My identity is a superpower -- not an obstacle | America Ferrera | TED

Tłumaczenie: Gosia Wheeler Korekta: Mateusz Sieminski

On the red tiles in my family's den

Na czerwonych płytkach podłogowych w salonie mojego domu rodzinnego

I would dance and sing to the made-for-TV movie "Gypsy,"

tańczyłam i śpiewałam do muzyki z filmu “Cyganka”

starring Bette Midler.

z Bette Midler w roli głównej.

(Singing) "I had a dream.

(Śpiewając) “Miałam sen.

Cudowny sen, Tato”.

A wonderful dream, papa."

I would sing it with the urgency and the burning desire of a nine-year-old

Śpiewałam to z zapałem i ogromnym pragnieniem dziewięciolatki,

who did, in fact, have a dream.

która rzeczywiście miała marzenie.

My dream was to be an actress.

Moim marzeniem było zostać aktorką.

And it's true that I never saw anyone who looked like me

Prawdę mówiąc, nie pamiętam żadnego aktora z telewizji lub filmu,

in television or in films,

który wyglądałby tak jak ja.

and sure, my family and friends and teachers all constantly warned me

Moja rodzina, przyjaciele i nauczyciele nieustannie ostrzegali mnie,

that people like me didn't make it in Hollywood.

że ludzie tacy jak ja nie odnoszą sukcesów w Hollywood.

But I was an American.

Ale ja byłam Amerykanką.

I had been taught to believe that anyone could achieve anything,

Wpajano mi, że każdy człowiek może osiągnąć swoje marzenia,

regardless of the color of their skin,

niezależnie od koloru skóry,

the fact that my parents immigrated from Honduras,

czy faktu, że moi rodzice wyemigrowali z Hondurasu,

the fact that I had no money.

lub tego, że nie miałam pieniędzy.

I didn't need my dream to be easy,

Moje marzenie nie musiało być łatwe,

I just needed it to be possible.

ważne tylko, żeby było osiągalne.

And when I was 15,

W wieku 15 lat

I got my first professional audition.

dostałam się na mój pierwszy profesjonalny casting.

It was a commercial for cable subscriptions

Chyba była to reklama abonamentów telewizyjnych

or bail bonds, I don't really remember.

lub poręczeń majątkowych.

(Laughter)

(Śmiech)

What I do remember is that the casting director asked me,

Ale pamiętam, że reżyserka castingu zadała następujące pytanie.

“Czy mogłabyś to powiedzieć jeszcze raz, ale tym razem bardziej latynosko?”

"Could you do that again, but just this time, sound more Latina."

"Um, OK.

“Chcesz żebym mówiła po hiszpańsku?“, zapytałam.

So you want me to do it in Spanish?" I asked.

"No, no, do it in English, just sound Latina."

“Nie, mów po angielsku, po prostu zabrzmij po latynosku”.

"Well, I am a Latina, so isn't this what a Latina sounds like?"

“Ale ja jestem Latynoską, więc czy nie tak brzmi Latynoska?”

There was a long and awkward silence,

Nastąpiła długa i niezręczna cisza,

and then finally,

po czym powiedziała:

"OK, sweetie, never mind, thank you for coming in, bye!"

“Okej, skarbie, nie przejmuj się, dzięki że przyszłaś, pa!”

It took me most of the car ride home to realize that by "sound more Latina"

W drodze powrotnej dotarło do mnie, że prosząc żebym zabrzmiała po latynosku.

she was asking me to speak in broken English.

Poprosiła mnie, żebym mówiła łamaną angielszczyzną.

And I couldn't figure out why the fact

Nie mogłam zrozumieć dlaczego

that I was an actual, real-life, authentic Latina

nie wystarczyło im to, że byłam rodowitą,

didn't really seem to matter.

autentyczną Latynoską.

Anyway, I didn't get the job.

Tak czy owak, nie dostałam tej roli.

I didn't get a lot of the jobs people were willing to see me for:

Nie dostałam też wielu innych ról, w których ludzie chcieli mnie zobaczyć

the gang-banger's girlfriend,

w rolach, takich jak dziewczyna gangstera,

the sassy shoplifter,

pyskata złodziejka sklepowa,

pregnant chola number two.

ciężarna pinda numer dwa.

(Laughter)

(Śmiech)

These were the kinds of roles that existed for someone like me.

Takie role zostały stworzone dla kogoś takiego jak ja.

Someone they looked at and saw as too brown, too fat,

Kogoś, kto na pierwszy rzut oka wyglądał na osobę zbyt śniadą, zbyt grubą,

too poor, too unsophisticated.

zbyt biedną, zbyt prostą.

These roles were stereotypes

Takie role były stereotypami

and couldn't have been further from my own reality

bardzo daleko oddalonymi od mojej rzeczywistości

or from the roles I dreamt of playing.

i od ról, o których marzyłam.

I wanted to play people who were complex and multidimensional,

Chciałam zagrać postacie skomplikowane i wielowymiarowe,

people who existed in the center of their own lives.

osoby, które przedstawiały swoją własną historię.

Not cardboard cutouts that stood in the background of someone else's.

Nie kartonowe wycinanki, które stały na drugim planie.

But when I dared to say that to my manager --

Kiedy odważyłam się powiedzieć to mojemu menedżerowi,

that's the person I pay to help me find opportunity --

czyli osobie, której płacę za pomoc w znalezieniu ról,

his response was,

dostałam następującą odpowiedź.

"Someone has to tell that girl she has unrealistic expectations."

“Ktoś musi powiedzieć tej dziewczynie, że ma nierealistyczne oczekiwania”.

And he wasn't wrong.

I miał rację.

I mean, I fired him, but he wasn't wrong.

Zwolniłam go, ale miał rację.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

Because whenever I did try to get a role that wasn't a poorly written stereotype,

Ponieważ ilekroć próbowałam zdobyć rolę, która była odstępowała od stereotypów,

I would hear,

słyszałam coś w stylu

"We're not looking to cast this role diversely."

“Nie planujemy obsadzać tej roli etnicznie”.

Or, "We love her, but she's too specifically ethnic."

Albo “Kochamy ją, ale jest zbyt stereotypowo etniczna”.

Or, "Unfortunately, we already have one Latino in this movie."

Lub “Niestety mamy już jednego Latynosa w tym filmie”.

I kept receiving the same message again and again and again.

Za każdym razem słyszałam tę samą odpowiedź.

That my identity was an obstacle I had to overcome.

Moja tożsamość była przeszkodą, którą musiałam pokonać.

And so I thought,

Więc pomyślałam,

"Come at me, obstacle.

że trzeba jej stawić czoła.

I'm an American. My name is America.

Jestem Amerykanką. Mam na imię America.

I trained my whole life for this, I'll just follow the playbook,

Przygotowywałam się na to całe moje życie, będę się po prostu trzymała scenariusza,

I'll work harder."

będę pracować ciężej.

And so I did, I worked my hardest

I tak zrobiłam, ciężko pracowałam,

to overcome all the things that people said were wrong with me.

żeby przezwyciężyć wszystko, czego ludzie we mnie nie lubili.

I stayed out of the sun so that my skin wouldn't get too brown,

Trzymałam się z daleka od słońca, aby się zbytnio nie opalić,

I straightened my curls into submission.

wyprostowałam moje kręcone włosy,

I constantly tried to lose weight,

bez przerwy próbowałam schudnąć,

I bought fancier and more expensive clothes.

kupiłam modniejsze i droższe ciuchy.

All so that when people looked at me,

Wszystko po to, żeby ludzie

they wouldn't see a too fat, too brown, too poor Latina.

nie widzieli grubej, śniadej, biednej Latynoski.

They would see what I was capable of.

Żeby zobaczyli, do czego jestem zdolna.

And maybe they would give me a chance.

I może wtedy dali by mi szansę.

And in an ironic twist of fate,

Największą ironią losu był fakt,

when I finally did get a role that would make all my dreams come true,

że kiedy w końcu dostałam wymarzoną rolę,

musiałam w niej po prostu być sobą.

it was a role that required me to be exactly who I was.

Ana in "Real Women Have Curves"

Ana w “Prawdziwe kobiety są zaokrąglone”

was a brown, poor, fat Latina.

była ciemnoskórą, biedną, grubą Latynoską.

I had never seen anyone like her, anyone like me,

Nigdy nie widziałam, żeby taka osoba, przypominająca mnie,

existing in the center of her own life story.

była głównych bohaterem jakiejś fabuły.

I traveled throughout the US

Promowałam ten film, podróżując po całych Stanach

and to multiple countries with this film

i wielu innych krajach,

where people, regardless of their age, ethnicity, body type,

gdzie ludzie, niezależnie od wieku, narodowości, sylwetki,

saw themselves in Ana.

utożsamiali się z Anną.

A 17-year-old chubby Mexican American girl

Puszystą 17-letnią Amerykanką pochodzenia Meksykańskiego,

która walczyła z normami kulturowymi, żeby spełnić swoje nieosiągalne marzenia.

struggling against cultural norms to fulfill her unlikely dream.

In spite of what I had been told my whole life,

Mimo tego, co ludzie wmawiali mi przez całem moje życie,

I saw firsthand that people actually did want to see stories about people like me.

zobaczyłam osobiście, że widzowie chcieli oglądać filmy o ludziach takich jak ja.

And that my unrealistic expectations

I że moje nierealistyczne oczekiwania

to see myself authentically represented in the culture

o dostaniu roli autentycznie przedstawiającej takie kobiety jak ja,

were other people’s expectations, too.

były równoważne z oczekiwaniami innych ludzi.

Film “Prawdziwe kobiety są zaokrąglone”

"Real Women Have Curves"

was a critical, cultural and financial success.

był kulturowym i finansowym sukcesem.

"Great," I thought, "We did it!

“Świetnie”, pomyślałem, “Udało się!

We proved our stories have value.

Udowodniliśmy, że nasze historie są warte pokazania.

Things are going to change now."

Teraz wszystko się zmieni”.

But I watched as very little happened.

Ale bardzo niewiele się zmieniło.

Nie było żadnego przełomu.

There was no watershed.

No one in the industry was rushing to tell more stories

Nikt w branży nie spieszył się, żeby opowiedzieć więcej takich historii

about the audience that was hungry and willing to pay to see them.

i skierować się do publiczności, która chciałą za nie zapłacić.

Four years later, when I got to play Ugly Betty,

Cztery lata później, kiedy zagrałam Brzydulę Betty,

I saw the same phenomenon play out.

widziałam ten sam fenomen.

"Ugly Betty" premiered in the US to 16 million viewers

Amerykańska premiera Przyduli Betty odbyła się przed publicznością 16 milionów widzów

i w pierwszym roku ten serial był nominowany do 11 nagród Emmy.

and was nominated for 11 Emmys in its first year.

(Applause)

(Brawa)

But in spite of "Ugly Betty's" success,

Ale mimo takiego sukcesu,

there would not be another television show

minęło 8 lat zanim pojawił się kolejny serial telewizyjny

led by a Latina actress

z Latynoską w roli głównej

on American television for eight years.

w amerykańskiej telewizji.

It's been 12 years

Minęło 12 lat

since I became the first and only Latina

odkąd zostałam pierwszą i jedyną Latynoską,

to ever win an Emmy in a lead category.

która otrzymała nagrodę Emmy za rolę główną.

That is not a point of pride.

Nie jestem z tego powodu dumna.

That is a point of deep frustration.

Bardzo mnie to frustruje.

Not because awards prove our worth,

Nie dlatego, że nagrody potwierdzają naszą wartość,

but because who we see thriving in the world

ale dlatego, że osoby, które podbijają świat,

teaches us how to see ourselves,

uczą nas, jak oceniać siebie samych,

how to think about our own value,

jak myśleć o własnej wartości,

how to dream about our futures.

jak marzyć o naszej przyszłości.

And anytime I begin to doubt that,

I za każdym razem, gdy zaczynam w to wątpić,

I remember that there was a little girl, living in the Swat Valley of Pakistan.

pamiętam, że w Dolinie Swat w Pakistanie mieszkała mała dziewczynka,

And somehow, she got her hands on some DVDs

której w jakiś sposób wpadły w ręce płyty DVD

of an American television show

z amerykańskim programem telewizyjnym,

in which she saw her own dream of becoming a writer reflected.

w którym widziała odzwierciedlenie własnego marzenia o zostaniu pisarką.

In her autobiography, Malala wrote,

W swojej autobiografii Malala napisała:

"I had become interested in journalism

“Zainteresowałam się dziennikarstwem

after seeing how my own words could make a difference

po tym, jak zobaczyłam, jak moje własne słowa mogą przyczynić się do zmian,

and also from watching the "Ugly Betty" DVDs

a także po obejrzeniu serialu “Brzydula Betty” na DVD

about life at an American magazine."

o życiu w amerykańskim czasopiśmie”.

(Applause)

(Brawa)

For 17 years of my career,

W mojej 17 letniej karierze

I have witnessed the power our voices have

widziałam jaką moc mogą mieć słowa

when they can access presence in the culture.

reprezentowane w sztuce.

I've seen it.

Doświadczyłam tego.

I've lived it, we've all seen it.

Przeżyłam to, wszyscy to widzieliśmy.

In entertainment, in politics,

W rozrywce, w polityce,

in business, in social change.

w biznesie, w zmianach społecznych.

We cannot deny it -- presence creates possibility.

Nie możemy temu zaprzeczyć. Obecność stwarza możliwości.

But for the last 17 years,

Ale przez ostatnie 17 lat słyszałam też

I've also heard the same excuses

te same wymówki,

for why some of us can access presence in the culture

dlaczego niektórzy z nas są reprezentowani w sztuce,

and some of us can't.

a niektórzy nie.

Nasze historie nie mają widowni,

Our stories don't have an audience,

our experiences won't resonate in the mainstream,

nasze doświadczenia nie będą zrozumiane w głównym nurcie,

our voices are too big a financial risk.

nasze głosy stanowią zbyt duże ryzyko finansowe.

Just a few years ago, my agent called

Parę lat temu mój agent zadzwonił,

to explain to me why I wasn't getting a role in a movie.

żeby wyjaśnić powód, dla którego nie dostałam roli w filmie.

He said, "They loved you

Powiedział: “Podobałaś im się

and they really, really do want to cast diversely,

i naprawdę chcą, żeby role były różnorodne etnicznie,

but the movie isn't financeable until they cast the white role first."

ale nie dostaną funduszy bez białej aktorki w roli głównej”.

He delivered the message with a broken heart

Przekazał mi tę wiadomość z ciężkim sercem

and with a tone that communicated, "I understand how messed up this is."

i tonem głosu, z którego wynikało: “Rozumiem, jak pogmatwane są te sprawy”.

But nonetheless, just like hundreds of times before,

Niemniej jednak, tak jak setki razy wcześniej,

I felt the tears roll down my face.

poczułam, jak łzy spływają mi po twarzy.

And the pang of rejection rise up in me

I poczułam jak wypełnił mnie smutek,

and then the voice of shame scolding me,

a potem wewnętrzny głos wstydu skarcił mnie:

"You are a grown woman, stop crying over a job."

“Jesteś dorosłą kobietą, przestań płakać z powodu pracy”.

I went through this process for years of accepting the failure as my own

Przechodziłam przez to wiele razy, akceptując porażkę jako własną klęskę,

and then feeling deep shame that I couldn't overcome the obstacles.

a potem odczuwając głęboki wstyd, że nie mogłam pokonać przeszkód.

But this time, I heard a new voice.

Ale tym razem usłyszałam nowy głos.

A voice that said, "I'm tired.

Głos, który mówił: “Jestem zmęczona.

I've had enough."

Mam dość“.

A voice that understood

Głos, który pojął,

my tears and my pain were not about losing a job.

że moje łzy i mój ból nie były związane z utratą pracy.

They were about what was actually being said about me.

Ale z tym, co mówiono na mój temat.

What had been said about me my whole life

Z tym co dyrektorzy i producenci,

by executives and producers

reżyserzy i pisarze,

and directors and writers and agents and managers

agenci, menedżerowie, nauczyciele, przyjaciele i rodzina

and teachers and friends and family.

mówili na mój temat.

That I was a person of less value.

Wpajano mi, że byłam mniej wartościową osobą.

I thought sunscreen and straightening irons

Myślałam, że filtry przeciwsłoneczne i prostownice do włosów

would bring about change in this deeply entrenched value system.

spowodują zmianę w tym głęboko zakorzenionym systemie wartości.

But what I realized in that moment

Ale w tym momencie zdałam sobie sprawę,

was that I was never actually asking the system to change.

że tak naprawdę nigdy nie prosiłam o zmianę systemu.

I was asking it to let me in, and those aren't the same thing.

Prosiłam, żeby mnie dopuszczono do systemu, a to nie to samo.

I couldn't change what a system believed about me,

Nie mogłam zmienić tego, co w systemie mówiono o mnie,

while I believed what the system believed about me.

podczas gdy sama w to wierzyłam.

And I did.

I taka była prawda.

I, like everyone around me,

Ja, podobnie jak wszyscy wokół mnie,

believed that it wasn't possible for me to exist in my dream as I was.

wierzyłam, że nie mogę spełnić moich marzeń będąc sobą.

And I went about trying to make myself invisible.

Próbowałam więc być niewidzialna.

What this revealed to me was that it is possible

Zdałam sobie sprawę, że można być osobą,

to be the person who genuinely wants to see change

która naprawdę chce dokonać zmian,

while also being the person whose actions keep things the way they are.

jednocześnie będąc osobą, której działania utrzymują rzeczy takimi, jakie są.

And what it's led me to believe is that change isn't going to come

I doszłam do przekonania, że zmiany nie nastąpią

by identifying the good guys and the bad guys.

poprzez identyfikację dobrych i złych ludzi.

That conversation lets us all off the hook.

To tylko nas wszystkich zwalnia z odpowiedzialności.

Because most of us are neither one of those.

Ponieważ większość z nas nie jest jednym, ani drugim typem.

Change will come

Zmiana nastąpi,

gdy każdy z nas będzie miał odwagę kwestionować

when each of us has the courage

to question our own fundamental values and beliefs.

swój własny podstawowy system wartości i przekonań.

And then see to it that our actions lead to our best intentions.

A potem dopilnować, aby nasze działania prowadziły do najlepszych rezultatów.

I am just one of millions of people

Tak jak milionom ludzi

who have been told that in order to fulfill my dreams,

mówiono mi, że spełnianie marzeń

in order to contribute my talents to the world

i ukazanie swoich talentów jest możliwe tylko,

I have to resist the truth of who I am.

gdy zmienimy to kim jesteśmy.

I for one, am ready to stop resisting

Jestem gotowa temu zaprzeczyć

and to start existing as my full and authentic self.

i zacząć spełniać się jako prawdziwa ja.

If I could go back and say anything

Gdybym mogła cofnąć czas i powiedzieć coś

to that nine-year-old, dancing in the den, dreaming her dreams,

tej tańczącej i śniącej o spełnianiu swoich marzeń dziewięciolatce

I would say,

powiedziałabym jej,

my identity is not my obstacle.

że jej tożsamość nie jest przeszkodą.

My identity is my superpower.

Moja tożsamość jest moją supermocą.

Because the truth is,

Bo prawda jest taka,

I am what the world looks like.

że właśnie tak wygląda świat.

You are what the world looks like.

Wy też jesteście jego częścią.

Collectively, we are what the world actually looks like.

Wspólnie reprezentujemy ten świat.

And in order for our systems to reflect that,

Nie trzeba tworzyć nowej rzeczywistości,

they don't have to create a new reality.

żeby nasz system to odzwierciedlał.

They just have to stop resisting the one we already live in.

Musimy po prostu zaprzestać wyrzekania się rzeczywistości, w którym żyjemy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)