3 kinds of bias that shape your worldview | J. Marshall Shepherd

Translator: Trà mi Lê Reviewer: Hoàng Trung Lê

I'm a meteorologist by degree,

Tôi là một nhà khí tượng học.

I have a bachelor's, master's and PhD in physical meteorology,

Tôi có bằng cử nhân, thạc sĩ và tiến sĩ ngành khí tượng học,

so I'm a meteorologist, card carrying.

vì vậy tôi là nhà khí tượng học được công nhận.

And so with that comes four questions, always.

Chính vì vậy tôi luôn nhận được bốn câu hỏi.

This is one prediction I will always get right.

Đây là một dự đoán mà tôi sẽ luôn đúng.

(Laughter)

(Cười)

And those questions are,

Đó là những câu hỏi như sau:

"Marshall, what channel are you on?"

"Này Marshall, anh dẫn thời tiết trên kênh nào thế?"

(Laughter)

(Cười)

"Dr. Shepherd, what's the weather going to be tomorrow?"

"Tiến sĩ Shepherd, ngày mai thời tiết như nào vậy?"

(Laughter)

And oh, I love this one:

(Cười)

Và ồ, đây là câu tôi rất thích:

"My daughter is getting married next September, it's an outdoor wedding.

"Con gái tôi sẽ cưới vào tháng chín tới, đó là một đám cưới ngoài trời.

Is it going to rain?"

Liệu trời có mưa không nhỉ?"

(Laughter)

(Cười)

Not kidding, I get those, and I don't know the answer to that,

Thật đấy, tôi được hỏi vậy và tôi không biết câu trả lời,

the science isn't there.

khoa học không nằm ở đó.

But the one I get a lot these days is,

Gần đây, có một câu tôi được hỏi nhiều nhất là:

"Dr. Shepherd, do you believe in climate change?"

"Tiến sĩ Shepherd, ông có tin vào biến đổi khí hậu không?

"Do you believe in global warming?"

Ông có tin vào nóng lên toàn cầu không?"

Now, I have to gather myself every time I get that question.

Bây giờ, tôi phải chuẩn bị tâm lí mỗi khi được hỏi câu đó.

Because it's an ill-posed question --

Bởi vì đây mà một câu hỏi tồi.

science isn't a belief system.

Khoa học không phải là một hệ thống niềm tin.

My son, he's 10 -- he believes in the tooth fairy.

Cậu con trai mười tuổi của tôi tin vào cô tiên răng.

And he needs to get over that, because I'm losing dollars, fast.

Và nó cần phải ngừng tin vào điều đó vì tôi đang mất khá nhiều tiền, rất nhanh.

(Laughter)

(Cười)

But he believes in the tooth fairy.

Con trai tôi tin vào cô tiên răng.

But consider this.

Nhưng hãy cân nhắc điều này.

Bank of America building, there, in Atlanta.

Tại tòa nhà của Ngân hàng Mỹ ở Atlanta,

You never hear anyone say,

bạn không bao giờ nghe thấy ai nói rằng,

"Do you believe, if you go to the top of that building

"Bạn có tin rằng nếu bạn đi lên nóc tòa nhà đó

and throw a ball off, it's going to fall?"

và thả một quả bóng, nó sẽ rơi xuống không?"

You never hear that, because gravity is a thing.

Bạn sẽ không bao giờ nghe thấy điều đó vì trọng lực là một điều hiển nhiên.

So why don't we hear the question,

Vậy tại sao không ai hỏi:

"Do you believe in gravity?"

"Bạn có tin vào trọng lực không?"

But of course, we hear the question,

mà lại hỏi:

"Do you believe in global warming?"

"Bạn có tin vào nóng lên toàn cầu không?"

Well, consider these facts.

Hãy cùng cân nhắc điều này.

The American Association for the Advancement of Science, AAAS,

Hiệp hội vì Sự tiến bộ Khoa học Mỹ, AAAS,

one of the leading organizations in science,

một trong những tổ chức đi đầu trong khoa học,

queried scientists and the public on different science topics.

chất vấn các nhà khoa học và công chúng về các vấn đề khoa học khác nhau.

Here are some of them:

Một số vấn đề trong đó là:

genetically modified food, animal research, human evolution.

thực phẩm biến đổi gen, thử nghiệm trên động vật, sự tiến hóa của con người.

And look at what the scientists say about those,

Và nhìn xem các nhà khoa học nói gì về những điều đó,

the people that actually study those topics, in red,

những người thực sự nghiên cứu những vấn đề đó, màu đỏ,

versus the gray, what the public thinks.

với màu xám, những gì công chúng nghĩ.

How did we get there?

Tại sao chúng ta lại có những suy nghĩ như vậy?

How did we get there?

Tại sao chúng ta lại có những suy nghĩ như vậy?

That scientists and the public are so far apart on these science issues.

Nhà khoa học và công chúng khác xa nhau về quan điểm với những vấn đề này.

Well, I'll come a little bit closer to home for me,

Tôi sẽ đề cập đến vấn đề gần gũi với mình nhất:

climate change.

biến đổi khí hậu.

Eighty-seven percent of scientists

87% các nhà khoa học

believe that humans are contributing to climate change.

tin rằng con người đang góp phần gây ra biến đối khí hậu.

But only 50 percent of the public?

Nhưng chỉ có 50% người dân nghĩ như vậy?

How did we get there?

Tại sao lại có việc này?

So it begs the question,

Một câu hỏi được đặt ra ở đây:

what shapes perceptions about science?

điều gì hình thành nên nhận thức về khoa học?

It's an interesting question

Đây là một câu hỏi rất thú vị

and one that I've been thinking about quite a bit.

và tôi cũng đã nghĩ một chút về nó.

I think that one thing that shapes perceptions in the public, about science,

Tôi nghĩ một yếu tố hình thành nhận thức của công chúng về khoa học

is belief systems and biases.

đó là hệ thống niềm tin và định kiến

Belief systems and biases.

Hệ thống niềm tin và định kiến.

Go with me for a moment.

Hãy cùng tôi đi qua vấn đề này một chút.

Because I want to talk about three elements of that:

Bởi vì tôi muốn đề cập đến ba yếu tố:

confirmation bias, Dunning-Kruger effect

thiên kiến xác nhận, hiệu ứng Dunning-Kruger

and cognitive dissonance.

và sự bất đồng về nhận thức.

Now, these sound like big, fancy, academic terms, and they are.

Nghe có vẻ như đây là những thuật ngữ học thuật cao siêu, và đúng là như thế.

But when I describe them, you're going to be like, "Oh!

Nhưng khi tôi miêu tả bạn sẽ thấy:

"À, tôi nhận ra điều đó, tôi thậm chí biết nhiều người có hành động như vậy."

I recognize that; I even know somebody that does that."

Confirmation bias.

Thiên kiến xác nhận.

Finding evidence that supports what we already believe.

Tìm kiếm những bằng chứng để củng cố thêm niềm tin sẵn có của mình.

Now, we're probably all a little bit guilty of that at times.

Chúng ta đều thỉnh thoảng cảm thấy một chút tội lỗi.

Take a look at this.

Nhìn vào ví dụ này nhé.

I'm on Twitter.

Tôi đang lướt Twitter.

And often, when it snows,

Và khi tuyết rơi,

I'll get this tweet back to me.

tôi sẽ nhận được những dòng tweet này.

(Laughter)

(Cười)

"Hey, Dr. Shepherd, I have 20 inches of global warming in my yard,

"Này, Tiến sĩ Shepherd, trong sân nhà tôi có 50 cm nóng lên toàn cầu đây,

what are you guys talking about, climate change?"

các ông đang nói về cái gì vậy, biến đổi khí hậu ư?"

I get that tweet a lot, actually.

Thực tế, tôi nhận được khá nhiều những tweet như vậy.

It's a cute tweet, it makes me chuckle as well.

Đó là những dòng tweet rất đáng yêu, nó làm tôi mỉm cười khi đọc.

But it's oh, so fundamentally scientifically flawed.

Nhưng nó cũng thiết sót rất cơ bản về mặt khoa học.

Because it illustrates

Bởi vì điều này đã giải thích rằng

that the person tweeting doesn't understand

người viết tweet đó không hiểu được

the difference between weather and climate.

sự khác biệt giữa thời tiết và khí hậu.

I often say, weather is your mood

Tôi thường nói rằng, thời tiết là tâm trạng của bạn

and climate is your personality.

và khí hậu là tính cách của bạn.

Think about that.

Nghĩ về điều đó mà xem.

Weather is your mood, climate is your personality.

Thời tiết là tâm trạng của bạn khí hậu là tính cách của bạn.

Your mood today doesn't necessarily tell me anything about your personality,

Tâm trạng hôm nay không cho tôi biết bất cứ điều gì về tính cách của bạn,

nor does a cold day tell me anything about climate change,

một ngày lạnh không nói lên điều gì về biến đổi khí hậu,

or a hot day, for that matter.

hay một ngày nóng bức cũng vậy.

Dunning-Kruger.

Dunning-Kruger.

Two scholars from Cornell came up with the Dunning-Kruger effect.

Hai học giả từ Cornell đã đưa ra hiệu ứng Dunning-Kruger.

If you go look up the peer-reviewed paper for this,

Nếu bạn tìm kiếm bài bình duyệt cho vấn đề này,

bạn sẽ thấy rất nhiều thuật ngữ cao siêu:

you will see all kinds of fancy terminology:

it's an illusory superiority complex, thinking we know things.

đây là một tổ hợp siêu việt ảo tưởng, nghĩ rằng chúng ta biết nhiều điều.

In other words, people think they know more than they do.

Nói cách khác, con người cho rằng mình biết nhiều thứ hơn thực tế.

Or they underestimate what they don't know.

Hoặc là họ đánh giá thấp những điều mà họ không biết.

And then, there's cognitive dissonance.

Và sau đó, có "sự bất đồng về nhận thức."

Cognitive dissonance is interesting.

"Sự bất đồng về nhận thức" rất thú vị.

We just recently had Groundhog Day, right?

Chúng ta chỉ vừa mới có "Ngày Macmot châu Mỹ'' đúng không?

Now, there's no better definition of cognitive dissonance

Không có định nghĩa nào rõ hơn về "sự bất đồng về nhận thức"

than intelligent people asking me if a rodent's forecast is accurate.

khi những người thông minh hỏi tôi rằng dự báo của loài gặm nhấm chính xác không?

(Laughter)

(Cười)

But I get that, all of the time.

Thế mà tôi lại nhận được câu hỏi như vậy, thường xuyên đấy.

(Laughter)

(Cười)

But I also hear about the Farmer's Almanac.

Tôi cũng nghe về Niên giám Nông dân.

We grew up on the Farmer's Almanac, people are familiar with it.

Chúng ta lớn lên với Niên giám Nông dân, vì vậy mọi người đã quen thuộc với nó.

The problem is, it's only about 37 percent accurate,

Vấn đề là, niên giám này chỉ chính xác 37%

according to studies at Penn State University.

theo như nghiên cứu của Đại học Penn State

But we're in an era of science

Nhưng chúng ta đang ở trong thời đại của khoa học

where we actually can forecast the weather.

mà ta có thể thực sự dự đoán thời tiết.

Tin hay không thì tôi biết vài bạn sẽ nói: "Ờ, phải"

And believe it or not, and I know some of you are like, "Yeah, right,"

ta dự đoán thời tiết chính xác khoảng 90% hoặc hơn thế.

we're about 90 percent accurate, or more, with weather forecast.

Bạn chỉ là có xu hướng nhớ những lần dự đoán chưa chính xác thôi.

You just tend to remember the occasional miss, you do.

(Cười)

(Laughter)

So confirmation bias, Dunning-Kruger and cognitive dissonance.

Thiên kiến xác nhận, Dunning-Kruger và "sự bất đồng về nhận thức".

I think those shape biases and perceptions that people have about science.

Tôi nghĩ chúng định hình những định kiến và nhận thức của con người về khoa học.

But then, there's literacy and misinformation

Nhưng sau đó, học vấn và thông tin sai lệch

that keep us boxed in, as well.

khiến chúng ta bị giới hạn.

During the hurricane season of 2017,

Trong mùa bão năm 2017,

media outlets had to actually assign reporters

các phương tiện truyền thông đã phải chỉ định các phóng viên

to dismiss fake information about the weather forecast.

loại bỏ thông tin sai lệch về dự báo thời tiết.

Đó là thời đại mà chúng ta đang sống.

That's the era that we're in.

I deal with this all the time in social media.

Tôi luôn phải đối phó với việc này trên truyền thông.

Someone will tweet a forecast --

Ai đó sẽ tweet dự báo thời tiết

that's a forecast for Hurricane Irma, but here's the problem:

đó là dự báo cho Bão Irma, nhưng vấn đề ở đây là:

it didn't come from the Hurricane Center.

dự báo này không phải do Trung tâm báo Bão công bố.

But people were tweeting and sharing this; it went viral.

Nhưng mọi người đăng tải tweet và chia sẻ, nó tràn lan.

It didn't come from the National Hurricane Center at all.

Mà dự báo này lại không đến từ Trung tâm báo Bão.

So I spent 12 years of my career at NASA

Vì vậy tôi dành 12 năm sự nghiệp của mình ở NASA

before coming to the University of Georgia,

trước khi đến Đại học Georgia

and I chair their Earth Science Advisory Committee,

và làm chủ tịch Ủy ban Tư vấn Khoa học Trái đất của họ.

I was just up there last week in DC.

Tôi vừa lên đó tuần trước tại DC

And I saw some really interesting things.

và tôi bắt gặp vài điều rất thú vị.

Đây là một một mô hình và dữ liệu khoa học từ vệ tinh của NASA

Here's a NASA model and science data from satellite

showing the 2017 hurricane season.

cho thấy mùa bão 2017.

You see Hurricane Harvey there?

Bạn có nhìn thấy Bão Harvey ở đó không?

Look at all the dust coming off of Africa.

Hãy nhìn vào đám bụi bốc lên từ Châu Phi.

Look at the wildfires up in northwest US and in western Canada.

Hãy nhìn những đám cháy ở tây bắc Mỹ và tây Canada.

There comes Hurricane Irma.

Và đến Bão Irma.

This is fascinating to me.

Điều này rất hấp dẫn đối với tôi.

But admittedly, I'm a weather geek.

Phải thừa nhận rằng, tôi là một người đam mê thời tiết.

But more importantly, it illustrates that we have the technology

Nhưng quan trọng hơn, điều này chứng minh chúng ta có công nghệ

to not only observe the weather and climate system,

để không chỉ quan sát hệ thống thời tiết và khí hậu

but predict it.

mà còn để dự đoán chúng.

There's scientific understanding,

Khi đã có những hiểu biết về khoa học

so there's no need for some of those perceptions and biases

thì sẽ không cần đến những định kiến và nhận thức

that we've been talking about.

mà chúng ta vẫn thường nói đến.

We have knowledge.

Chúng ta có sự hiểu biết.

But think about this ...

Nhưng hãy nghĩ về điều này.

This is Houston, Texas, after Hurricane Harvey.

Đây là Houston, Texas sau cơn bão Harvey.

Now, I write a contribution for "Forbes" magazine periodically,

Tôi viết bài đóng góp cho tạp chí Forbes theo định kỳ

and I wrote an article a week before Hurricane Harvey made landfall, saying,

và tôi đã viết một mục một tuần trước khi bão Harvey đổ bộ, nói rằng:

"There's probably going to be 40 to 50 inches of rainfall."

"Có lẽ sẽ có lượng mưa khoảng từ 1000-1300 mm."

I wrote that a week before it happened.

Tôi viết điều này một tuần trước khi cơn bão đổ bộ.

But yet, when you talk to people in Houston,

Tuy thế, khi bạn nói chuyện với người dân Houston,

people are saying, "We had no idea it was going to be this bad."

họ nói rằng: "Chúng tôi không biết nó sẽ tệ đến mức này."

I'm just...

Tôi chỉ....

(Sigh)

(Thở dài)

(Laughter)

(Cười)

A week before.

Một tuần trước đó.

But --

Nhưng...

I know, it's amusing, but the reality is,

Tôi biết điều này buồn cười, nhưng thực tế là,

we all struggle with perceiving something outside of our experience level.

ta đều vật lộn với việc nhận thức một điều vượt ngoài trải nghiệm của mình.

People in Houston get rain all of the time,

Người dân Houston luôn phải hứng chịu mưa,

they flood all of the time.

họ luôn bị ngập lụt.

But they've never experienced that.

Nhưng họ chưa bao giờ trải nghiệm cơn bão nào như vậy.

Houston gets about 34 inches of rainfall for the entire year.

Lượng mưa cả năm tại Houston thường vào khoảng 860 mm.

They got 50 inches in three days.

Nhưng trong ba ngày, họ phải hứng chịu lượng mưa 1300 mm.

That's an anomaly event, that's outside of the normal.

Đây là một sự kiện bất thường, vượt ra khỏi sự bình thường.

So belief systems and biases, literacy and misinformation.

Hệ thống niềm tin và định kiến, học vấn và thông tin sai lệch,

How do we step out of the boxes that are cornering our perceptions?

Làm sao để chúng ta bước ra khỏi giới hạn đã bó hẹp nhận thức của mình?

Well we don't even have to go to Houston, we can come very close to home.

Chà, chúng ta không cần đến Houston, chúng ta chỉ cần về gần nhà thôi.

(Laughter)

(Cười)

Remember "Snowpocalypse?"

Các bạn có nhớ "Trận bão tuyết tồi tệ" không?

(Laughter)

(Cười)

Snowmageddon?

Khải huyền Tuyết?

Snowzilla?

Khổng lồ tuyết?

Whatever you want to call it.

Bạn muốn gọi như thế nào cũng được.

All two inches of it.

Tất cả 5 cm của nó.

(Laughter)

(Cười)

Two inches of snow shut the city of Atlanta down.

Lớp tuyết dày 5 cm đã đóng cửa thành phố Atlanta.

(Laughter)

(Cười)

But the reality is, we were in a winter storm watch,

Nhưng thực tế là chúng ta đang ở trong một mùa đông có thể có bão,

we went to a winter weather advisory,

chúng ta đến với chương trình tư vấn thời tiết mùa đông,

and a lot of people perceived that as being a downgrade,

và rất nhiều người xem đó là điều không quan trọng

"Oh, it's not going to be as bad."

"Ồ, không tệ đến thế đâu."

Trong khi thực tế, nhận thức của ta cho rằng nó không tệ đến vậy

When in fact, the perception was that it was not going to be as bad,

nhưng vấn đề đó trên thực tế đã được nâng cấp.

but it was actually an upgrade.

Things were getting worse as the models were coming in.

Mọi thứ trở nên tồi tệ hơn khi các mô hình xuất hiện.

So that's an example of how we get boxed in by our perceptions.

Đấy là một ví dụ cho việc nhận thức của chúng ta bị giới hạn.

So, the question becomes,

Câu hỏi lúc này sẽ là:

how do we expand our radius?

làm sao để mở rộng vòng tròn nhận thức của chúng ta?

The area of a circle is "pi r squared".

Diện tích của hình tròn là "Pi r bình phương".

We increase the radius, we increase the area.

Chúng ta tăng bán kính, chúng ta tăng diện tích.

How do we expand our radius of understanding about science?

Vậy làm sao để chúng ta tăng bán kính hiểu biết về khoa học?

Here are my thoughts.

Đây là một vài suy nghĩ của tôi

You take inventory of your own biases.

Bạn kiểm kê lại các thành kiến của mình.

And I'm challenging you all to do that.

Và tôi thách thức các bạn làm điều đó.

Take an inventory of your own biases.

Kiểm kê lại các thành kiến của mình.

Where do they come from?

Chúng đến từ đâu?

Your upbringing, your political perspective, your faith --

Giáo dục, quan điểm chính trị hay niềm tin của bạn --

what shapes your own biases?

Điều gì hình thành nên các thành kiến của bạn?

Then, evaluate your sources --

Rồi đánh giá nguồn tin của bạn.

where do you get your information on science?

Bạn lấy những thông tin về khoa học ở đâu?

What do you read, what do you listen to,

Bạn đọc điều gì, nghe được điều gì,

to consume your information on science?

để nắm bắt các thông tin về khoa học của mình?

And then, it's important to speak out.

Và sau đó, quan trọng là dám nói.

Talk about how you evaluated your biases and evaluated your sources.

Hãy nói lên cách bạn đánh giá các định kiện và nguồn tin của mình.

I want you to listen to this little 40-second clip

Tôi muốn bạn hãy lắng nghe đoạn clip ngắn 40 giây này

from one of the top TV meteorologists in the US, Greg Fishel,

từ một trong những nhà khí tượng hàng đầu ở Mỹ, Greg Fishel,

in the Raleigh, Durham area.

tại Raleigh, Durham.

He's revered in that region.

Ông được kính trọng tại khu vực này.

But he was a climate skeptic.

Nhưng ông lại hoài nghi về khí hậu.

But listen to what he says about speaking out.

Tuy nhiên, hãy lắng nghe những lời nói của ông ấy.

Greg Fishel: The mistake I was making

Greg Fishel: Sai lầm tôi mắc phải

and didn't realize until very recently,

và không nhận ra cho đến gần đây

là tôi chỉ tìm kiếm những thông tin

was that I was only looking for information

to support what I already thought,

mà hỗ trợ cho những gì tôi đã nghĩ;

and was not interested in listening to anything contrary.

và không hứng thú nghe về những gì ngược lại với suy nghĩ của mình.

And so I woke up one morning,

Và vào một buổi sáng thức giấc

and there was this question in my mind,

có một câu hỏi trong đầu tôi:

"Greg, có phải ông đang chìm vào thiên kiến xác nhận không?

"Greg, are you engaging in confirmation bias?

Are you only looking for information to support what you already think?"

Ông có đang tìm những thông tin ủng hộ cho những gì mà ông đã nghĩ?"

Và nếu tôi thành thật với bản thân và tôi cũng đang cố như vậy,

And if I was honest with myself, and I tried to be,

I admitted that was going on.

tôi thừa nhận rằng điều này đang diễn ra.

And so the more I talked to scientists

Và khi tôi nói chuyện với các nhà khoa học nhiều hơn

and read peer-reviewed literature

và đọc các bài bình duyệt

and tried to conduct myself the way I'd been taught to conduct myself

và cố gắng quản lý bản thân như cách đã được dạy

at Penn State when I was a student,

tại Penn State khi tôi là một sinh viên,

it became very difficult for me to make the argument

tôi cảm thấy rất khó khăn khi phải tranh luận rằng

that we weren't at least having some effect.

chúng ta không chịu ít nhất một ảnh hưởng nào.

Maybe there was still a doubt as to how much,

Ảnh hưởng lớn như nào vẫn có thể là điều nghi vấn,

but to say "nothing" was not a responsible thing for me to do

nhưng để nói "không có gì" là một điều vô trách nhiệm với tôi

as a scientist or a person.

trên cương vị là một nhà khoa học hay là một con người.

JMS: Greg Fishel just talked about expanding his radius

JMS: Greg Fishel vừa mới nói về việc mở rộng bán kính nhận thức của mình

of understanding of science.

về kiến thức khoa học.

And when we expand our radius,

Và khi chúng ta mở rộng bán kính của mình,

it's not about making a better future,

không phải về việc tạo ra một tương lai tốt hơn,

but it's about preserving life as we know it.

mà là bảo tồn cuộc sống mà chúng ta biết.

So as we think about expanding our own radius in understanding science,

Vì thế, khi chúng ta nghĩ về việc mở rộng bán kính của mình về hiểu biết khoa học,

it's critical for Athens, Georgia, for Atlanta, Georgia,

đây là điều quan trọng đối với Athens, Georgia và Atlanta, Georgia,

for the state of Georgia, and for the world.

đối với bang Georgia và với cả thế giới.

So expand your radius.

Vì vậy hãy mở rộng phạm vi hiểu biết của bạn.

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Vỗ tay)