't need to go to Mars to find alien life,

Francesco, anh nói chúng ta không cần lên sao Hỏa để tìm sự sống ngoài hành tinh

and indeed, last time we spoke, you were in Sardinia

nhưng lần trước nói chuyện, anh đang ở Sardina

and you were training European astronauts.

và đang tập huấn cho các phi hành gia châu Âu.

So what do you, a speleologist, tell and teach to the astronauts?

Thế anh một nhà thám hiểm dạy cái gì cho phi hành gia?

Francesco Sauro: Yeah, we are -- it's a program of training

Francesco Sauro: À, đó là chương trình huấn luyện

for not only European, but also NASA, Roskosmos, JAXA astronauts, in a cave.

cho cả phi hành gia EU, NASA, Roskosmos và JAXA trong hang động.

So they stay in a cave for about one week in isolation.

Họ ở cách biệt trong hang một tuần.

They have to work together in a real, real dangerous environment,

Hộ phải cùng làm việc trong môi trường rất nguy hiểm,

and it's a real alien environment for them because it's unusual.

môi trường ngoài hành tinh với họ bởi vì nó không bình thường.

It's always dark. They have to do science. They have a lot of tasks.

Lúc nào cũng tối tăm. Họ phải nghiên cứu.

Họ phải làm nhiều việc.

And it's very similar to a journey to Mars

Nó rất giống chuyến đi tới sao Hỏa

or the International Space Station.

hay Trạm vũ trụ quốc tế.

BG: In principle. FS: Yes.

BG: Đúng thế. FS: Vâng.

BG: I want to go back to one of the pictures

BG: Tôi muốn quay xem lại

that was in your slide show,

một trong các bức ảnh của anh,

and it's just representative of the other photos --

một cái đại diện thôi

Weren't those photos amazing? Yeah?

Những bức ảnh này thật tuyệt phải không?

Audience: Yeah!

Khán giả: Tuyệt vời!

(Applause)

(Vỗ tay)

FS: I have to thank the photographers from the team La Venta,

FS: Tôi phải cảm ơn nhiếp ảnh của đội La Venta,

because all of those photos are from the photographers.

tất cả các bức ảnh đó là họ chụp.

BG: You bring, actually, photographers with you in the expedition.

BG: Anh thực sự mang theo bức ảnh trong cuộc thám hiểm.

They're professionals, they're speleologists and photographers.

Rất chuyên nghiệp, họ là nhà thám hiểm kiêm nhiếp ảnh gia.

But when I look at these pictures, I wonder: there is zero light down there,

Nhưng khi tôi nhìn bức ảnh tôi băn khoan: đây là vùng tối

and yet they look incredibly well-exposed.

nhưng ảnh trông sáng ngời.

How do you take these pictures?

Làm thế nào được thế?

How do your colleagues, the photographers, take these pictures?

Làm thế nào đồng nghiệp của anh chụp được bức ảnh này?

FS: Yeah. They are working in a darkroom, basically,

FS: Vâng. Họ đều làm việc trong bóng tối,

so you can open the shutter of the camera

nên chỉ cần mở màn trập máy ảnh

and use the lights to paint the environment.

và dùng ánh sáng vẽ nên phông nền.

BG: So you're basically --

BG: Đơn giản thế thôi.

FS: Yes. You can even keep the shutter open for one minute

FS: Đúng vậy. Anh để màn trập mở trong một phút

and then paint the environment.

sau đó chụp thôi.

The final result is what you want to achieve.

Kết quả như ý anh muốn.

BG: You spray the environment with light and that's what you get.

BG: Anh tô nền bằng ánh sáng và tạo ra hiệu quả.

Maybe we can try this at home someday, I don't know.

Có lẽ chúng ta có thể thử ở nhà xem sao.

(Laughter)

(Cười)

BG: Francesco, grazie. FS: Grazie.

BG: Francesco, cảm ơn anh. FS: Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)