The biology of gender, from DNA to the brain | Karissa Sanbonmatsu

Translator: Mi Tra Reviewer: Vi Phan

So what does it mean to be a woman?

Trở thành một người phụ nữ có nghĩa là gì?

We all have XX chromosomes, right?

Chúng ta đều có nhiễm sắc thể XX, đúng không?

Actually, that's not true.

Thật ra, điều đó không đúng đâu.

Some women are mosaics.

Một vài người phụ nữ có thể khảm

They have a mix of chromosome types with X, with XY or with XXX.

Họ sở hữu bộ nhiễm sắc thể pha trộn với X, với XY hoặc với XXX.

If it's not just about our chromosomes,

Nếu không phải chỉ là vấn đề về nhiễm sắc thể

then what is being a woman about?

vậy trở thành phụ nữ là gì?

Being feminine?

Phải nữ tính?

Getting married?

Kết hôn?

Having kids?

Sinh con?

You don't have to look far to find fantastic exceptions

Bạn không cần phải kiếm đâu xa những ngoại lệ tuyệt vời

to these rules,

của những nguyên tắc này.

but we all share something that makes us women.

Nhưng chúng ta đều có điểm chung, khiến chúng ta trở thành phụ nữ.

Maybe that something is in our brains.

Có thể là điều gì đó trong bộ não của chúng ta.

You might have heard theories from last century

Chắc bạn đã biết đến các lý thuyết từ thế kỉ trước

about how men are better at math than women

về việc đàn ông làm toán giỏi hơn phụ nữ

because they have bigger brains.

vì bộ não của họ lớn hơn.

These theories have been debunked.

Các lý thuyết này đã bị gỡ bỏ.

The average man has a brain about three times smaller

Bộ não của một người đàn ông trung bình nhỏ hơn ba lần so với

than the average elephant,

một con voi kích cỡ trung bình.

but that doesn't mean

Nhưng không có nghĩa là

the average man is three times dumber than an elephant ...

đàn ông trung bình ngốc hơn con voi khoảng ba lần.

or does it?

Hay là thế thật?

(Laughter)

(Cười)

There's a new wave of female neuroscientists

Một làn sóng mới về các nhà nữ thần kinh học

that are finding important differences between female and male brains

tìm ra những khác biệt quan trọng giữa bộ não của đàn ông và phụ nữ

in neuron connectivity,

ở sự kết nối của nơ ron thần kinh

in brain structure, in brain activity.

ở cấu trúc, cách hoạt động của bộ não.

They're finding that the brain is like a patchwork mosaic --

Họ phát hiện ra rằng bộ não là một sự giống như nghệ thuật ghép mảnh

a mixture.

một hỗn hợp pha trộn.

Women have mostly female patches and a few male patches.

Phụ nữ có nhiều miếng dán nữ và ít miếng dán nam hơn.

With all this new data, what does it mean to be a woman?

Vậy với tất cả những dữ liệu mới này, là phụ nữ có nghĩa là gì?

This is something that I've been thinking about almost my entire life.

Đây là điều mà tôi luôn đau đáu suốt thời gian qua.

When people learn that I'm a woman who happens to be transgender,

Khi mọi người biết tôi là một người chuyển giới nữ

they always ask,

họ luôn hỏi,

"How do you know you're a woman?"

"Sao bạn biết mình là phụ nữ"

As a scientist, I'm searching for a biological basis of gender.

"Là một nhà khoa học, tôi đi tìm kiếm một cơ sở sinh học của giới tính".

I want to understand what makes me me.

Tôi muốn hiểu điều làm nên con người tôi.

New discoveries at the front edge of science

Những phát minh tiên phong của khoa học

are shedding light on the biomarkers that define gender.

đang làm sáng rõ các dấu ấn sinh học vốn xác định giới tính.

My colleagues and I in genetics, neuroscience, physiology and psychology,

Tôi và các đồng nghiệp về di truyền học, khoa học thần kinh, sinh lý và tâm lý học

we're trying to figure out exactly how gender works.

đang cố tìm hiểu cách thức hoạt động chính xác của giới tính.

These vastly different fields share a common connection --

Tất cả những lĩnh vực khác nhau này đều có một kết nối chung:

epigenetics.

di truyền học biểu sinh.

In epigenetics, we're studying how DNA activity

Trong di truyền học biểu sinh, chúng tôi tìm hiểu hoạt động DNA

can actually radically and permanently change,

có thể thay đổi triệt để và vĩnh viễn như thế nào,

even though the sequence stays the same.

kể cả khi trình tự vẫn giữ nguyên.

DNA is the long, string-like molecule that winds up inside our cells.

DNA là một chuỗi phân tử dài cuộn xoắn lại trong tế bào của chúng ta.

There's so much DNA

Có quá nhiều chuỗi DNA đến nỗi

that it actually gets tangled into these knot-like things --

chúng có thể rối thành những thứ giống như nút thắt

we'll just call them knots.

đơn giản ta gọi là những nút thắt.

So external factors change how those DNA knots are formed.

Các yếu tố bên ngoài đã thay đổi cách những nút thắt DNA này hình thành.

You can think of it like this:

Bạn có thể hiểu chúng như sau:

inside our cells, there's different contraptions building things,

trong tế bào của chúng ta, có các bộ máy kì quặc

connecting circuits,

có nhiệm vụ xây dựng mọi thứ, kết nối các mạch,

doing all the things they need to make life happen.

làm mọi thứ cần thiết để sự sống diễn ra.

Here's one that's sort of reading the DNA and making RNA.

Đây là một kiểu đọc DNA và tạo ra RNA.

And then this one is carrying a huge sac of neurotransmitters

Sau đó bộ máy này mang theo một khối lượng lớn dây thần kinh

from one end of the brain cell

từ một đầu của tế bào não

to the other.

sang đầu còn lại.

Don't they get hazard pay for this kind of work?

Chúng nên được trả thêm tiền cho việc này chứ nhỉ?

(Laughter)

(Cười)

This one is an entire molecular factory --

Đây là một nhà máy phân tử

some say it's the secret to life.

nhiều người nói đó là

bí mật làm nên cuộc sống,

It's call the ribosome.

gọi là ribosome.

I've been studying this since 2001.

Tôi đã nghiên cứu nó từ năm 2001.

One of the stunning things about our cells

Một trong những điểu nổi bật về các tế bào của chúng ta

is that the components inside them are actually biodegradable.

đó là các thành phần bên trong chúng có khả năng phân hủy sinh học.

They dissolve,

Chúng phân giải,

and then they're rebuilt each day,

và được tái tạo mỗi ngày,

kind of like a traveling carnival

giống như lễ hội du lịch

where the rides are taken down and then rebuilt every single day.

nơi mà các loại đu quay bị dỡ bỏ và lắp mới mỗi ngày.

A big difference between our cells and the traveling carnival

Khác biệt lớn giữa các tế bào và lễ hội du lịch

is that in the carnival,

đó là trong lễ hội,

there are skilled craftsmen that rebuild the rides each day.

có các thợ thủ công làm nhiệm vụ lắp ráp các đu quay mỗi ngày.

In our cells, there are no such skilled craftsmen,

Còn trong các tế bào của ta không có thợ thủ công lành nghề như vậy

only dumb builder machines

chỉ có những chiếc máy xây dựng ngốc nghếch

that build whatever's written in the plans,

tạo ra bất cứ điều gì trong kế hoạch

no matter what those plans say.

bất kể kế hoạch là gì.

Those plans are the DNA.

Những kế hoạch đó chính là DNA.

The instructions for every nook and cranny inside our cells.

Bản hướng dẫn cho mọi ngóc ngách trong các tế bào của chúng ta.

If everything in, say, our brain cells

Cho là mọi thứ ở bên trong tế bào não của chúng ta

dissolves almost every day,

gần như phân giải trong tất cả các ngày,

then how can the brain remember anything past one day?

vậy sau một ngày làm sao bộ não có thể ghi nhớ?

That's where DNA comes in.

Đây là lúc DNA sẽ tham gia.

DNA is one of the those things that does not dissolve.

DNA là một trong những thứ không phân giải.

But for DNA to remember that something happened,

Nhưng để DNA nhớ được những điều đã xảy ra,

it has to change somehow.

nó phải thay đổi theo một cách nào đó.

We know the change can't be in the sequence;

Chúng ta biết rằng trình tự không thể thay đổi

if it changed sequence all the time,

nếu trình tự thay đổi mọi lúc

then we might be growing like, a new ear or a new eyeball every single day.

thì chúng ta có thể mọc thêm một chiếc tai hoặc mắt mới mỗi ngày.

(Laughter)

(Cười)

So, instead it changes shape,

Thay vì thế, chúng thay đổi hình dạng

and that's where those DNA knots come in.

và đó là nơi các nút DNA tham gia

You can think of them like DNA memory.

Bạn có thế xem chúng như là kí ức DNA.

When something big in our life happens,

Khi có sự kiện lớn xảy ra trong cuộc sống của ta

like a traumatic childhood event,

như là sự kiện gây sang chấn thời thơ ấu;

stress hormones flood our brain.

hormone căng thẳng ngập não của ta.

The stress hormones don't affect the sequence of DNA,

Hormone căng thẳng không gây ảnh hưởng đến trình tự của DNA

but they do change the shape.

nhưng có làm thay đổi hình dạng của chúng.

They affect that part of DNA

Chúng tác động đển một phần DNA

with the instructions for molecular machines that reduce stress.

phần có hướng dẫn làm giảm căng thẳng cho các bộ máy phân tử.

That piece of DNA gets wound up into a knot,

Một đoạn DNA cuộn lại thành một nút,

and now the dumb builder machines can't read the plans they need

và các bộ máy xây dựng ngốc nghếch không thể đọc được

các kế hoạch mà chúng cần

to build the machines that reduce stress.

để xây dựng bộ máy giúp giảm căng thẳng.

That's a mouthful, but it's what's happening on the microscale.

Rất khó nói, nhưng đó là những gì đang xảy ra dưới kính hiển vi.

On the macroscale, you practically lose the ability to deal with stress,

Về mặt vĩ mô, bạn thực tế mất khả năng giải quyết căng thẳng,

and that's bad.

và điều này thật không tốt.

And that's how DNA can remember what happens in the past.

Đó là cách DNA nhớ những gì xảy ra trong quá khứ.

This is what I think was happening to me

Đây là điều tôi nghĩ đã và đang xảy ra với mình

when I first started my gender transition.

khi tôi bắt đầu chuyển giới.

I knew I was a woman on the inside,

Tôi biết mình là phụ nữ ở bên trong,

and I wore women's clothes on the outside,

và tôi mặc đồ phụ nữ ở bên ngoài

but everyone saw me as a man in a dress.

nhưng trong mắt mọi người tôi là một người đàn ông mặc váy.

I felt like no matter how many things I try,

Tôi cảm thấy rằng cho dù mình cố gằng nhiều mức nào đi nữa

no one would ever really see me as a woman.

không ai thực sự nhìn nhận tôi là phụ nữ.

In science, your credibility is everything,

Trong khoa học, uy tín của bạn là tất cả

and people were snickering in the hallways,

và mọi người đã cười khúc khích ở hành lang,

giving me stares,

nhìn chằm chằm tôi,

looks of disgust --

cái nhìn ghê tởm

afraid to be near me.

sợ phải đến gần tôi.

I remember my first big talk after transition.

Tôi vẫn nhớ bài diễn thuyết lớn của mình sau khi chuyển giới.

It was in Italy.

Nó diễn ra ở Ý.

I'd given prestigious talks before,

Tôi đã từng có bài diễn thuyết uy tín trước đó

but this one, I was terrified.

nhưng lần này, tôi rất sợ hãi.

I looked out into the audience,

Tôi nhìn xuống khán giả

and the whispers started --

những tiếng thì thầm bắt đầu,

the stares,

những cái nhìn,

the smirks, the chuckles.

những nụ cười khỉnh, tiếng cười khúc khích.

Cho đến tận ngày hôm nay, tôi vẫn còn hội chứng sợ hãi xã hội

To this day, I still have social anxiety around my experience eight years ago.

vì những gì đã xảy ra tám năm trước.

I lost hope.

Tôi đã mất hết hy vọng.

Don't worry, I've had therapy so I'm OK --

Đừng lo lắng, tôi ổn rồi vì đã được trị liệu.

I'm OK now.

Bây giờ tôi ổn rồi.

(Laughter)

(Cười)

(Cheers)

(Hoan hô)

(Applause)

(Hoan hô)

But I felt enough is enough:

Nhưng tôi cảm thấy đã quá đủ.

I'm a scientist,

Tôi là một nhà khoa học.

I have a doctorate in astrophysics,

Tôi có bằng tiến sỹ vật lý thiên văn,

I've published in the top journals,

có bài viết được xuất bản trên các tạp chí hàng đầu,

in wave-particle interactions, space physics,

về tương tác hạt sóng, và vật lý không gian,

nucleic acid biochemistry.

sinh hóa axit nucleic.

I've actually been trained to get to the bottom of things, so --

Tôi được huấn luyện để đi đến tận cùng của các sự vật, nên

(Laughter)

(Cười)

I went online --

tôi lên mạng

(Applause)

(Vỗ tay)

So I went online, and I found fascinating research papers.

Tôi lên mạng và tìm thấy những nghiên cứu vô cũng thú vị.

I learned that these DNA knot things are not always bad.

Tôi học được rằng những nút thắt DNA không phải lúc nào cũng xấu.

Actually, the knotting and unknotting --

Thực ra, nút thắt và nút mở

it's like a complicated computer language.

như là một thứ ngôn ngữ máy tính phức tạp.

It programs our bodies with exquisite precision.

Chúng lập trình cơ thể chúng ta với độ chính xác tinh tế.

So when we get pregnant,

Khi ta có thai,

our fertilized eggs grow into newborn babies.

trứng được thụ tinh của chúng ta phát triển thành em bé.

This process requires thousands of DNA decisions to happen.

Quá trình này cần đến hàng nghìn quyết định DNA.

Should an embryo cell become a blood cell?

Tế bào phôi sẽ trở thành tế bào máu

A heart cell? A brain cell?

hay tế bào tim, tế bào não?

And the decisions happen at different times during pregnancy.

Các quyết định xảy ra ở các đoạn khác nhau trong thời kì mang thai.

Some in the first trimester, some in the second trimester

Lúc ở giai đoạn ba tháng đầu, khi lại ở ba tháng tiếp theo

and some in the third trimester.

và có khi ở ba tháng cuối.

To truly understand DNA decision-making,

Để hiểu hết quá trình quyết định của DNA,

we need to see the process of knot formation in atomic detail.

ta cần xem xét quá trình hình thành nút ở mức độ nguyên tử.

Even the most powerful microscopes can't see this.

Thậm chí kính hiển vi hiện đại nhất cũng không xem được điều này.

Nếu chúng ta cố mô phỏng những điều này trên máy tính thì sao?

What if we tried to simulate these on a computer?

For that we'd need a million computers to do that.

Để làm được điều đó chúng ta cần đến hàng triệu máy tính.

That's exactly what we have at Los Alamos Labs --

Đấy là chính xác những gì chúng tôi có ở Lab Los ALamos

a million computers connected in a giant warehouse.

một triệu máy tính được kết nối trong một nhà kho.

So here we're showing the DNA making up an entire gene

Vì thế chúng tôi có thể trình diễn quá trình DNA tạo ra cả chuỗi gen

folded into very specific shapes of knots.

thắt lại thành những nút có hình dáng cụ thể.

For the first time,

Lần đầu tiên,

my team has simulated an entire gene of DNA --

nhóm của tôi đã mô phỏng toàn bộ chuỗi gen của DNA,

the largest biomolecular simulation performed to date.

công trình mô phỏng phân tử lớn nhất cho đến nay.

For the first time, we're beginning to understand the unsolved problem

Lần đầu tiên, chúng ta bắt đầu hiểu những vấn đề chưa được giải quyết

of how hormones trigger the formation of these knots.

về việc làm cách nào các hormone kích hoạt sự hình thành của các nút.

DNA knot formation can be seen beautifully in calico cats.

Sự hình thành của các nút DNA có thể được chứng kiến ở mèo tam thể.

The decision between orange and black

Quyết định giữa màu lông vàng hoặc đen

happens early on in the womb,

xảy ra từ sớm trong phôi thai,

so that orange-and-black patchy pattern,

vì vậy màu lông vàng đen kết hợp,

it's an exact readout of what happened

hiển thị chính xác về những gì đã xảy ra

when that cat was just a tiny little kitten embryo

khi con mèo đó còn ở trong phôi thai

inside her mom's womb.

ở trong tử cung của mèo mẹ.

And the patchy pattern actually happens in our brains and in cancer.

Và mô hình ghép mảnh nàu thực sự xảy ra trong não và bệnh ung thư.

It's directly related to intellectual disability and breast cancer.

Nó liên quan trực tiếp đến khuyết tật trí tuệ và ung thư vú.

These DNA decisions also happen in other parts of the body.

Quyết định DNA cũng xảy ra trong bộ phận khác của cơ thể.

It turns out that the precursor genitals transform into either female or male

Hóa ra, tiền thân bộ phận sinh dục chuyển thành hoặc nam hoặc nữ

during the first trimester of pregnancy.

trong giai đoạn ba tháng đầu của thai kì.

The precursor brains, on the other hand,

ngược lại, tiền thân bộ não

transform into female or male during the second trimester of pregnancy.

hình thành nam hay nữ bắt đầu trong ba tháng tiếp theo của thai kì.

So the current working model

Vậy mô hình trong trường hợp của tôi

is that a unique mix in my mom's womb

là một hỗn hợp đặc biệt trong tử cung của mẹ tôi

caused the precursor genitals to transform one way,

khiến tiền thân bộ phận sinh dục hình thành một chiều

but the precursor brain to transform the other way.

nhưng não hình thành theo chiều khác.

Most of epigenetic research

Hầu hết các nghiên cứu biểu sinh

has really focused on stress, anxiety, depression --

đều tập trung vào căng thẳng, lo lắng, và phiền muộn

kind of a downer,

kiểu như trầm cảm

kind of bad things.

kiểu như những điều xấu.

(Laughter)

(Cười)

But nowadays --

Nhưng ngày nay

the latest stuff --

mới đây nhất

people are looking at relaxation.

mọi người đang nghiên cứu sự thư giãn.

Can that have a positive effect on your DNA?

Liệu điều này có ảnh hưởng tích cực lên DNA của bạn không?

Right now we're missing key data from mice models.

Hiện nay, chúng ta đang thiếu dữ liệu từ mẫu chuột thí nghiệm.

We know that mice relax,

Chúng tôi biết rằng chuột có thư giãn

but could they meditate like the Dalai Lama?

nhưng liệu chúng có thiền như Dalai Lama không?

Achieve enlightenment?

Đạt đến sự khai sáng?

Could they move stones with their mind like Jedi Master Yoda?

Liệu chúng có dùng trí não để di chuyển được đá như Jedi Master Yoda?

(Yoda voice): Hm, a Jedi mouse must feel the force flow, hm.

(Giọng Yoda): Hm, một con chuột jedi phải cảm nhận được

dòng chảy năng lượng, Hm.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

I wonder if the support I've had since that talk back in Italy

Tôi phân vân rằng liệu sự ủng hộ mà tôi có từ lần diễn thuyết ở Ý

has tried to unwind my DNA.

có giúp DNA của tôi được thư giãn.

Having a great circle of friends, supportive parents

Có những người bạn tuyệt vời, bố mẹ ủng hộ

and being in a loving relationship

và có một mối quan hệ yêu đương

has actually given me strength and hope to help others.

đã giúp tôi có sức mạnh và hy vọng để giúp đỡ những người khác.

At work I wear a rainbow bracelet.

Tại nơi làm việc, tôi đeo một chiếc vòng tay cầu vồng.

Sometimes it raises eyebrows, but it also raises awareness.

Đôi khi nó làm dấy lên sự hiếu kì nhưng nó cũng làm dấy lên nhận thức.

There's so many transgender people --

Có rất nhiều người chuyển giới

especially women of color --

đặc biệt những người phụ nữ da màu.

that are just one demeaning comment away from taking their own lives.

Mà chỉ cần một lời bình luận hạ thấp cũng khiến họ kết thúc cuộc sống của mình

Forty percent of us attempt suicide.

40% số người chuyển giới chúng tôi muốn tự tử.

If you're listening and you feel like you have no other option,

Nếu bạn đang lắng nghe và cảm thấy không có sự lựa chọn nào khác,

try to call a friend,

hãy gọi điện cho bạn bè

go online or try to get in a support group.

lên mạng hoặc tham gia vào một nhóm hỗ trợ.

If you're a woman who's not transgender but you know pain of isolation,

Nếu như bạn là người phụ nữ bình thường những biết đến nỗi đau của sự cô lập,

of sexual assault --

lạm dụng tình dục

reach out.

hãy lên tiếng.

So what does it mean to be a woman?

Vì vậy trở thành phụ nữ là như thế nào?

The latest research is showing

Nghiên cứu mới nhất cho biết

that female and male brains do develop differently in the womb,

não của phụ nữ và đàn ông phát triển khác nhau khi ở trong bụng mẹ,

possibly giving us females this innate sense of being a woman.

có thể mang đến cho phụ nữ chúng ta cảm giác phụ nữ bẩm sinh.

On the other hand,

Ngược lại,

maybe it's our shared sense of commonality that makes us women.

có thể là do ý thức chung khiến chúng ta là phụ nữ.

We come in so many different shapes and sizes

Ta hình thành ở nhiều hình dạng và kích cỡ khác nhau

that asking what it means to be a woman may not be the right question.

"là phụ nữ có nghĩa là gì" không phải là câu hỏi chính xác.

It's like asking a calico cat what it means to be a calico cat.

Giống như việc hỏi mèo tam thể rằng là mèo tam thể có nghĩa là gì.

Maybe becoming a woman means accepting ourselves

Có lẽ trở thành phụ nữ có nghĩa là học cách chấp nhận

for who we really are

bản chất thật của bản thân

and acknowledging the same in each other.

và ý thức được điều đó đối với những người khác.

I see you.

Tôi thấy bạn

And you've just seen me.

và bạn vừa nhìn thấy tôi.

(Applause and cheers)

(Vỗ tay và hoan hô)