Sebastian Junger: Why veterans miss war

Sebastian Junger: Tại sao cựu chiến binh nhớ chiến tranh

Translator: Thanh Nguyen Cong Reviewer: An Nguyen Hoang

I'm going to ask and try to answer,

Tôi sẽ nêu ra câu hỏi và cố tìm cách trả lời,

in some ways, kind of an uncomfortable question.

một câu hỏi nhức nhối.

Both civilians, obviously, and soldiers

Cả dân thường và những người lính

suffer in war;

đều đau khổ với chiến tranh;

I don't think any civilian has ever missed

nhưng chẳng có người dân thường nào

the war that they were subjected to.

lại nhớ tiếc cuộc chiến mình đã trải qua.

I've been covering wars for almost 20 years,

Là phóng viên chiến trường gần 20 năm,

and one of the remarkable things for me

tôi để ý thấy

is how many soldiers find themselves missing it.

rất nhiều người lính nhớ tiếc chiến tranh.

How is it someone can go through

Làm sao người ta có thể

the worst experience imaginable,

trải qua những kinh nghiệm đen tối nhất,

and come home, back to their home,

rồi trở về quê nhà, về lại mái ấm,

and their family, their country, and miss the war?

về lại gia đình, đất nước, vẫn còn nhớ tiếc đến chiến tranh?

How does that work? What does it mean?

Sao lại có thể như thế? Điều đó nghĩa là gì?

We have to answer that question,

Ta phải trả lời cho được câu hỏi đó,

because if we don't, it'll be impossible

nếu không, làm sao có thể

to bring soldiers back

đưa người lính trở về

to a place in society where they belong,

chỗ của họ trước đây trong xã hội,

and I think it'll also be impossible to stop war,

chúng ta cũng không thể chấm dứt chiến tranh

if we don't understand how that mechanism works.

nếu không hiểu được cơ chế này vận động ra sao.

The problem is that war

Vấn đề là ở chỗ, chiến tranh

does not have a simple, neat truth,

không đơn giản chỉ có một sự thật

one simple, neat truth.

không chỉ có một sự thật đơn giản mà thôi đâu.

Any sane person hates war,

Bất kỳ ai lành mạnh cũng đều ghét chiến tranh,

hates the idea of war,

ghét ý nghĩ về chiến tranh,

wouldn't want to have anything to do with it,

không muốn liên quan gì tới nó hết,

doesn't want to be near it, doesn't want to know about it.

không muốn gần nó, không muốn biết về nó.

That's a sane response to war.

Đấy là một phản ứng lành mạnh trước chiến tranh.

But if I asked all of you in this room,

Tuy nhiên, nếu hỏi tất cả các bạn trong phòng này,

who here has paid money

có ai đã từng mua vé

to go to a cinema

đi xem phim

and be entertained by a Hollywood war movie,

và khoái trá thưởng thức phim chiến tranh Hollywood,

most of you would probably raise your hands.

chắc hầu hết ở đây, mọi người đều giơ tay.

That's what's so complicated about war.

Cái phức tạp về chiến tranh là ở chỗ đó.

And trust me, if a room full of peace-loving people

Tin tôi đi, nếu ở trong phòng này toàn những người yêu chuộng hòa bình,

finds something compelling about war,

còn thấy chiến tranh có cái hấp dẫn không cưỡng nổi,

so do 20-year-old soldiers

thì những người lính 20 tuổi được đào luyện

who have been trained in it, I promise you.

trong chiến tranh cũng cảm thấy như vậy, tôi dám cam đoan thế.

That's the thing that has to be understood.

Đấy là điều chúng ta phải hiểu.

I've covered war for about 20 years, as I said,

Tôi vừa kể trong 20 năm, tôi là phóng viên chiến tranh,

but my most intense experiences in combat

nhưng kinh nghiệm chiến tranh sâu sắc nhất của tôi

were with American soldiers in Afghanistan.

là với lính Mỹ ở Afghanistan.

I've been in Africa, the Middle East,

Tôi ở châu Phi, Trung Đông,

Afghanistan in the '90s,

và Afghanistan vào những năm 90

but it was with American soldiers in 2007, 2008,

nhưng chỉ khi ở cùng những lính Mỹ trong những năm 2007, 2008,

that I was confronted with

tôi mới phải trải qua

very intense combat.

những cuộc chiến khốc liệt.

I was in a small valley called the Korengal Valley

Tôi ở một thung lũng nhỏ, có tên Korengal

in eastern Afghanistan.

ở miền đông Afghanistan.

It was six miles long.

Một dải đất kéo dài 6 dặm.

There were 150 men of Battle Company in that valley,

150 lính thuộc Đại đội Chiến đấu đóng trong thung lũng,

and for a while, while I was there,

và trong suốt thời gian tôi có mặt ở đó,

almost 20 percent of all the combat

20% các trận đánh

in all of Afghanistan was happening

xảy ra ở Afghanistan,

in those six miles.

đã diễn ra trên dải đất 6 dặm này.

A hundred and fifty men were absorbing

150 người lính đã hứng chịu

almost a fifth of the combat for all of NATO forces

gần 1/5 các cuộc chiến đấu của toàn bộ lực lượng NATO

in the country, for a couple months.

trên nước này, trong vài tháng.

It was very intense.

Hết sức khốc liệt.

I spent most of my time at a small outpost

Tôi thường ở trong một chốt nhỏ,

called Restrepo.

có tên là chốt Restrepo,

It was named after the platoon medic

mang tên người cứu thương của trung đội

that had been killed about two months into the deployment.

hy sinh khoảng hai tháng sau khi triển khai quân ở đó.

It was a few plywood B-huts

Chốt là vài chiếc lều dựng bằng gỗ dán hình chữ B

clinging to a side of a ridge,

bám cheo leo trên mỏm đá,

and sandbags, bunkers, gun positions,

quây bằng bao cát, công sự, ụ súng,

and there were 20 men up there

có 20 người lính trên chốt

of Second Platoon, Battle Company.

thuộc trung đội 2, Đại đội Chiến đấu.

I spent most of my time up there.

Tôi thường ở trên chốt.

There was no running water.

Ở đây không có nước máy.

There was no way to bathe.

Không tắm rửa được.

The guys were up there for a month at a time.

Mỗi người lính phải ở trên chốt một tháng.

They never even got out of their clothes.

Họ thậm chí không bao giờ cởi bỏ quân phục.

They fought. The worked.

Họ đánh nhau, làm việc,

They slept in the same clothes.

ngủ cũng mang quân phục.

They never took them off, and at the end of the month,

Họ không bao giờ cởi quân phục

they went back down to the company headquarters,

Cuối tháng, họ quay về ban chỉ huy đại đội,

and by then, their clothes were unwearable.

bấy giờ, quân phục họ không dùng được nữa

They burned them and got a new set.

Họ đốt nó đi, và nhận một bộ mới.

There was no Internet. There was no phone.

Không Internet, không điện thoại.

There was no communication with the outside world up there.

Không có liên lạc gì với thế giới bên ngoài.

There was no cooked food.

Không có thức ăn tươi.

There was nothing up there

Không có một cái gì

that young men typically like:

các chàng trai trẻ vốn ưa thích như:

no cars, no girls, no television, nothing

không xe, không gái, không TV, không gì sất,

except combat.

có mỗi đánh nhau.

Combat they did learn to like.

Họ học cách khoái đánh nhau.

I remember one day, it was a very hot day

Tôi nhớ một hôm, trời rất nóng

in the spring,

vào mùa xuân,

and we hadn't been in a fight

dịp ấy, suốt mấy tuần

in a couple of weeks, maybe.

không có trận đánh nào.

Usually, the outpost was attacked,

Thường thường, chốt tiền phương hay bị tấn công

and we hadn't seen any combat in a couple of weeks,

dạo ấy suốt vài tuần liền vẫn thấy im ắng,

and everyone was just stunned

mọi người đều lấy làm ngạc nhiên

with boredom and heat.

với sự buồn tẻ và cái nóng.

And I remember the lieutenant walking past me

Tôi vẫn nhớ, có một trung úy đi ngang qua tôi,

sort of stripped to the waist.

cởi trần, mặc độc quần dài.

It was incredibly hot.

Hôm ấy, trời nóng phát điên.

Stripped to the waist, walked past me muttering,

Anh ấy cởi trần, đi ngang qua tôi lẩm bẩm:

"Oh God, please someone attack us today."

"Cầu Trời có ai đó tấn công chúng con hôm nay!"

That's how bored they were.

Để thấy là họ đang thấy buồn tẻ tới cỡ nào.

That's war too, is a lieutenant saying,

Đấy cũng là sự thật về chiến tranh, điều viên trung úy vừa nói,

"Please make something happen

"Xin cho điều gì đó xảy ra đi,

because we're going crazy."

vì chúng tôi đã chán ốm lên rồi."

To understand that,

Để hiểu được cái đó,

you have to, for a moment,

chúng ta phải, dừng lại một giây,

think about combat not morally --

nghĩ về chiến tranh , không từ góc độ đạo đức -

that's an important job to do —

đó là việc quan trọng -

but for a moment, don't think about it morally,

nhưng lúc này, hãy khoan bàn đạo đức,

think about it neurologically.

mà hãy nghĩ về nó dước góc độ thần kinh học.

Let's think about what happens in your brain

Hãy nghĩ đến những gì xảy ra trong não bộ

when you're in combat.

khi các bạn đang đánh nhau.

First of all, the experience

Trước hết, kinh nghiệm chiến trường

is very bizarre, it's a very bizarre one.

là rất khác lạ, rất kỳ quái.

It's not what I had expected.

Nó không phải là cái tôi trông đợi.

Usually, you're not scared.

Thường thường, các bạn không sợ.

I've been very scared in combat,

Những khi có trận đánh, tôi rất sợ,

but most of the time when I was out there,

nhưng tôi lại tham gia hầu hết các trận,

I wasn't scared.

tôi không sợ.

I was very scared beforehand

Trước trận đánh tôi rất sợ,

and incredibly scared afterwards,

và sau trận đánh thì tôi cực sợ,

and that fear that comes afterwards can last years.

và nỗi sợ sau đấy có thể kéo dài hàng năm.

I haven't been shot at in six years,

Đã 6 năm, không có ai chĩa súng vào tôi,

and I was woken up very abruptly this morning

nhưng sáng nay, tôi vẫn choàng thức giấc

by a nightmare that I was being strafed by aircraft,

bởi một ác mộng bị máy bay oanh kích,

six years later.

6 năm sau.

I've never even been strafed by aircraft,

Tôi chưa từng bị máy bay oanh kích,

and I was having nightmares about it.

nhưng tôi lại có những cơn ác mộng về nó.

Time slows down.

Thời gian chậm rãi trôi.

You get this weird tunnel vision.

Người ta mắc ảo giác đường hầm quái gở.

You notice some details very, very, very accurately

Người ta nhìn tập trung vào một số chi tiết hết sức rõ nét,

and other things drop out.

và bỏ qua những chi tiết khác.

It's almost a slightly altered state of mind.

Gần như não trạng có sự thay đổi.

What's happening in your brain

Điều đang xảy ra trong não

is you're getting an enormous amount of adrenaline

là nó tiết ra một lượng lớn adrenaline,

pumped through your system.

chất này chạy trong cơ thể.

Young men will go to great lengths

Nam thanh niên sẽ làm nhiều thứ có thể

to have that experience.

để có trải nghiệm ấy.

It's wired into us.

Nó cố hữu trong chúng tôi.

It's hormonally supported.

Nó được gây ra bởi hóc-môn.

The mortality rate for young men in society

Tỉ lệ tử vong của nam thanh niên trong xã hội

is six times what it is for young women

gấp 6 lần nữ,

from violence and from accidents,

tử vong do bạo lực và tai nạn,

just the stupid stuff that young men do:

toàn cái ngu xuẩn nam thanh niên hay làm:

jumping off of things they shouldn't jump off of,

nhảy ra khỏi những chỗ không nên nhảy,

lighting things on fire they shouldn't light on fire,

châm lửa vào những chỗ không nên châm,

I mean, you know what I'm talking about.

hẳn các bạn hiểu điều tôi muốn nói.

They die at six times the rate

Tỉ lệ tử vong của họ cao gấp 6 lần

that young women do.

so với tỉ lệ tử vong của nữ.

Statistically, you are safer as a teenage boy,

Vể mặt thống kê, nam giới ở tuổi thiếu niên an toàn hơn là tuổi thanh niên,

you would be safer in the fire department

tuổi thanh niên mà làm trong đội PCCC,

or the police department in most American cities

hoặc ở trong sở cảnh sát của các thành phố của Mỹ,

than just walking around the streets of your hometown

thì an toàn hơn là thanh niên đi quanh quất,

looking for something to do,

tìm kiếm việc gì đó để làm,

statistically.

đấy là về mặt thống kê mà nói.

You can imagine how that plays out in combat.

Các bạn có thể hình dung trong chiến đấu, điều đó rõ đến thế nào.

At Restrepo, every guy up there was almost killed,

Tại chốt Restrepo, ai lên đó cũng có thể chết,

including me,

kể cả tôi,

including my good friend Tim Hetherington,

kể cả bạn thân của tôi, Tim Hetherington,

who was later killed in Libya.

người về sau đã hy sinh ở Lybia.

There were guys walking around

Ở đây có những người lính

with bullet holes in their uniforms,

dính nhiều vết đạn trên quân phục,

rounds that had cut through the fabric

đạn xé rách áo

and didn't touch their bodies.

nhưng chưa chạm vào cơ thể

I was leaning against some sandbags one morning,

Một buổi sáng, tôi đang dựa vào một bao cát,

not much going on, sort of spacing out,

chưa định làm gì, chỉ đang đứng thở,

and some sand was kicked into the side of,

tự nhiên, có vốc cát tung vào mặt tôi,

sort of hit the side of my face.

tôi chợt thấy cát văng vào má,

Something hit the side of my face, and I didn't know what it was.

có gì đó quệt qua mặt, không biết là cái gì.

You have to understand about bullets

Các bạn phải hiểu về đạn một tí,

that they go a lot faster than sound,

nó đi nhanh hơn tốc độ âm thanh nhiều,

so if someone shoots at you

nếu có kẻ nhằm bắn bạn,

from a few hundred meters,

cách chỗ bạn vài trăm mét,

the bullet goes by you, or hits you obviously,

viên đạn sẽ bay đến bạn, hay nhằm trúng bạn,

half a second or so before the sound catches up to it.

nửa giây trước khi bạn nhận ra âm thanh của nó.

So I had some sand sprayed in the side of my face.

Thế là, tôi thấy cát văng trên mặt.

Half a second later, I heard dut-dut-dut-dut-duh.

Nửa giây sau, tôi mới nghe tiếng đút đút,

It was machine gun fire.

tiếng súng tiểu liên.

It was the first round, the first burst

Đấy là tràng tiểu liên khai hỏa

of an hour-long firefight.

của một trận kéo dài cả tiếng.

What had happened was the bullet hit,

Viên đạn bay sát tôi,

a bullet hit three or four inches from the side of my head.

chỉ cách mặt tôi có mấy phân

Imagine, just think about it, because I certainly did,

Hãy thử hình dung, như tôi đã hình dung mà xem,

think about the angle of deviation that saved my life.

hãy nghĩ về cái góc lệch của viên đạn.

At 400 meters, it missed me by three inches.

Cách tôi 400 mét, viên đạn chỉ đi chệch có ba phân

Just think about the math on that.

Hãy nghĩ về những con số ấy.

Every guy up there

Người lính nào trên chốt,

had some experience like that,

cũng đều trải qua kinh nghiệm như thế

at least once, if not many times.

ít nhất là một lần, nếu không nói là nhiều lần.

The boys are up there for a year.

Họ làm nhiệm vụ như thế cả năm.

They got back.

Rồi họ trở về.

Some of them got out of the Army

Một số người xuất ngũ,

and had tremendous psychological problems when they got home.

gặp những vấn đề tâm lý nghiêm trọng khi trở về.

Some of them stayed in the Army

Một số tiếp tục ở lại quân đội,

and were more or less okay, psychologically.

với tâm lý ít nhiều ổn định.

I was particularly close to a guy named Brendan O'Byrne.

Tôi rất thân với một người lính, tên là Brendan O'Byrne.

I'm still very good friends with him.

Hiện giờ chúng tôi vẫn thân thiết với nhau.

He came back to the States. He got out of the Army.

Anh ấy đã về Mỹ và xuất ngũ.

I had a dinner party one night.

Tôi mở một bữa tiệc ăn tối,

I invited him,

và mời anh ấy.

and he started talking with a woman,

trong bữa ăn, anh ấy trò chuyện với một phụ nữ,

one of my friends,

cũng là bạn của tôi,

and she knew how bad it had been out there,

và chị ấy hiểu những gian khổ tồi tệ ngoài chiến trường,

and she said, "Brendan,

chị ấy bảo, "Brendan,

is there anything at all that you miss about

hiện giờ có gì khiến anh nhớ tiếc

being out in Afghanistan, about the war?"

sau thời gian ở Afghanistan, về cuộc chiến tranh?"

And he thought about it quite a long time,

Anh ấy trầm tư một hồi lâu,

and finally he said, "Ma'am, I miss almost all of it."

cuối cùng anh ấy nói, "Chị à, tôi nhớ tiếc hầu hết mọi thứ".

And he's one of the most traumatized people

Và anh ấy là một trong những người bị tổn thương chiến tranh nặng nhất

I've seen from that war.

mà tôi từng gặp.

"Ma'am, I miss almost all of it."

"Chị à, tôi nhớ tiếc hầu hết mọi thứ"

What is he talking about?

Anh ta đang nói về cái gì vậy?

He's not a psychopath.

Anh ấy không phải là người tâm thần.

He doesn't miss killing people.

Anh ấy không nhớ tiếc chuyện đánh giết.

He's not crazy. He doesn't miss getting shot at

Anh ấy không điên. Không nhớ tiếc chuyện bị bắn

and seeing his friends get killed.

và cảnh bạn mình bị giết.

What is it that he misses? We have to answer that.

Vậy anh ta nhớ tiếc cái gì? Chúng ta phải trả lời câu hỏi đó.

If we're going to stop war, we have to answer that question.

Nếu định chấm dứt chiến tranh, chúng ta phải trả lời câu hỏi đó.

I think what he missed is brotherhood.

Tôi nghĩ, cái anh ấy nhớ, là tình đồng đội.

He missed, in some ways,

Anh ấy nhớ đến, có thể nói,

the opposite of killing.

cái đối lập với bắn giết.

What he missed was connection

Anh ấy nhớ sự gắn kết

to the other men he was with.

với những đồng đội ở bên nhau.

Now, brotherhood is different from friendship.

Tình đồng đội khác với tình bạn.

Friendship happens in society, obviously.

Tình bạn, hiển nhiên, nảy sinh trong xã hội.

The more you like someone,

Anh càng mến ai đó,

the more you'd be willing to do for them.

anh càng sẵn lòng giúp họ.

Brotherhood has nothing to do

Tình đồng đội không liên quan gì tới

with how you feel about the other person.

cảm xúc của anh về ai đó.

It's a mutual agreement in a group

Đó là sự đồng tâm nhất trí với nhau trong một nhóm,

that you will put the welfare of the group,

đặt lợi ích của nhóm lên trên,

you will put the safety of everyone in the group

đặt sự an toàn của người khác lên trên

above your own.

sự an toàn của chính mình.

In effect, you're saying,

Tinh thần đó nói lên rằng

"I love these other people more than I love myself."

"Tôi yêu những người này hơn bản thân tôi".

Brendan was a team leader

Brendan là tổ trưởng

in command of three men,

tổ ba người,

and the worst day in Afghanistan —

và ngày tồi tệ nhất tại chiến trường Afghanistan -

He was almost killed so many times.

Anh ấy suýt chết mấy lần.

It didn't bother him.

Nhưng anh chẳng bận tâm.

The worst thing that happened to him in Afghanistan

Điều buồn nhất của anh trên chiến trường Afghanistan

was one of his men was hit in the head with a bullet

là khi một người lính của anh bị trúng đạn vào đầu,

in the helmet, knocked him over.

viên đạn trúng vào mũ sắt, làm anh ta bất tỉnh.

They thought he was dead.

Mọi người tưởng anh đã chết.

It was in the middle of a huge firefight.

Đó là giữa lúc đấu súng ác liệt.

No one could deal with it, and a minute later,

Không ai xử lý được, và một phút sau,

Kyle Steiner sat back up

Kyle Steiner ngồi nhỏm dậy

from the dead, as it were,

như sống lại từ cõi chết,

because he'd come back to consciousness.

vì sau khi ngất đi, anh ta tỉnh lại.

The bullet had just knocked him out.

Viên đạn chỉ xô ngã anh ta.

It glanced off the helmet.

Nó đập vào mũ rồi văng đi.

He remembers people saying,

Anh ta vẫn nhớ nghe thấy có ai nói

as he was sort of half-conscious,

trong lúc nửa tỉnh nửa mê,

he remembers people saying,

Anh ta vẫn nhớ nghe thấy có ai nói,

"Steiner's been hit in the head. Steiner's dead."

"Steiner bị trúng đạn vào đầu. Steiner chết rồi."

And he was thinking, "I'm not dead."

Anh ta vẫn nghĩ trong đầu "Mình chưa chết."

And he sat up.

Và anh ta ngồi dậy

And Brendan realized after that

Và sau đó, Brendan nhận ra rằng

that he could not protect his men,

anh đã không thể che chở đồng đội mình.

and that was the only time he cried in Afghanistan,

Lần duy nhất anh đã khóc ở Afghanistan

was realizing that.

là khi nhận ra điều ấy.

That's brotherhood.

Đó là tình đồng đội.

This wasn't invented recently.

Tình cảm đó có từ xưa.

Many of you have probably read "The Iliad."

Nhiều người trong các bạn hẳn đã đọc Iliad

Achilles surely would have risked his life

Achilles hẳn đã ước được dấn thân

or given his life to save his friend Patroclus.

hay bỏ mạng để cứu bạn là Patroclus.

In World War II, there were many stories

Chiến tranh thế giới lần thứ hai có nhiều câu chuyện

of soldiers who were wounded,

về những người lính bị thương,

were brought to a rear base hospital,

được đưa về bệnh viện dã chiến

who went AWOL,

đã trốn viện

crawled out of windows, slipped out doors,

trèo qua cửa sổ, lèn qua cửa chính,

went AWOL, wounded,

trốn ra khỏi viện, với vết thương chưa lành,

to make their way back to the front lines

trở về mặt trận

to rejoin their brothers out there.

để trở lại cùng đồng đội.

So you think about Brendan,

Ta hãy nghĩ về Brendan

you think about all these soldiers

hãy nghĩ về những người lính này,

having an experience like that, a bond like that,

qua những kinh nghiệm trận mạc ấy, sự gắn bó keo sơn ấy,

in a small group,

trong từng nhóm nhỏ,

where they loved 20 other people

có độ 20 người yêu thương nhau,

in some ways more than they loved themselves,

còn yêu nhau hơn bản thân mình,

you think about how good that would feel, imagine it,

hãy hình dung tình cảm ấy quý báu đến thế nào,

and they are blessed with that experience for a year,

và họ được sống trong tình cảm ấy suốt một năm,

and then they come home,

rồi ai về nhà nấy,

and they are just back in society

họ trở về với xã hội,

like the rest of us are,

giống như chúng ta đây,

not knowing who they can count on,

không biết ai là người mình có thể tin cậy,

not knowing who loves them, who they can love,

không biết ai còn yêu mình, ai mình có thể yêu,

not knowing exactly what anyone they know

không biết mình thực ra, còn có ai trên đời

would do for them if it came down to it.

ở bên mình trong khó khăn hoạn nạn.

That is terrifying.

Cảm giác ấy thật là kinh khủng.

Compared to that,

Về mặt tâm lý mà nói, so với cảm giác ấy,

war, psychologically, in some ways, is easy,

chiến tranh trận mạc còn dễ dàng hơn,

compared to that kind of alienation.

so với cái cảm giác xa lạ lạc loài ấy.

That's why they miss it,

Chính vì thế, họ nhớ tiếc,

and that's what we have to understand

và đấy là điều chúng ta phải hiểu,

and in some ways fix in our society.

để theo một cách nào đấy, chữa lành cho xã hội của chúng ta.

Thank you very much.

Cám ơn các bạn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)