Say your truths and seek them in others | Elizabeth Lesser

Translator: Khoa Ta Reviewer: Dzung Do

Như mỗi người trong chúng ta,

Like many of us,

I've had several careers in my life,

tôi đã có nhiều công việc

and although they've been varied,

và mặc dù chúng rất đa dạng,

my first job set the foundation for all of them.

công việc đầu tiên của tôi đã đặt nền móng cho tất cả

I was a home-birth midwife throughout my 20s.

Tôi đã từng làm bà đỡ cho nhiều nhà trong quảng thời gian tôi 20 tuổi

Delivering babies taught me valuable and sometimes surprising things,

Đỡ đẻ dạy tôi nhiều điều quý giá và thỉnh thoảng còn thú vị

like how to start a car at 2am.

như làm thể nào để lái xe lúc 2h sáng

when it's 10 degrees below zero.

khi dưới -10 độ

(Laughter)

(Cười)

Or how to revive a father who's fainted at the sight of blood.

hoặc cách làm tỉnh một người cha đã ngất khi nhìn thấy máu

(Laughter)

(Cười)

Or how to cut the umbilical cord just so,

hoặc cách cắt dây rốn để có được một lỗ rốn đẹp.

to make a beautiful belly button.

để có được một lỗ rốn đẹp

But those aren't the things that stuck with me or guided me

Nhưng tôi lại không gắn bó nhiều với chúng

when I stopped being a midwife and started other jobs.

hoặc dựa vào chúng khi tôi ngưng làm bà đẻ và bắt đầu 1 công việc mới

What stuck with me was this bedrock belief

Điều gắn bó với tôi là niềm tin sắt đá

that each one of us comes into this world with a unique worth.

rằng mỗi chúng ta sinh ra trên cõi đới này đều mang một giá trị.

When I looked into the face of a newborn,

Khi tôi nhìn vào khuôn mặt của 1 đứa bé mới sinh

I caught a glimpse of that worthiness,

tôi nhìn thấy được giá trị,

that sense of unapologetic selfhood,

cái tính ích kỉ vô tội vạ

that unique spark.

một đốm sáng.

I use the word "soul" to describe that spark,

Tôi dùng từ "tâm hồn" để miêu tả đốm sáng đó

because it's the only word in English that comes close to naming

vì đó là từ duy nhất trong tiếng anh gần nhất với việc gọi tên

cái mà mỗi em bé mang đến căn phòng này.

what each baby brought into the room.

Every newborn was as singular as a snowflake,

Mỗi đứa bé mới sinh như 1 bông hoa tuyết

a matchless mash-up of biology

sự pha trộn không thể nhầm lẫn được của sinh học

and ancestry and mystery.

của tổ tiên và của sự bí ẩn.

And then that baby grows up,

Và rồi đứa bé đó lớn lên,

và để hòa nhập với gia đình,

and in order to fit into the family,

to conform to the culture,

để phù hợp với văn hóa,

to the community, to the gender,

với cộng đồng, với giới tính

đứa bé đó bắt đầu hình thành tâm hồn

that little one begins to cover its soul,

từng lớp 1

layer by layer.

We're born this way,

Chúng ta được sinh ra theo cách này,

but --

nhưng

(Laughter)

(Cười)

But as we grow, a lot of things happen to us

nhưng khi chúng ta lớn lên, ta gặp phải rất nhiều chuyện

that make us ...

làm chúng ta muốn

want to hide our soulful eccentricities and authenticity.

che giấu đi tính kì quặc và chân thật của tâm hồn mình

We've all done this.

Ai cũng vậy

Everyone in this room is a former baby --

Mọi người trong căn phòng này đều từng là một đứa bé

(Laughter)

(Cười)

with a distinctive birthright.

Với một quyền thừa kế riêng biệt

But as adults, we spend so much of our time uncomfortable in our own skin,

Nhưng khi lớn lên chúng ta giành nhiều thời gian che giấu bản thân mình

like we have ADD: authenticity deficit disorder.

như ta bị thiếu tính chân thật

But not those babies --

Nhưng những đứa bé kia

thì chưa

not yet.

Their message to me was:

Chúng nói với tôi rằng

uncover your soul

hãy bộc lộ tâm hồn mình

and look for that soul-spark

và tìm kiếm đốm sáng đó

in everyone else.

trong mỗi con người.

Nó vẫn luôn ở đó.

It's still there.

Và đây là điều tôi học được từ những người phụ nữ nhân công

And here's what I learned from laboring women.

Their message was about staying open,

Thông điệp của họ là hãy lạc quan

even when things are painful.

ngay cả khi đau khổ.

A woman's cervix normally looks like this.

Thường thì cổ tử cung của người phụ nữ như thế này.

Đó là một cơ quan nhỏ và khít

It's a tight little muscle

at the base of the uterus.

ở phía dưới tử cung.

And during labor, it has to stretch from this

Và khi lao động, nó phải duỗi từ đây

to this.

sang đây.

Ouch!

Ui da!

If you fight against that pain,

Nếu bạn ráng chịu cơn đau đó,

you just create more pain,

bạn sẽ càng đau thêm,

và bạn sẽ không thể sinh con được.

and you block what wants to be born.

I'll never forget the magic that would happen

Tôi không bao giờ quên được điều diệu kỳ đã xảy ra

when a woman stopped resisting the pain

khi một người phụ nữ ngưng kháng cự lại cơn đau

and opened.

và mở ra.

It was as if the forces of the universe took notice

Như thể thế gian đã nhìn thấy

and sent in a wave of help.

và trao cho sự giúp đỡ.

I never forgot that message,

Tôi không bao giờ quên thông điệp đó,

and now, when difficult or painful things happen to me

và bây giờ, khi tôi gặp khó khăn hay đau khổ

in my life or my work,

trong cuộc sống và công việc,

of course at first I resist them,

đương nhiên tôi sẽ chống cự lại trước,

but then I remember what I learned from the mothers:

nhưng sau đó tôi chợt nhớ lại điều tôi đã học được từ các bà mẹ:

stay open.

hãy mở ra,

Stay curious.

Hãy tò mò.

Ask the pain what it's come to deliver.

Hãy hỏi cơn đau vì sao nó lại đến.

Một thứ gì đó mới đang được sinh ra.

Something new wants to be born.

And there was one more big soulful lesson,

Và còn một bài học tâm hồn đáng nhớ,

and that one I learned from Albert Einstein.

tôi học được từ Albert Einstein.

He wasn't at any of the births, but --

Ông ta không thuộc một dòng dõi nào,

(Laughter)

(Cười)

It was a lesson about time.

nhưng đó là một bài học về thời gian

At the end of his life, Albert Einstein concluded

Cuối đời, ông ấy kết luận rằng

that our normal, hamster-wheel experience of life

trải nghiệm bình thường và cứ xoay vòng vè cuộc sống của chúng ta

chỉ là ảo giác.

is an illusion.

We run round and round, faster and faster,

Ta đi vòng quanh, ngày càng nhanh,

trying to get somewhere.

cố tìm một thứ gì đó.

And all the while,

Và suốt quãng thời gian đó,

underneath surface time is this whole other dimension

bên dưới lớp vỏ thời gian là một không gian hoàn toàn khác

where the past and the present and the future merge

nơi quá khứ, hiện tại và tương lai nhập lại thành một

and become deep time.

và hình thành thời gian.

And there's nowhere to get to.

Và ta không đi đến đâu cả.

Albert Einstein called this state, this dimension,

Albert Einstein gọi chiều không gian này,

"sự tồn tại".

"only being."

And he said when he experienced it,

Và nói rằng khi trải qua nó,

he knew sacred awe.

ông cảm thấy nể phục.

When I was delivering babies,

Khi tôi đõ đẻ,

I was forced off the hamster wheel.

tôi bị mắc kẹt trong cái vòng quay đó.

Sometimes I had to sit for days, hours and hours,

Đôi khi tôi phải ngồi mấy ngày, nhiều tiếng đồng hồ,

just breathing with the parents;

để thở cùng với bệnh nhân;

just being.

chỉ vậy thôi.

And I got a big dose of sacred awe.

Và tôi cực kỳ nể phục.

Đó là ba điều tôi học được khi làm bà đỡ.

So those are the three lessons I took with me from midwifery.

One: uncover your soul.

Một: hãy mở rộng tâm hồn.

Two: when things get difficult or painful, try to stay open.

Hai: Khi rắc rối xảy đến, hãy cởi mở.

And three: every now and then, step off your hamster wheel

Và ba: Đôi khi, hãy thoát khỏi cái vòng quay kinh nghiệm

into deep time.

và đi vào thời gian.

Those lessons have served me throughout my life,

Những bài học đó đã giúp tôi cả cuộc đời,

but they really served me recently,

nhưng nhất là gần đây,

when I took on the most important job of my life thus far.

khi tôi nhìn vào công việc quan trọng mình đã làm từ trước đến giờ.

Two years ago, my younger sister came out of remission

Hai năm trước, đã được Chúa cưu mang

from a rare blood cancer,

khỏ một căn bệnh ung thư máu hiếm gặp,

and the only treatment left for her was a bone marrow transplant.

và liệu pháp duy nhất là cấy ghép tủy sống

And against the odds, we found a match for her,

Và thật bất ngờ, vẫn tìm được của một người phù hợp để ghép,

who turned out to be me.

đó chính là tôi,

I come from a family of four girls,

Gia đình tôi có 4 chị em,

và khi biết rằng chỉ mình tôi có thể cứu cô ấy,

and when my sisters found out that I was my sister's perfect genetic match,

their reaction was, "Really? You?"

phản ứng của họ là :"Thật sao? Chị à?"

(Laughter)

(Cười)

"A perfect match for her?"

"Một cặp đôi hoàn hảo?"

Which is pretty typical for siblings.

Cũng khá là điển hình đối với anh chị em.

In a sibling society, there's lots of things.

Trong xã hội này, có rất nhiều thứ.

There's love and there's friendship and there's protection.

Có tính yêu, tính bạn và sự đùm bọc chở che,

But there's also jealousy

Nhưng cũng có sự đố kị

and competition

và ganh đua

and rejection and attack.

từ chối và công kích.

In siblinghood, that's where we start assembling many of those first layers

Trong tình cảm anh chị em, đó là nơi chúng ta bắt đầu hình thành tâm hồn

that cover our soul.

qua nhiều lớp.

Khi phát hiện ra chỉ tôi có thể cứu em mình,

When I discovered I was my sister's match,

Tôi bắt đầu tìm kiếm.

I went into research mode.

And I discovered that

Và khám phá ra rằng

giả thuyết của việc cấy ghép khá là dễ hiểu.

the premise of transplants is pretty straightforward.

You destroy all the bone marrow in the cancer patient

Bạn phá hủy tất cả xương tủy của một bệnh nhân ung thư

với hàm lượng lớn liệu pháp hóa học,

with massive doses of chemotherapy,

and then you replace that marrow

và sau đó thay bằng

with several million healthy marrow cells from a donor.

những tủy sống khỏe mạnh khác từ những người hiến tủy.

And then you do everything you can

Sau đó bạn làm mọi thứ có thể

to make sure that those new cells engraft in the patient.

để đảm bảo rằng những tế bào đó có thể ghép được cho bệnh nhân.

Tôi cũng hoc được rằng cấy ghép xương tủy rất nguy hiểm.

I also learned that bone marrow transplants are fraught with danger.

If my sister made it through the near-lethal chemotherapy,

Nếu em tôi có thể vượt qua được giai đoạn nguy hiểm này,

she still would face other challenges.

cô ấy vẫn phải đối đầu với những thử thách khác.

My cells

Tế bào của tôi

might attack her body.

có thể sẽ tấn công cơ thể cô ấy.

And her body might reject my cells.

Và cơ thẻ cô ấy có thể từ chối tế bào của tôi.

They call this rejection or attack,

Sự từ chối hay tấn công này,

and both could kill her.

có thể giết cô ấy.

Rejection. Attack.

Từ chối, tấn công,

Những từ đó nghe rất quen thuộc

Those words had a familiar ring

in the context of being siblings.

đối với những người làm anh chị em.

My sister and I had a long history of love,

Em gái tôi và tôi luôn yêu thương nhau,

but we also had a long history of rejection and attack,

nhưng cũng từ chối và công kích nhau,

from minor misunderstandings to bigger betrayals.

từ những chuyện bất đồng nhỏ nhặt đến những sự phản bội lớn hơn.

Chúng tôi

We didn't have the kind of the relationship

where we talked about the deeper stuff;

không nói về những chuyện sâu xa;

but, like many siblings and like people in all kinds of relationships,

nhưng, cũng giống như bao người khác,

we were hesitant to tell our truths,

chúng tôi lưỡng lự nói sự thật,

to reveal our wounds,

để che giấu vết thương,

to admit our wrongdoings.

để thừa nhận những việc làm sai trái.

But when I learned about the dangers of rejection or attack,

Nhưng khi tôi biết được nguy hiểm của việc từ chối và tấn công,

Tôi nghĩ, đến lúc thay đổi điều này.

I thought, it's time to change this.

Nếu như chúng ta có thể mang tủy sống đến các bác sĩ,

What if we left the bone marrow transplant up to the doctors,

but did something that we later came to call our "soul marrow transplant?"

nhưng làm chuyện ta gọi là " cấy ghép tủy tâm hồn?"

What if we faced any pain we had caused each other,

Nếu như ta có thể đối mặt bất kì nối đau nào ta gây ra cho nhau,

and instead of rejection or attack,

thay vì từ chối và tấn công,

could we listen?

ta có thể lắng nghe?

Could we forgive?

Ta có thể tha thứ?

Ta có thể hòa nhập?

Could we merge?

Would that teach our cells to do the same?

Nếu vậy thì tế bào của ta cũng có thể làm tương tự?

To woo my skeptical sister, I turned to my parents' holy text:

Để giải thích cho nhiều người hay hoài nghi, tôi tìm đến lời nhắn của bố mẹ:

the New Yorker Magazine.

Tờ the New Yorker.

(Laughter)

(Cười)

I sent her a cartoon from its pages

Tôi gửi cô ấy một bức tranh từ trang báo

as a way of explaining why we should visit a therapist

để giải thích tại sao chúng ta nên tìm đến nhà vật lý trị liệu

trước khi cấy ghép tủy sống vào cơ thể.

before having my bone marrow harvested and transplanted into her body.

Here it is.

Nó đây rồi.

"I have never forgiven him for that thing I made up in my head."

"Tôi không bao giờ quên ông ấy vì một thứ tôi tự nghĩ ra trong đầu."

(Laughter)

(Cười)

I told my sister

Tôi nói em mình

we had probably been doing the same thing,

chúng ta có thể đã làm điều tương tự,

carting around made-up stories in our heads that kept us separate.

nghĩ đến những câu chuyện bịa đặt đã chia rẽ chúng tôi.

And I told her that after the transplant,

Và nói cô ấy rằng sau khi cấy ghép,

tất cả máu chảy trong mạch

all of the blood flowing in her veins

would be my blood,

sẽ là máu của tôi,

made from my marrow cells,

từ tủy sống của tôi,

and that inside the nucleus of each of those cells

và trong nhân của mỗi tế bào

is a complete set of my DNA.

sẽ hoàn toàn là ADN của tôi.

"I will be swimming around in you for the rest of your life,"

"Chị sẽ luôn ở trong em suốt quãng đời còn lại."

I told my slightly horrified sister.

Em tôi có vẻ hơi sợ

(Laughter)

(Cười)

"I think we better clean up our relationship."

"Chị nghĩ ta nên trở nên thân thiết hơn."

Khủng hoảng khiến con người ta dại dột,

A health crisis makes people do all sorts of risky things,

like quitting a job or jumping out of an airplane

như nghỉ việc hoặc nhảy máy bay

and, in the case of my sister,

và, trong trường hợp em tôi,

saying "yes" to several therapy sessions,

nói "đồng ý" với những đợt vật lý trị liệu

during which we got down to the marrow.

mà chúng tôi bắt đầu quan tâm đến tủy sống

We looked at and released years of stories

Chúng tôi nhìn lại những câu chuyện

và kết luận về nhau

and assumptions about each other

trách móc nhau rồi hổ thẹn

and blame and shame

until all that was left was love.

đến khi tình yêu chỉ còn lại cuối cùng.

Người ta nói tôi rất dũng cảm khi hiến tủy của mình,

People have said I was brave to undergo the bone marrow harvest,

but I don't think so.

nhưng tôi không nghĩ vậy.

Hành động mà tôi cho là dũng cảm

What felt brave to me

was that other kind of harvest and transplant,

là một loại hiến và ghép khác kìa,

the soul marrow transplant,

cấy ghép tâm hồn,

getting emotionally naked with another human being,

bắt đầu thổ lộ với nhau,

putting aside pride and defensiveness,

trút bỏ đi danh dự và sự phòng thủ,

lifting the layers

nâng tầm hạnh phúc

and sharing with each other our vulnerable souls.

và chia sẽ với nhau những tổn thương của tâm hồn.

I called on those midwife lessons:

Tôi gợi nhớ lại bài học của các bà đỡ:

uncover your soul.

hãy mở rộng tâm hồn.

Open to what's scary and painful.

Đón nhận những sợ hãi và đau đớn.

Look for the sacred awe.

Hãy nể phục.

Here I am with my marrow cells after the harvest.

Tôi đứng đây sau khi đã hiến tủy mình,

Họ gọi là "hiến",

That's they call it -- "harvest,"

như những hoạt động thôn dã

like it's some kind of bucolic farm-to-table event --

(Laughter)

(Cười)

Which I can assure you it is not.

Đương nhiên là không phải vậy.

And here is my brave, brave sister

Và đây là cô em gái dũng cảm

receiving my cells.

đã nhận tủy của tôi.

After the transplant, we began to spend more and more time together.

Sau khi cấy xong, chúng tôi dành nhiều thời gian cho nhau hơn trước.

It was as if we were little girls again.

Như thể chúng tôi còn là con gái.

The past and the present merged.

Quá khứ và hiện tại hòa làm một.

We entered deep time.

Chúng tôi đi vào thời gian.

I left the hamster wheel of work and life

Tôi rời bỏ vòng quay công việc và cuộc sống

to join my sister

đi cùng em mình

on that lonely island

đến hòn đảo cô đơn

of illness and healing.

của những căn bệnh và sự chữa lành

We spent months together --

Chúng tôi dành nhiều tháng cho nhau

in the isolation unit,

trong sự tách biệt,

in the hospital and in her home.

trong bệnh viện và nhà cô ấy.

Our fast-paced society

Xã hội luôn vận động này

không bao giờ ủng hộ hoặc công nhận giá trị của việc này.

does not support or even value this kind of work.

We see it as a disruption of real life and important work.

Chúng ta xem nó như sự chi rẽ đối với hiện thực và công việc.

We worry about the emotional drain and the financial cost --

Ta lo lắng về việc hao tổn cảm xúc và giá cả tài chính

and, yes, there is a financial cost.

và, dĩ nhiên, là giá cả tài chính.

But I was paid

Nhưng tiền lương của tôi

in the kind of currency our culture seems to have forgotten all about.

thì ở đơn vị mà văn hóa loài người dường như đã quên mất.

Tôi được trả công bằng tình yêu.

I was paid in love.

I was paid in soul.

Tôi được trả công bằng tâm hồn.

I was paid in my sister.

Tôi được trả công bằng em gái của mình.

My sister said the year after transplant was the best year of her life,

Em tôi nói rằng năm sau khi cấy ghép là khoảng thời gian hạnh phúc nhất của cuộc đời,

ngạc nhiên làm sao.

which was surprising.

She suffered so much.

Cô ấy phải chịu đựng nhiều.

But she said life never tasted as sweet,

Nhưng nói rằng cuộc đời chưa bao giờ có vị ngọt,

đó là vị những chịu đựng về mặt tâm hồn

and that because of the soul-baring

and the truth-telling we had done with each other,

và thành thật mà chúng tôi đã làm cùng nhau,

she became more unapologetically herself

cô ấy trở nên chính bản thân mình

with everyone.

đối với mọi người.

She said things she'd always needed to say.

Cô ấy nói những điều mình cần nói.

She did things she always wanted to do.

Cô ấy làm những điều mình muốn làm.

The same happened for me.

Tôi cũng như vậy.

I became braver about being authentic with the people in my life.

Tôi trở nên dũng cảm hơn khi thành thật với mọi người.

I said my truths,

Tôi nói sự thật,

but more important than that, I sought the truth of others.

nhưng quan trọng hơn, tôi tìm thấy sự thật trong những người khác.

It wasn't until the final chapter of this story

Đó là cho đến khi chương cuối cùng của câu chuyện này

tôi mới nhận ra công việc bà đỡ dạy tôi như thế nào.

that I realized just how well midwifery had trained me.

After that best year of my sister's life,

Sau năm hạnh phúc nhất cuộc đời của em gái tôi,

bệnh ung thư diễn biến trở lại,

the cancer came roaring back,

and this time there was nothing more the doctors could do.

và lần này không ai có thể làm gì được.

They gave her just a couple of months to live.

Cô ấy chỉ còn vài tháng để sống.

The night before my sister died,

Đêm trước ngày cô ấy mất,

tôi ngồi cạnh giường ngủ.

I sat by her bedside.

She was so small and thin.

Cô ấy trông nhỏ bé và ốm quá.

I could see the blood pulsing in her neck.

Tôi có thể thấy mạch máu trên cổ.

It was my blood, her blood, our blood.

Đó là máu tôi, máu của cô ấy, máu của cả hai chúng tôi.

When she died, part of me would die, too.

Khi cô ấy qua đời, một phần nào đó trong tôi cũng như chết theo.

I tried to make sense of it all,

Tôi cố gắng tìm hiểu,

how becoming one with each other

việc trở nên gắn kết với nhau

lại càng làm nên mỗi chúng ta,

had made us more ourselves,

mỗi tâm hồn của chúng ta,

our soul selves,

and how by facing and opening to the pain of our past,

và nhờ đối mặt và đón nhận nỗi đau trong quá khứ,

we'd finally been delivered to each other,

ta có thể chạm đến được với nhau,

and how by stepping out of time,

và khi bước khỏi thời gian,

we would now be connected forever.

ta sẽ được kết nối với nhau mãi mãi.

My sister left me with so many things,

Em tôi đã để lại cho tôi nhiều thứ,

and I'm going to leave you now with just one of them.

và tôi sẽ cho các bạn biết một trong số đó

You don't have to wait for a life-or-death situation

Bạn không cần phải chờ đến lúc đối mặt giữa sự sông và cái chết

to clean up the relationships that matter to you,

để hàn gắn mối quan hệ quan trọng đối với bạn,

to offer the marrow of your soul

để cho đi tủy sống tâm hồn mình

và tìm kiếm nó trong người khác.

and to seek it in another.

We can all do this.

Ai cũng có thể làm được.

We can be like a new kind of first responder,

Ta có thể đáp trả theo kiểu khác,

như dũng cảm

like the one to take the first courageous step

toward the other,

tiến tới người khác,

and to do something or try to do something

và làm gì hoặc cố gắng làm gì

other than rejection or attack.

khác với từ chối và tấn công.

We can do this with our siblings

Ta có thể làm điều này với anh chị em mình

and our mates

và vợ hoặc chồng mình

và bạn mình và đồng nghiệp.

and our friends and our colleagues.

We can do this with the disconnection

Ta có thể làm với sự chia rẽ

và bất hòa xung quanh ta.

and the discord all around us.

We can do this for the soul of the world.

Ta có thể làm vì tâm hồn của thế giới.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)