Deep Under the Earth's Surface, Discovering Beauty and Science | Francesco Sauro | TED Talks

Tłumaczenie: Agata Szczytnicka Korekta: Marta Konieczna

I would like to invite you

Chciałbym was zaprosić

to come along on a visit

na wędrówkę

to a dark continent.

po ciemnym kontynencie.

It is the continent hidden

Kontynencie ukrytym

under the surface of the earth.

pod powierzchnią Ziemi.

It is largely unexplored,

Niezbadany w większości,

poorly understood, and the stuff of legends.

słabo zrozumiany, otoczony legendami.

But it is made also of dramatic landscapes

Ale też pełny spektakularnych krajobrazów,

like this huge underground chamber,

jak ta wielka podziemna komora,

and it is rich with surprising biological and mineralogical worlds.

oraz bogaty w zaskakujące biologiczne i mineralogiczne światy.

Thanks to the efforts of intrepid voyagers in the last three centuries --

Dzięki wysiłkom odważnych podróżników w ciągu ostatnich trzech dekad,

actually, we know also thanks to satellite technology, of course --

jak i również dzięki technologii satelitarnej,

we know almost every single square meter of our planet's surface.

znamy już niemal każdy metr kwadratowy naszej planety.

However, we know still very little about what is hidden inside the earth.

Jednak wciąż niewiele wiemy o tym, co jest schowane wewnątrz Ziemi.

Because a cave landscape, like this deep shaft in Italy, is hidden,

Krajobraz jaskini, jak ta głęboka studnia we Włoszech, jest ukryty.

the potential of cave exploration -- the geographical dimension --

Potencjał eksploracji jaskiń, jego aspekt geograficzny

is poorly understood and unappreciated.

jest słabo rozumiany i niedoceniany.

Because we are creatures living on the surface,

Ponieważ jesteśmy istotami żyjącymi na powierzchni,

our perception of the inner side of the planet

nasze postrzeganie wewnętrznej części planety

is in some ways skewed,

jest w pewnych aspektach wypaczone,

as is that of the depth of the oceans

podobnie jak głębin oceanów

or of the upper atmosphere.

albo wyższych warstw atmosfery.

However, since systematic cave exploration started about one century ago,

Jednak odkąd 100 lat temu zaczęto systematyczne eksplorować jaskinie,

we know actually that caves exist in every continent of the world.

wiemy, że znajdują się one na każdym kontynencie.

A single cave system, like Mammoth Cave, which is in Kentucky,

Pojedynczy system jaskiń, jak Jaskinia Mamucia w stanie Kentucky,

can be as long as more than 600 kilometers.

mierzy więcej niż 600 kilometrów.

And an abyss like Krubera Voronya, which is in the Caucasus region,

A otchłań, jak Jaskinia Krubera na Kaukazie,

actually the deepest cave explored in the world,

najgłębsza poznana jaskinia na świecie,

can go as far as more than 2,000 meters below the surface.

sięga ponad 2000 metrów w głąb powierzchni.

That means a journey of weeks for a cave explorer.

Dla speleologa to podróż na parę tygodni.

Caves form in karstic regions.

Jaskinie powstają w rejonach krasowych.

So karstic regions are areas of the world

Rejony krasowe są miejscami,

where the infiltrating water along cracks, fractures,

gdzie podziemne wody, migrując przez spękania i szczeliny,

can easily dissolve soluble lithologies,

łatwo rozpuszczają podatne skały osadowe,

forming a drainage system of tunnels, conduits --

tworząc system drenażu, system tuneli i kanałów,

a three-dimensional network, actually.

trójwymiarową sieć.

Karstic regions cover almost 20 percent of the continents' surface,

Rejony krasowe pokrywają prawie 20% powierzchni kontynentów.

and we know actually that speleologists in the last 50 years

Wiemy, że speleologowie przez ostatnie 50 lat

have explored roughly 30,000 kilometers of cave passages around the world,

zbadali blisko 30 000 kilometrów korytarzy jaskiń na całym świecie,

which is a big number.

co już stanowi dużą liczbę.

But geologists have estimated that what is still missing,

Geologowie oszacowali, że pozostało

to be discovered and mapped,

jakieś kolejne 10 milionów kilometrów

is something around 10 million kilometers.

do odkrycia i umieszczenia na mapie.

That means that for each meter of a cave that we already know,

To oznacza, że na każdy metr jaskini, który już przebadaliśmy

that we have explored,

i o którym już wiemy,

there are still some tens of kilometers of undiscovered passages.

przypadają dziesiątki kilometrów nieodkrytych korytarzy.

That means that this is really an endless continent,

To oznacza, że to rzeczywiście jest bezkresny kontynent

and we will never be able to explore it completely.

i nigdy nie będziemy w stanie go całkowicie poznać.

And this estimation is made without considering other types of caves,

To przybliżenie nie uwzględnia innych rodzajów jaskiń,

like, for example, inside glaciers or even volcanic caves,

na przykład w lodowcach czy nawet wulkanicznych,

which are not karstic, but are formed by lava flows.

niepowstałych w wyniku zjawisk krasowych, ale przez płynącą lawę.

And if we have a look at other planets like, for example, Mars,

Patrząc na inne planety, na przykład na Marsa,

you will see that this characteristic

można zauważyć,

is not so specific of our home planet.

że nie jest to typowe tylko dla naszej planety.

However, I will show to you now that we do not need to go to Mars

Jednak nie trzeba wyruszać na Marsa,

to explore alien worlds.

by zgłębiać obce światy.

I'm a speleologist, that means a cave explorer.

Jestem speleologiem, czyli badaczem jaskiń.

And I started with this passion when I was really young

Zacząłem rozwijać swoją pasję kiedy byłem jeszcze naprawdę młody,

in the mountains not far from my hometown in North Italy,

w górach leżących nieopodal mojego rodzinnego miasteczka na północy Włoch,

in the karstic regions of the Alps and the Dolomites.

w krasowych rejonach pasm Alp i Dolomitów.

But soon, the quest for exploration brought me to the farthest corner

Wkrótce zew przygody przywiódł mnie w najdalszy zakątek Ziemi,

of the planet, searching for new potential entrances

gdzie szukałem nowych, potencjalnych wejść

of this undiscovered continent.

do tego niezbadanego świata.

And in 2009, I had the opportunity to visit the tepui table mountains,

W 2009 roku miałem możliwość zwiedzenia gór stołowych Tepui,

which are in the Orinoco and Amazon basins.

leżących między Orinoko a Niziną Amazonki.

These massifs enchanted me from the first time I saw them.

Te masywy urzekły mnie od momentu, gdy je ujrzałem pierwszy raz.

They are surrounded by vertical, vertiginous rock walls

Otoczone przez przyprawiające o zawrót głowy pionowe skalne ściany

with silvery waterfalls that are lost in the forest.

ze srebrnymi wodospadami ginącymi w lesie.

They really inspired in me a sense of wilderness,

Wzbudziły we mnie doznanie dzikiej natury,

with a soul older than millions and millions of years.

dzięki duszy starszej niż miliony lat.

And this dramatic landscape inspired among other things

Ten dramatyczny krajobraz zainspirował też Arthura Conana Doyle'a

also Conan Doyle's "The Lost World" novel in 1912.

w powieści z 1912 roku "Zaginiony świat".

And they are, really, a lost world.

To rzeczywiście zaginiony świat.

Scientists consider those mountains as islands in time,

Naukowcy uważają te góry za wyspy w czasie,

being separated from the surrounding lowlands

które odłączyły się od otaczających nizin

since tens of millions of years ago.

jakieś dziesiątki milionów lat temu.

They are surrounded by up to 1,000-meter-high walls,

Otoczone ścianami dochodzącymi do 1000 m,

resembling a fortress, impregnable by humans.

przypominają fortecę nie do zdobycia.

And, in fact, only a few of these mountains have been climbed

Faktycznie tylko na kilka ze szczytów wspiął się

and explored on their top.

i zbadał człowiek.

These mountains contain also a scientific paradox:

Gór tych tyczy się również naukowy paradoks.

They are made by quartz,

Zbudowane są z kwarcu,

which is a very common mineral on the earth's crust,

minerału bardzo pospolitego w skorupie Ziemi.

and the rock made up by quartz is called quartzite,

Kwarc tworzy tu skałę kwarcyt,

and quartzite is one of the hardest and least soluble minerals on earth.

to jedna z najtwardszych i najtrudniej rozpuszczalnych skał.

So we do not expect at all to find a cave there.

Nie powinniśmy oczekiwać tu jaskiń.

Despite this, in the last 10 years, speleologists from Italy,

Mimo to, w ciągu ostatnich 10 lat, speleologowie z Włoch,

Slovakia, Czech Republic, and, of course, Venezuela and Brazil,

Słowacji, Czech oraz Wenezueli i Brazylii,

have explored several caves in this area.

przebadali kilka jaskiń w tym rejonie.

So how can it be possible?

Jak to możliwe?

To understand this contradiction, we have to consider the time factor,

By zrozumieć to przeciwieństwo, musimy uwzględnić czynnik czasowy,

because the history of the tepuis is extremely long,

ponieważ historia Tepui jest niesamowicie długa.

starting about 1.6 billion years ago with the formation of the rock,

Jej początek sięga 1,6 miliarda lat temu wraz z formowaniem się skał,

and then evolving with the uplift of the region 150 million years ago,

ewolucją i podniesieniem się terenu 150 milionów lat temu,

after the disruption of the Pangaea supercontinent

tuż po rozbiciu się superkontynentu Pangei

and the opening of the Atlantic Ocean.

oraz powstaniem Oceanu Atlantyckiego.

So you can imagine that the water had tens or even hundreds of millions of years

Woda miała dziesiątki, jeśli nie setki milionów lat,

to sculpt the strangest forms on the tepuis' surfaces,

by ukształtować najdziwniejsze formy na powierzchni Tepui

but also to open the fractures and form stone cities, rock cities,

i aby otwierać szczeliny i formować skalne miasta i skalne baszty,

fields of towers which are characterized in the famous landscape of the tepuis.

tak charakterystyczne dla słynnego krajobrazu Tepui.

But nobody could have imagined

Nie można sobie wyobrazić,

what was happening inside a mountain in so long a time frame.

co działo się wewnątrz góry przez tak długi okres.

And so I was focusing in 2010 on one of those massifs,

W 2010 roku skupiłem się na jednym masywie: Auyantepui,

the Auyán-tepui, which is very famous because it hosts Angel Falls,

który jest bardzo znany, ponieważ z jego szczytu

which is the highest waterfall in the world --

wypływa najwyższy wodospad na świecie Salto Angel,

about 979 meters of vertical drop.

ze spadkiem wody z 979 metrów.

And I was searching for hints of the existence of cave systems

Na zdjęciach satelitarnych szukałem wskazówek

through satellite images,

na obecność systemów jaskiń.

and finally we identified an area of collapses of the surface --

W końcu zlokalizowaliśmy rejon zapadnięć powierzchni.

so, big boulders, rock piles --

Obecność wielkich głazów, stosów skał oznaczała,

and that means that there was a void below.

że pod powierzchnią jest próżnia.

It was a clear indication that there was something inside the mountain.

To były czytelne wyznaczniki, że coś jest wewnątrz góry.

So we did several attempts to reach this area,

Próbowaliśmy dostać się tam na kilka sposobów.

by land and with a helicopter,

Drogą lądową, helikopterem,

but it was really difficult because -- you have to imagine

co było bardzo trudne, bo przez większość roku

that these mountains are covered by clouds most of the year, by fog.

te góry są okryte mgłą i chmurami.

There are strong winds,

Wieją tam silne wiatry,

and there are almost 4,000 millimeters of rainfall per year,

a na rok spada tam 4000 milimetrów deszczu.

so it's really, really difficult to find good conditions.

Warunki są więc naprawdę trudne.

And only in 2013 we finally landed on the spot

W końcu w 2013 roku wylądowaliśmy na miejscu

and we started the exploration of the cave.

i rozpoczęliśmy eksplorację jaskini.

The cave is huge.

Jest ogromna.

It's a huge network under the surface of the tepui plateau,

To wielki system jaskiń pod płaskowyżem Tepui.

and in only ten days of expedition,

Tylko w ciągu 10 dni ekspedycji

we explored more than 20 kilometers of cave passages.

zadaliśmy 20 kilometrów korytarzy.

And it's a huge network of underground rivers,

Ten system tworzą podziemne rzeki,

channels, big rooms, extremely deep shafts.

tunele, wielkie komory i niesamowicie głębokie studnie.

So it's really an incredible place.

To doprawdy niesamowite miejsce.

And we named it Imawarì Yeuta.

Nazwaliśmy je Imawarì Yeuta,

That means, in the Pemón indigenous language, "The House of the Gods."

co w rdzennym języku Pemon oznacza "Dom Bogów".

You have to imagine that indigenous people have never been there.

Musicie sobie zdać sprawę, że rdzenni mieszkańcy nigdy tam nie byli.

It was impossible for them to reach this area.

Nie byli w stanie się tam dostać.

However, there were legends about the existence

Aczkolwiek istniały legendy

of a cave in the mountain.

o istnieniu jaskini na górze.

So when we started the exploration,

Kiedy rozpoczynaliśmy ekspedycję

we had to explore with a great respect,

musieliśmy pamiętać o szacunku

both because of the religious beliefs of the indigenous people,

wobec wierzeń tubylców,

but also because it was really a sacred place,

lecz także wobec świętości samego miejsca

because no human had entered there before.

nigdy nie spenetrowanego przez człowieka.

So we had to use special protocols

Musieliśmy przestrzegać specjalnych zasad,

to not contaminate the environment with our presence,

by nie skazić miejsca naszą obecnością.

and we tried also to share with the community,

Staraliśmy się dzielić naszymi odkryciami

with the indigenous community, our discoveries.

z rdzenną społecznością.

And the caves represent, really, a snapshot of the past.

Te jaskinie są jak zdjęcie z przeszłości.

The time needed for their formation

Formowały się przez 50 mln do 100 mln lat,

could be as long as 50 or even 100 million years,

which makes them possibly the oldest caves that we can explore on earth.

co czyni je prawdopodobnie najstarszymi jaskiniami

możliwymi do poznania przez człowieka.

What you can find there is really evidence of a lost world.

Ich wnętrze to świadectwo zaginionego świata.

When you enter a quartzite cave,

Wchodząc do kwarcytowej jaskini,

you have to completely forget what you know about caves --

trzeba pozbyć się całej sobie znanej wiedzy o jaskiniach:

classic limestone caves or the touristic caves

o zwykłych, wapiennych, turystycznych jaskiniach,

that you can visit in several places in the world.

odwiedzanych przez turystów w wielu miejscach na świecie.

Because what seems a simple stalactite here

To, co wydaje się zwykłym stalaktytem,

is not made by calcium carbonate, but is made by opal,

nie składa się z węglanu wapnia, ale z opalu,

and one of those stalactites can require tens of millions of years to be formed.

a jeden stalaktyt do powstania potrzebuje nawet dziesiątek milionów lat.

But you can find even stranger forms, like these mushrooms of silica

Napotkać można też dziwniejsze formy, jak te krzemionkowe skalne grzyby,

growing on a boulder.

powstające na głazie.

And you can imagine our talks when we were exploring the cave.

Możecie sobie wyobrazić nasze rozmowy podczas eksploracji.

We were the first entering and discovering those unknown things,

Jako pierwsi zobaczyliśmy nieznane struktury,

things like those monster eggs.

jak te monstrualne jaja.

And we were a bit scared because it was all a discovery,

Byliśmy lekko przerażeni i przejęci całym odkryciem,

and we didn't want to find a dinosaur.

a nie chcieliśmy spotkać dinozaura.

We didn't find a dinosaur.

I nie spotkaliśmy.

(Laughter)

(Śmiech)

Anyway, actually, we know that this kind of formation,

Tak czy siak, wiemy po kilku badaniach,

after several studies,

że tego rodzaju formacje

we know that these kinds of formations are living organisms.

są żywymi organizmami.

They are bacterial colonies using silica to build mineral structures

To kolonie bakterii, używające krzemionki do budowania mineralnych konstrukcji,

resembling stromatolites.

przypominające stromatolity.

Stromatolites are some of the oldest forms of life that we can find on earth.

Stromatolity są jednymi z najstarszych form życia znalezionych na Ziemi.

And here in the tepuis,

Fascynujące jest, że tutaj,

the interesting thing is that these bacteria colonies have evolved

w masywie Tepui, te bakterie wyewoluowały

in complete isolation from the external surface,

w całkowitej izolacji od zewnętrznej powierzchni

and without being in contact with humans.

oraz od kontaktu z człowiekiem.

They have never been in contact with humans.

Nigdy nie miały żadnego kontaktu z ludźmi.

So the implications for science are enormous,

Zastosowania dla nauki są ogromne,

because here you could find, for example, microbes

na przekład, dzięki znajdującym się tam drobnoustrojom,

that could be useful to resolve diseases in medicine,

które mogą pomóc w leczeniu chorób.

or you could find even a new kind of material with unknown properties.

Można nawet znaleźć tu nowy materiał, z nieznanymi dotąd właściwościami.

And, in fact, we discovered in the cave a new mineral structure for science,

Zresztą odkryliśmy nowy minerał,

which is rossiantonite, a phosphate-sulfate.

Rossiantonite, fosforano-siarczan.

So whatever you find in the cave, even a small cricket,

Cokolwiek znajdziecie, nawet małego świerszcza,

has evolved in the dark in complete isolation.

rozwinęło się to w zupełnej ciemności i izolacji.

And, really, everything that you can feel in the cave are real connections

W jaskini można wyczuć prawdziwą więź

between the biological and the mineralogical world.

łączącą świat biologii i mineralogii.

So as we explore this dark continent

Badając ten mroczny kontynent

and discover its mineralogical and biological diversity and uniqueness,

i odkrywając jego biologiczną różnorodność oraz unikalne minerały,

we will find probably clues about the origin of life on our planet

może znajdziemy wskazówki dotyczące pochodzenia życia na naszej planecie

and on the relationship and evolution of life

oraz o związku i o ewolucji życia

in relationship with the mineral world.

w związku z światem minerałów.

What seems only a dark, empty environment

Co wydaje się tylko ciemnym i pustym środowiskiem

could be in reality a chest of wonders

może okazać się skrzynią cudów,

full of useful information.

pełną użytecznych informacji.

With a team of Italian, Venezuelan and Brazilian speleologists,

Wraz z grupą włoskich, wenezuelskich i brazylijskich speleologów,

which is called La Venta Teraphosa,

nazywanych "La Venta Teraphosa",

we will be back soon to Latin America,

niedługo wracamy do Ameryki Łacińskiej.

because we want to explore other tepuis in the farthest areas of the Amazon.

Chcemy badać inne Tepui w najodleglejszych miejscach Amazonki.

There are still very unknown mountains,

Te góry nadal są niezbadane,

like Marahuaca, which is almost 3,000 meters high above sea level,

tak jak Cerro Marahuaca, wznosząca się prawie 3000 m. n.p.m.,

or Aracà, which is in the upper region of Rio Negro in Brazil.

czy Aracà, znajdująca się w górnym regionie rzeki Rio Negro w Brazylii.

And we suppose that we could find there even bigger cave systems,

Przypuszczamy, że możemy tam odkryć nawet większe systemy jaskiń,

and each one with its own undiscovered world.

a każda z własnym, nieodkrytym światem.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Bruno Giussani: Thank you, Francesco. Give me that to start so we don't forget.

Bruno Giussani: Dziękuję, Francesco. Pozwolisz, że zacznę, by nie zapomnieć.

Francesco, you said we don't need to go to Mars to find alien life,

Twierdzisz, że nie musimy lecieć na Marsa, by odnaleźć obce życie.

and indeed, last time we spoke, you were in Sardinia

Przy naszej ostatniej rozmowie byłeś w Sardynii,

and you were training European astronauts.

gdzie trenowałeś europejskich astronautów.

So what do you, a speleologist, tell and teach to the astronauts?

Co przekazałeś im jako speleolog i czego ich nauczyłeś?

Francesco Sauro: Yeah, we are -- it's a program of training

Francesco Sauro: To program szkolenia nie tylko dla europejskich,

for not only European, but also NASA, Roskosmos, JAXA astronauts, in a cave.

ale też dla NASA, rosyjskich, i japońskich astronautów.

So they stay in a cave for about one week in isolation.

Przebywają w jaskini w izolacji przez blisko tydzień.

They have to work together in a real, real dangerous environment,

Muszą współpracować w naprawdę niebezpiecznym środowisku,

and it's a real alien environment for them because it's unusual.

które jest im zupełnie obce przez swoją niezwykłość.

It's always dark. They have to do science. They have a lot of tasks.

Jest tam ciemno. Muszą pracować. Mają mnóstwo zadań.

And it's very similar to a journey to Mars

Przypomina to podróż na Marsa

or the International Space Station.

lub międzynarodową stację kosmiczną.

BG: In principle. FS: Yes.

BG: Faktycznie. FS: Tak.

BG: I want to go back to one of the pictures

BG: Chciałbym wrócić do jednego zdjęcia

that was in your slide show,

pokazanego wcześniej,

które dobrze oddaje pozostałe...

and it's just representative of the other photos --

Weren't those photos amazing? Yeah?

Czyż nie były niesamowite?

Publiczność: Tak!

Audience: Yeah!

(Brawa)

(Applause)

FS: Chcę podziękować fotografom z zespołu La Venta,

FS: I have to thank the photographers from the team La Venta,

because all of those photos are from the photographers.

którzy są autorami tych wszystkich zdjęć.

BG: You bring, actually, photographers with you in the expedition.

BG: Zabrałeś ze sobą fotografów na tę wyprawę.

They're professionals, they're speleologists and photographers.

To profesjonaliści, speleologowie i fotografowie.

But when I look at these pictures, I wonder: there is zero light down there,

Patrząc na zdjęcia, zastanawiam się. Tam na dole nie ma światła,

and yet they look incredibly well-exposed.

a wyglądają na doskonale oświetlone.

How do you take these pictures?

Jak się robi takie zdjęcia?

How do your colleagues, the photographers, take these pictures?

W jaki sposób twoi koledzy fotografowie je zrobili?

FS: Yeah. They are working in a darkroom, basically,

FS: Praktycznie pracują w ciemni,

so you can open the shutter of the camera

więc mogą otworzyć migawkę aparatu

and use the lights to paint the environment.

i użyć światła by odmalować przestrzeń.

BG: So you're basically --

BG: Czyli zasadniczo...

FS: Yes. You can even keep the shutter open for one minute

FS: Tak. Można zostawić migawkę otwartą na minutę

and then paint the environment.

i pomalować otoczenie.

The final result is what you want to achieve.

W rezultacie otrzymasz to, co chcesz.

BG: You spray the environment with light and that's what you get.

BG: Malujesz przestrzeń światłem i taki otrzymujesz efekt.

Maybe we can try this at home someday, I don't know.

Może powinniśmy spróbować kiedyś tego w domu, nie wiem.

(Laughter)

(Śmiech)

BG: Francesco, grazie. FS: Grazie.

BG: Francesco, dziękuję! FS: Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)