My identity is a superpower -- not an obstacle | America Ferrera | TED

Translator: Vân Thùy Reviewer: Ly Nguyễn

On the red tiles in my family's den

Trên sàn gạch đỏ trong nhà

I would dance and sing to the made-for-TV movie "Gypsy,"

tôi thường nhảy nhót và hát theo bộ phim truyền hình "Gypsy,"

starring Bette Midler.

với sự có mặt của Bette Midler.

(Singing) "I had a dream.

(Hát) "Tôi có một ước mơ.

A wonderful dream, papa."

Một ước mơ tuyệt trần, thưa cha."

I would sing it with the urgency and the burning desire of a nine-year-old

Tôi hát với niềm khao khát khẩn thiết và cháy bỏng của một đứa trẻ lên chín

who did, in fact, have a dream.

và thật sự, đứa trẻ chín tuổi ấy có một giấc mơ.

My dream was to be an actress.

Ước mơ ấy chính là trở thành diễn viên.

And it's true that I never saw anyone who looked like me

Và đúng rằng tôi chưa bao giờ thấy ai trông giống mình

in television or in films,

trên TV hay phim ảnh,

and sure, my family and friends and teachers all constantly warned me

và hẳn rồi, gia đình lẫn bạn bè và giáo viên liên tục can ngăn rằng

that people like me didn't make it in Hollywood.

những người như tôi sẽ chẳng có được vị trí nào ở Hollywood đâu.

But I was an American.

Nhưng tôi là một người Mỹ,

I had been taught to believe that anyone could achieve anything,

tôi được dạy phải tin rằng ai cũng có thể đạt được bất cứ thứ gì

regardless of the color of their skin,

dù màu da của họ như thế nào,

the fact that my parents immigrated from Honduras,

dù cha mẹ tôi xuất thân từ Honduras,

the fact that I had no money.

và dù tôi chẳng có một xu.

I didn't need my dream to be easy,

Tôi chẳng cần giấc mơ của tôi phải dễ dàng,

I just needed it to be possible.

tôi chỉ cần nó khả thi thôi.

And when I was 15,

Khi tôi 15 tuổi,

I got my first professional audition.

tôi tham gia buổi thử vai chuyên nghiệp đầu tiên,

It was a commercial for cable subscriptions

cho một quảng cáo dành cho việc đăng ký cáp

or bail bonds, I don't really remember.

hay phí bảo lãnh gì đó, tôi chẳng thể nhớ.

(Laughter)

(Cười)

What I do remember is that the casting director asked me,

Nhưng thứ đọng lại trong tôi là việc đạo diễn yêu cầu tôi rằng:

"Could you do that again, but just this time, sound more Latina."

"Cháu làm lại lần nữa được không, mà lần này phải Latinh thêm chút xíu."

"Um, OK.

"Ờm, dạ được ạ,

So you want me to do it in Spanish?" I asked.

Vậy cô muốn cháu nói tiếng Tây Ban Nha ạ?" -Tôi hỏi

"No, no, do it in English, just sound Latina."

"Không đâu, nói tiếng Anh nghe như kiểu Mỹ Latinh ấy."

"Well, I am a Latina, so isn't this what a Latina sounds like?"

"À thì cháu là người Mỹ Latinh này, vậy không phải Mỹ Latinh thì nghe như này ạ?"

There was a long and awkward silence,

Và sau đó là một khoảng im lặng khó xử kéo dài,

and then finally,

và cuối cùng thì

"OK, sweetie, never mind, thank you for coming in, bye!"

"Được rồi cô bé, đừng bận tâm, cảm ơn cháu đã đến, tạm biệt!"

It took me most of the car ride home to realize that by "sound more Latina"

Tôi mất cả quãng đường về nhà mới nhận ra cô ấy yêu cầu "nghe giống Mỹ Latinh hơn"

she was asking me to speak in broken English.

chính là yêu cầu tôi nói tiếng Anh bồi.

And I couldn't figure out why the fact

Và tôi chẳng thể hiểu tại sao

that I was an actual, real-life, authentic Latina

việc tôi là một người Mỹ Latinh chính hiệu, chuẩn đét

didn't really seem to matter.

lại chẳng có nghĩa lý gì cả.

Anyway, I didn't get the job.

Dù sao thì, tôi chẳng nhận được vai đó.

I didn't get a lot of the jobs people were willing to see me for:

Tôi đã chẳng nhận được những vai mà người ta mong muốn tôi đóng, ví dụ như:

the gang-banger's girlfriend,

bạn gái kẻ hãm hiếp này,

the sassy shoplifter,

kẻ cắp lẳng lơ này,

pregnant chola number two.

gái Latinh mang bầu này.

(Laughter)

(Cười)

These were the kinds of roles that existed for someone like me.

Đây là những vai hiện hữu để dành riêng cho những người như tôi.

Someone they looked at and saw as too brown, too fat,

Những người mà nhìn vào là thấy da quá ngăm, người quá béo,

too poor, too unsophisticated.

quá nghèo và đầu óc quá giản đơn.

These roles were stereotypes

Những vai kiểu này là những định kiến

and couldn't have been further from my own reality

khác xa thực tại của tôi

or from the roles I dreamt of playing.

và cả những vai mà tôi hằng mong ước được diễn.

I wanted to play people who were complex and multidimensional,

Tôi muốn đóng những vai phức tạp và nhiều chiều sâu,

people who existed in the center of their own lives.

những vai xuất hiện làm tâm điểm của chính cuộc đời họ.

Not cardboard cutouts that stood in the background of someone else's.

Không phải những phần thừa thãi, những vai phụ mờ nhạt làm nền cho người khác.

But when I dared to say that to my manager --

Nhưng khi tôi có dũng khí nói điều đó với quản lý của mình,

that's the person I pay to help me find opportunity --

người mà tôi trả lương để giúp tôi tìm thời cơ cho mình,

his response was,

anh ta đáp rằng

"Someone has to tell that girl she has unrealistic expectations."

"Cần ai đó nói với cô gái ấy rằng những kỳ vọng của cô ấy thật hão huyền."

And he wasn't wrong.

Và anh ta chẳng sai chút nào hết,

I mean, I fired him, but he wasn't wrong.

ý là, tôi sa thải anh ta, nhưng anh ta không sai.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Because whenever I did try to get a role that wasn't a poorly written stereotype,

Bởi mỗi lần tôi cố gắng có được vai nào đó không chứa định kiến nhảm nhí,

I would hear,

thì tôi sẽ nghe rằng,

"We're not looking to cast this role diversely."

"Chúng tôi không định tuyển diễn viên đa sắc tộc."

Or, "We love her, but she's too specifically ethnic."

không thì, "Chúng tôi ưng cô ấy, nhưng cô ấy lại mang sắc tộc riêng biệt quá."

Or, "Unfortunately, we already have one Latino in this movie."

Hoặc là, "Xui thay, chúng tôi có một diễn viên Mỹ Latinh trong phim này rồi."

I kept receiving the same message again and again and again.

Tôi cứ nhận được những thông điệp giống hệt nhau, lặp đi lặp lại, liên hồi

That my identity was an obstacle I had to overcome.

rằng bản sắc riêng của tôi là một trở ngại mà tôi phải vượt qua.

And so I thought,

Và tôi nghĩ rằng,

"Come at me, obstacle.

"Rào cản ư, tới luôn đi.

I'm an American. My name is America.

Tôi là người Mỹ. Tên tôi là America (Mỹ)."

I trained my whole life for this, I'll just follow the playbook,

Tôi đã rèn luyện việc này cả đời rồi, tôi sẽ làm theo chiến lược riêng của mình.

I'll work harder."

Tôi sẽ nỗ lực hết mình."

And so I did, I worked my hardest

Và tôi đã làm thế, tôi gắng sức nhất có thể

to overcome all the things that people said were wrong with me.

để loại ra tất thảy mọi thứ mà người khác bảo tôi không đạt yêu cầu.

I stayed out of the sun so that my skin wouldn't get too brown,

Tôi tránh nắng mặt trời, để da không quá sạm đi,

I straightened my curls into submission.

tôi duỗi từng lọn xoăn theo từng nếp thẳng.

I constantly tried to lose weight,

Tôi cố gắng giảm cân không ngừng,

I bought fancier and more expensive clothes.

sắm cho mình những bộ cánh xa hoa và đắt tiền.

All so that when people looked at me,

Làm tất cả để khiến mọi người khi nhìn tôi

they wouldn't see a too fat, too brown, too poor Latina.

họ sẽ không thấy một người Latinh quá béo, quá ngăm hay rỗng túi.

They would see what I was capable of.

Họ sẽ thấy khả năng của tôi.

And maybe they would give me a chance.

Và có thể trao tôi cơ hội.

And in an ironic twist of fate,

Trong một bước ngoặt trớ trêu, đầy mỉa mai của định mệnh,

when I finally did get a role that would make all my dreams come true,

khi tôi thật sự đạt được một vai diễn có thể khiến mọi giấc mơ thành hiện thực

it was a role that required me to be exactly who I was.

nó chính là vai diễn buộc tôi phải thật sự là chính mình.

Ana in "Real Women Have Curves"

Ana trong bộ phim "Real Women Have Curves"

was a brown, poor, fat Latina.

một cô nàng Mỹ Latinh tròn trịa, thiếu thốn và có làn da ngăm.

I had never seen anyone like her, anyone like me,

Tôi chưa hề thấy ai như cô ấy, như tôi,

existing in the center of her own life story.

xuất hiện ngay tâm điểm của chính câu chuyện đời mình.

I traveled throughout the US

Tôi chu du trên đất Mỹ,

and to multiple countries with this film

và cả hàng loạt những quốc gia khác cùng bộ phim này

where people, regardless of their age, ethnicity, body type,

nơi mà bao người, bất luận tuổi tác, sắc tộc, dáng người

saw themselves in Ana.

tìm thấy bản thân họ trong Ana.

A 17-year-old chubby Mexican American girl

Một cô bé 17 tuổi mũm mĩm mang hai dòng máu Mỹ và Mexico

struggling against cultural norms to fulfill her unlikely dream.

đấu tranh với những "chuẩn mực" để theo đuổi giấc mơ không tưởng của mình.

In spite of what I had been told my whole life,

Bất chấp những gì tôi phải nghe gần như cả đời mình

I saw firsthand that people actually did want to see stories about people like me.

hơn cả, tôi thấy người ta thật sự muốn xem những câu chuyện về những người như tôi.

And that my unrealistic expectations

Và rằng những kỳ vọng hão huyền về việc

to see myself authentically represented in the culture

thấy bản thân mình được hiện diện một cách chân thực trong chính văn hoá riêng

were other people’s expectations, too.

cũng là niềm kỳ vọng của những người khác.

"Real Women Have Curves"

"Real Women Have Curves"

was a critical, cultural and financial success.

chính là một thành công to lớn cả về mặt doanh thu và văn hoá

"Great," I thought, "We did it!

"Tuyệt," tôi nghĩ, "Chúng ta đã làm được!

We proved our stories have value.

Chúng ta đã chứng minh rằng câu chuyện của chúng tôi có giá trị.

Things are going to change now."

Mọi thứ sẽ thay đổi từ đây."

But I watched as very little happened.

Nhưng tôi theo dõi, hầu như chẳng có gì xảy ra.

There was no watershed.

Chẳng có bước ngoặt nào cả.

No one in the industry was rushing to tell more stories

Chẳng ai trong ngành công nghiệp này hối hả muốn kể thêm những truyện

about the audience that was hungry and willing to pay to see them.

mà khán giả khao khát và nguyện trả phí để xem.

Four years later, when I got to play Ugly Betty,

Bốn năm sau, khi tôi có cơ hội diễn vai Ugly Betty,

I saw the same phenomenon play out.

tôi lại chứng kiến hiện tượng tương tự xảy ra.

"Ugly Betty" premiered in the US to 16 million viewers

"Ugly Betty" công chiếu trước 16 triệu người xem ở Mỹ

and was nominated for 11 Emmys in its first year.

và được đề cử 11 giải Emmy trong ngay năm đầu.

(Applause)

(Vỗ tay)

But in spite of "Ugly Betty's" success,

Nhưng bất kể những thành công của "Ugly Betty",

there would not be another television show

sẽ không có bất kỳ chương trình TV nào khác

led by a Latina actress

được dẫn dắt bởi một diễn viên Mỹ Latinh

on American television for eight years.

trên sóng truyền hình Hoa Kỳ trong tận tám năm.

It's been 12 years

Đã 12 năm

since I became the first and only Latina

kể từ khi tôi trở thành người Mỹ Latinh đầu tiên và duy nhất

to ever win an Emmy in a lead category.

từng thắng giải Emmy cho danh mục diễn viên chính.

That is not a point of pride.

Điều đó không phải là sự tự hào.

That is a point of deep frustration.

Nó đúng hơn là một sự chán chường cực độ.

Not because awards prove our worth,

Không phải vì những giải thưởng chứng tỏ giá trị của mình

but because who we see thriving in the world

nhưng vì những người thắng thế trong xã hội

teaches us how to see ourselves,

dạy ta cách nhìn nhận bản thân,

how to think about our own value,

cách nghĩ về chân giá trị của chính mình

how to dream about our futures.

và cách ước mơ về tương lai của chúng ta.

And anytime I begin to doubt that,

Và bất kì khi nào tôi bắt đầu ngờ vực điều đó

I remember that there was a little girl, living in the Swat Valley of Pakistan.

tôi lại nhớ về cô bé sinh sống ở thung lũng Swat, Pakistan.

And somehow, she got her hands on some DVDs

Và bằng cách nào đó, cô bé ấy có được những đĩa DVD

of an American television show

về một chương trình TV ở Mỹ

in which she saw her own dream of becoming a writer reflected.

phản ánh trong đó giấc mơ trở thành một nhà văn của bản thân cô.

In her autobiography, Malala wrote,

Trong quyển tự truyện của mình, Malala viết

"I had become interested in journalism

"Tôi đã bị cuốn hút vào việc làm báo

after seeing how my own words could make a difference

sau khi thấy những khác biệt được tạo nên bởi những con chữ của mình

and also from watching the "Ugly Betty" DVDs

và cũng từ việc theo dõi những cuốn phim "Ugly Betty"

about life at an American magazine."

về cuộc sống trong một tờ tạp chí Mỹ."

(Applause)

(Vỗ tay)

For 17 years of my career,

Trong suốt 17 năm trong nghề

I have witnessed the power our voices have

tôi đã chứng kiến quyền năng mà lời nói sở hữu

when they can access presence in the culture.

khi chúng có thể chạm tới những thứ hiện hữu trong nền văn hoá.

I've seen it.

Tôi đã tận mắt thấy.

I've lived it, we've all seen it.

Tôi đã trải qua, chúng ta đều thấy điều đó.

In entertainment, in politics,

Trong lĩnh vực giải trí, chính trị

in business, in social change.

trong kinh doanh và những thay đổi xã hội.

We cannot deny it -- presence creates possibility.

Chúng ta không thể chối bỏ nó-- sự hiện diện tạo nên những khả năng.

But for the last 17 years,

Nhưng trong vòng 17 năm trở lại đây,

I've also heard the same excuses

tôi cũng nghe những lời giải thích tương tự

for why some of us can access presence in the culture

về việc tại sao một số người có thể tiếp cận sự hiện diện trong văn hoá

and some of us can't.

và một số khác thì không thể.

Câu chuyện của chúng ta không có khán giả,

Our stories don't have an audience,

our experiences won't resonate in the mainstream,

những trải nghiệm của ta không cộng hưởng với xu thế,

our voices are too big a financial risk.

tiếng nói của ta là những rủi ro kinh tế quá đỗi lớn.

Just a few years ago, my agent called

Chỉ vài năm trước thôi, người đại diện gọi tôi

to explain to me why I wasn't getting a role in a movie.

để giải thích lí do tôi không được nhận vai trong một bộ phim.

He said, "They loved you

Anh ấy nói rằng "Họ quý cô

and they really, really do want to cast diversely,

và họ rất rất muốn tuyển diễn viên đa sắc tộc.

but the movie isn't financeable until they cast the white role first."

nhưng phim lại không được tài trợ cho tới khi tuyển xong những vai da trắng trước."

He delivered the message with a broken heart

Anh ấy nói, với một tâm trạng ưu phiền

and with a tone that communicated, "I understand how messed up this is."

và với một giọng điệu như thể nói rằng "Tôi hiểu việc này vớ vẩn như nào."

But nonetheless, just like hundreds of times before,

Nhưng dù sao thì, như hàng trăm lần trước,

I felt the tears roll down my face.

tôi cảm nhận rõ từng giọt nước mắt lăn dài trên mặt

And the pang of rejection rise up in me

và cảm giác đau nhói của việc bị chối từ dâng trào trong tôi

and then the voice of shame scolding me,

tiếng vọng của sự tủi hổ, ngay sau đó, dày vò tôi,

"You are a grown woman, stop crying over a job."

"Cô là một người phụ nữ trưởng thành rồi, thôi khóc lóc vì công việc đi."

I went through this process for years of accepting the failure as my own

Tôi trải qua quá trình tự chuốc lấy lỗi lầm như vậy trong hàng năm liền

and then feeling deep shame that I couldn't overcome the obstacles.

và sau đó cảm thấy sự tủi hổ chìm sâu bên trong vì tôi chẳng thể vượt qua rào cản.

But this time, I heard a new voice.

Nhưng lần này, tôi nghe thấy một giọng nói mới lạ.

A voice that said, "I'm tired.

Một ý nghĩ vang lên rằng "Tôi rã rời rồi.

I've had enough."

Tôi chịu đựng quá đủ rồi."

A voice that understood

Một giọng nói hiểu thấu

my tears and my pain were not about losing a job.

những giọt nước mắt, nỗi đau không xuất phát từ việc mất một vai diễn.

They were about what was actually being said about me.

Chúng sinh ra từ những thứ nói về tôi.

What had been said about me my whole life

Những thứ nói về tôi cả đời này

by executives and producers

bởi những nhà sản xuất và nhà điều hành

and directors and writers and agents and managers

và các đạo diễn, nhà văn, người đại diện hay người quản lý

and teachers and friends and family.

những giáo viên, bạn bè, và gia đình

That I was a person of less value.

rằng tôi là một người ít giá trị hơn.

I thought sunscreen and straightening irons

Tôi cứ nghĩ rằng kem chống nắng và máy duỗi tóc

would bring about change in this deeply entrenched value system.

sẽ tạo ra những thay đổi trong chế độ giá trị đầy bảo thủ này.

But what I realized in that moment

Nhưng tôi đã nhận ra trong một khắc

was that I was never actually asking the system to change.

rằng tôi chưa từng thỉnh cầu hệ thống này thay đổi.

I was asking it to let me in, and those aren't the same thing.

Tôi yêu cầu nó phải chấp nhận tôi, và những người không đồng điệu.

I couldn't change what a system believed about me,

Tôi chẳng thể thay đổi những gì hệ thống nghĩ về tôi,

while I believed what the system believed about me.

trong khi tôi tin vào những thứ đó.

And I did.

Và tôi đã làm thế.

I, like everyone around me,

Tôi, như bao người xung quanh

believed that it wasn't possible for me to exist in my dream as I was.

tin rằng sẽ không đời nào tôi có thể hiện hữu trong chính giấc mơ của mình.

And I went about trying to make myself invisible.

Tôi bắt đầu khiến bản thân mình trở nên vô hình.

What this revealed to me was that it is possible

Từ đây, tôi nhận ra rằng tôi có thể

to be the person who genuinely wants to see change

trở thành một người thật sự muốn thấy sự đổi thay

while also being the person whose actions keep things the way they are.

cũng là người hành động theo những điều cố hữu.

And what it's led me to believe is that change isn't going to come

Và nó khiến tôi nghĩ rằng những thay đổi sẽ chẳng xảy ra

by identifying the good guys and the bad guys.

bằng việc xách định người tốt, kẻ xấu.

That conversation lets us all off the hook.

Cuộc đối thoại đó khiến ta chệch hướng.

Because most of us are neither one of those.

Vì đa số chúng ta, chẳng ai là một trong số đó.

Change will come

Những thay đổi sẽ đến

when each of us has the courage

khi mỗi chúng ta có đủ dũng khí

to question our own fundamental values and beliefs.

để hoài nghi những quan niệm và giá trị cốt yếu.

And then see to it that our actions lead to our best intentions.

Và thấy rằng những hành động của ta sẽ tạo ra những mục đích tuyệt nhất.

I am just one of millions of people

Tôi chỉ là một trong hàng triệu người

who have been told that in order to fulfill my dreams,

được bảo rằng để thực hiện giấc mơ,

in order to contribute my talents to the world

để cống hiến tài năng của mình cho thể giới,

I have to resist the truth of who I am.

tôi phải cưỡng lại sự thật về bản thân.

I for one, am ready to stop resisting

Tôi đã sẵn sàng ngưng việc kháng cự ấy

and to start existing as my full and authentic self.

và bắt đầu tồn tại như một bản ngã toàn vẹn và chân thực nhất.

If I could go back and say anything

Nếu tôi có thể trở về ngày xưa và nói gì đó

to that nine-year-old, dancing in the den, dreaming her dreams,

với cô bé chín tuổi ngày ấy đang khiêu vũ trong phòng, tự thêu dệt những giấc mơ,

I would say,

tôi sẽ nói rằng,

my identity is not my obstacle.

"Bản sắc của chính tôi không phải là chướng ngại.

My identity is my superpower.

Bản sắc riêng chính là siêu năng lực của mình".

Because the truth is,

Bởi lẽ sự thật là

I am what the world looks like.

tôi chính là hiện thân của thế giới này.

You are what the world looks like.

Và bạn cũng thế.

Collectively, we are what the world actually looks like.

Toàn thể chúng ta đều là hình hài thế giới.

And in order for our systems to reflect that,

Và để toàn thể hệ thống phản ánh rằng,

they don't have to create a new reality.

chúng ta không cần tạo nên hiện thực mới.

They just have to stop resisting the one we already live in.

Chúng ta chỉ cần ngưng việc chống lại hiện thực mà ta đang cư ngụ.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)